Ísafold - 02.10.1928, Blaðsíða 3

1 S A F O L D
3
Vanrx hann að því, að stofnað
.yrði hjei' iðnðarráð þegar fært
.yrði; sem hefði að sínu leyti
sama verksvið og Verslunarráðið.
Peningamálum stjettarinnar vildi
hann og koma í betra horf en nú
er.
Gísli Guðmundsson var merki-
íegur maður fyrir margra hluta
sakir, og verður honum alrei vel
Jýst í stuttu máli.
Hygg jeg að hann hafi átt fáa
sína líka. Engum manni hefi jeg
kynst síðan jeg kom hingað 1920,
sem jeg hefi haft eins mikla á-
nægju og gagn af að kynnast sak-
ir mannkosta hans.
Starfsáhugi hans var frábær,
þrautsegja óbilandi. Hann var fjöl
hæfur með afbrigðum og fróður
um allskonar efni, óeigingjarn,
ósjerhlífinn og hjálpfús við alt
Þann 28. f. m. sendi Ritzau-
frjettastofan í Kaupmannahöfn út
tilkynningar á þessa leið:
Samningaumleitanir milli full-
trúa frá Þjóðbankanum og öðrum
aðalbönkum borgarinnar, svo og
fulltrúa frá ríkisstjórninni um
Privatbankann byrjuðu kl. 10 á
fimtudagskvöld, og stóðu yfir
þangað til kl. 5 á föstudagsmorg-
un. A fundi þessum tókst eigi að
finna grundvöll fyrir endurreisn
á fjárhag og starfsemi bankans.
Að svo konlnu var ákveðið að
upna ekki bankann í dag.
Eftirlitsmenn bankans hafa rann
sakað ástæður hans, og komist að
þeirri niðurstöðu að 12 miljónir
væru eftir af hlutafje bankans.
Skýrsla eftirlitsmanna lá fyrir
fundinum á föstudagsnóttina.
Einkaskeyti komu hingað til
manna um bankahrun þetta.
Er „ísafold“ frjetti þetta
snjeri það sjer til bankastjórnar
það. Hún er líka mjög vatnsfrek.
Erasmus heldur því fram, að
vothey hans sje að öllu leyti betra
•en venjulegt vothey, betri gerð í
því, laust við megna fylgilykt, sje
svo 'holt að megi gefa það mest-
megnis eða eingöngu, en tapi litlu
•af næringarefnum.
Hvað rjett er í þessu verður'
iekki sagt með neinni vissu, en jeg
•vil hjer minnast á þrjú atriði, sem
«11 benda í þá átt að svo sje.
í fyrsta lagi hafa allmargir
reynt þessa aðferð Erasmusar eink
um á Suðurlaudsláglendinu og í
Keykjavík, og telja hana mjög
'góða, betrj en venjulega votheys-
■gerð.
í öðru lagi hefir verið reynt að
fóðra með votheyi Erasmusar ein-
göngu og gefist mjög vel. Erasmus
hefir t. d. sjálfur fóðrað kvígu
með því heilan vetur og tekist af-
bragðsvel. Mjóllturkýr hafa einnig
verið fóðraðar með því mestmegn-
is eða eingöUgu í léngri eða skemri
tíma, með góðum árangri.
. 1 þriðja lagi ér útlit heysins og
lykt í besta lagi. Heyið liggur
laust óklest í gryfjunni með eðli-
'iegum grænum lit, jafnvel lifandi
og alla, en jafnframt manna ófús-
astur á að trana sjer fram, hvort
heldur var í hagnaðar eða metorða
skyni. Munu margir hafa hlotið
viðurkenningu fyrir ýms verk er
þeir hafa gert fyrir tilstilli, at-
beina og með handleiðslu frá hon-
um.
Af þessum mörgu kostum mót-
aðist skaplyndi hans og persónu-
leiki sem fágætur er og langt yfir
fjöldann hafinn.
Það er þjóðartjón þegar slíkur
maður fellur frá á besta aldri, og
með honum hverfur í gröfina
mikill fróðleikur og reynsla frá
löngu og fjölþættu rannsóknar-
starfi.
