Tímarit um uppeldi og menntamál - 01.01.1888, Side 19

19
óþekktar; lííið varð margbrotnara og heimtaði meiri og
víðari þekkingu, en áður var. Yrnsar nýjar vísinda-
legar uppgötvanir voru gjörðar, rit og fróðleikur hinna
gömlu þjóða komu aptur fram í dagsljósið, svo hið and-
lega iíf meðal hinna lærðu manna varð meira. pekk-
ingin á náttúrunni jókst, en efasemi kom upp lijá
mörgum um margar kenningar kirkjunnar, og loksins
pegar Lútlier kom, var mörguin þeirra kastað með öllu.
Siðahótin kom og með henni sú kenning, að sjerhver
maður án tillits til stöðu og ætternis, sjálfur yrði að
hugsa, vilja og starfa að sinni andlegu velferð, og að
liann liefði fulla ábyrgð fyrir verkum sínum. Með
þessari kenningu fjekk einstaklingurinn andlegt frelsi,
en hugsunarfrelsi og sjálfsábyrgð voru eigi einhlýtar út
af fyrir sig, með þeiin þyrfti að koma þekking. Biflí-
an, sem við siðabótina var lögð til grundvallar fyrir
breytni og trú einstaklingsins var gerð aðgengileg fyrir
almenning, en til þess að not gæti orðið að lienni, urðu
menn að kunna að lesa. A rústuni klaustranna komu
upp latínuskólar fyrir presta og aðalsmannabörn, al-
þýðuskólar, eins og þeir eru nú, voru eigi nefndir á
nafn. Prestarnir fengu meiri menntun, en áður hafði
verið, reyndar var mest lögð áherzla á latínu og guð-
fræði, en lítið skeytt um aðrar fræðigreinir, en þótt eigi
væri kennt moira en þetta, þá voru þó prestarnir gerðir
liæfir til að prjedika guðsorð. Margar bækur voru prent-
aðar fyrir almenning, helzt guðsorðabækur og kennslu-
bækur í trúarbrögðmn, en lítið af öðrum bókum. Lúther
var sá, sem ruddi braut í þessu sem öðru, hann ritaði
sinn katekismus, er síðan hefur í lútlierskum löndum
verið hafður fyrir kennslubók bæði á skólum og lieim-
ilum, en þá voru fáir alþýðumanna lesandi og skeyttu
ekki um að læra neitt, fyrir því voru prestarnir látnir
2*