En erfiðast er það vandamönn-
um hans og vinum að sætta sig við
að þurfa að missa hann.
Landsbankans og spurði hvort það
myndi geta haft áhrif á bankana
hjer. Var svarið það, áð svo myndi
ekki vera. Landsbankinn hefir al-
drei skift við Privatbankann, og
viðskifti íslandsbanka við þann
banka eru nú á síðari ár'um þess
eðlis, að hrunið hefir engin áhrif
á hann.
Vegna þess að Privatbankinn
var um skeið aðalvið'skiftabanki
íslandsbanka, snjeri Isaf. sjer til
íslandsbankastjórnarinnar til þess
að fá nánari greinargerð um við-
skiftasamband bankanna.
Stjórn íslandsbanka skýrði svo
frá:
Lokun Privatbankans í Kaup-
mannahöfn hefir engin áhrif á
fjárhagsaðstöðu eða starfsemi ís-
landsbanka.
Skuld vor við Privatbankann
er nú 2 miljónir og 700 þús. kr'.
Um þessa skuld hefir verið svo
samið um síðastliðin áramót að
hún afborgist jafnóðum og ís-
sóleyjum, lyktin hrein súrlykt án
megnrar fylgilyktar.
Nþkkrar efnabreytingar hafa
veriol gerðar á votheyi Erasmusar,
en þær eru svo fáar að samanburð
á því og venjulegu votheyi er ekki
hægt að gera nje heldur fá neina
vitneskju um næringartap heysins
og meltanleika þess.
Sumir halda því fram að nær-
ingarefni hljóti í all-stórum mæli-
kvarð'a að þvost úr við böðunina.
Um þetta verður ekki sagt neitt
með vissu án rannsókna. En heyið
hefir reynst svo vel til gjafar, að
mikill úrþvottur, eiiis og á sjer
stað við hrakninga þurheys, er lítt
hugsanlegur. Þess ber Ííka áð gæta
að þegar heyið er baðað er það
nýtt, frumur þess lifaiidi og geta
þess vegna sennilega varnað veru-
legum úrþvotti. (Samanber, þegar
gras rignir nýslegið, tapar það
ekki miklu af efnum við úrþvott).
Aðal-næringarefna-tapið verður að
líkindum við öndun jurtanna sem
sjálfsagt er örari og lengri við
þessa votheysgerð en þá venju-
legu, en aftur er tap af völdum
gerla sennilega miirna.,
Það væri mjög mikils virði fyr-
landsbanki fær afborganir af sjer-
staklega tilgreindum víxlum við-
skiftamanna sinna. Þessi samning-
ur er óuppsegjanlegur og gildir
því áfram hvernig sem fer um
Privatbankann og lokun hans get-
ur því ekki haft nein áhrif á að-
stöðu íslandsbanka.
Að öðru leyti hefir íslandbanki
ekki nein önnur viðskifti við Pri-
vatbankann en þau, að hann hefir
útborgað fyrir íslandsbanka ávís-
anir, sem íslandsbanki hefir jafn-
óðum sent fje til innlausnar á og
eru þau viðskifti nú sljettuð og í
því efni höfum vjer jafn gott sam-
band við annan banka í Kaup-
mannahöfn, énda höfum vjer' í
dag lagt fje inn í þann banka, og
afgreiðum ávísanir á hann á sama
hátt og vjer áður höfum afgreitt
ávísanir á Privatbankann.
Fregn þessi um hrun bankans
kom mönnum hjer mjög á óvart.
Bankinn var í kreppu hjer fyrir
nokkrum árum, en menn álitu að
mestu erfiðleikar hans myndu
vera um garð gengnir.
Aður en bankinn lenti í þeirri
kreppu hafði hann mikil viðskifti
við íslandsbanka, og kom þá frá
honum allmikið fje hingað, svo ís-
landsbanki skuldaði Privatbank-
anum einu sinni yfir 10 miljónir
króna. En er þrengdist hagur Pri-
vatbankans, lækkaði hann láú sín
hingað, svo skuld íslandsbanka við
hann er nú sem sagt nál. % af
hinni fyrri upphæð.
Á síðari árum hefir fslands-
banki tekið upp viðskifti við
Handelsbankann í Höfn, og er það
sá banki sem bankastjórnin á við
í skýrslu sinni hjer að fr'aman.
Privatbankinn var stofnaður ár-
ið 1857, og var Tietgen einn aðal-
frömuður að stofnun hans. Yar
það fyrir atbeina þessa banka að
úpp komust mörg helstu og öfl-
ugustu fyrirtæki Dana á síðari
hluta 19. aldarinnar, svo sem
Mikla norræna símafjelagið, Syk-
urverksmiðjurnar, Sameinaða gufu
skipafjelagið, ,Burmeister & Wein'
o. fl.
ir íslenskan landbúnað ef hægt
væri að bæta votheysgerðina þann-
ig, að hún gæti orðið aðal-hey-
verkunaraðferð okkar í framtíð-
inni. Til þess þarf heyið að verða
svo holt, að það megi gefa það
öllum skepnum mestmegnis eða
eingöngu, án þess þó að tapa nokk
uð að ráði af næringarefnum. Þá
þyrftu bændur ekki lengur að
lcvíða sumaróþurkunum, hröktu
heyjunum ónýtu og dýru, fjenaðar
fellinum frá fullum heylilöðum. Þá
yrði, heyannatíminn ólíkt á-
hyggjuminni en afkastameiri
söfnunartími, þá yrði búpeningur
landsmanna verðmeiri og tryggari
stofn en nú. Það er engum éfa
bundið að fjölmargir fjenaðarfell-
irar stafa frá hröktum og ónýtum
heyjum, því við hrakningana get-
ur heyið tapað helming eða meira
af næringarefnum og það betri
helmingnum.
Erasmus Gíslason hefir stigið
stórt spor í þessa átt. Hann hefir
hjer sýnt sjerstaka atorku, áhuga
og fórnfýsi. Hann hefir eytt mörg-
pm árum og miklu fje til þess að
Jjreifa sig áfram og smá-fullkomna
þessa heyverkunaraðferð sína.
Sjómenn segja
upp samningum-
Útgerðarmenn hafa þegar kosið
samninganefnd.
Pyrir tæpum þremur árum
gerðu útgerðarmenn og sjómenn
kaupsamning er skyldi standa í
þrjú ár og vera útrunninn 1. jan-
úar 1929, ef annar hvor aðilja
segði honum upp með þriggja
mánaða fyrirvara. Yæri fyrirvar-
inn ekki notaður, átti samningur-
inn að gilda áfram. Nú hafa
fjögur fjelög, Sjómannafjelag
Reykjavíkur, Sjómannafjel. Hafn-
arfjarðar, Vjelstjórafjelag íslands
og Pjelag íslenskra loftskeyta-
manna sagt samningnum upp
samtímis frá 1. október' —■ eða
með þriggja mánaða fyrirvara.
Lendir nú í nýrri samningagerð,
og hafa útgerðarmenn þegar kos-
ið samningamenn af siuni hálfu
til þess að semja við öll þessi
fjelög, og eru í þeirri nefnd:
Páll Ólafsson, Ólafur Thors og
Jón Ólafsson framkvæindarstjór-
ar. —
Eftir f)ví sem Alþýðubl. skýrir
frá í gær, hafa 305 sjómenn greitt
atkvæði með því að' samningum
þessum yrði sagt upp, en 21 hafa
greitt atkvæði á móti því. Eru
þar með taldir hásetar á skipum
Eimskipaf j elagsins.
Láta mun nærri, að kaupsamn-
ingar þessir snerti atvinnu um
900 sjómanna, svo þátttakan í at-
kvæðagreiðslunni hefir eigi verið
mikil.
Björn í Grafarholti auglýsir í
síðasta' tbl. Tímans eftir leiðrjett-
ingum í skýrslu Ríkisgjalda-
nefndarinnar. Einkennileg vinnu-
brögð á bænum þeim. Pyrst situr
nefndin í nokkra mánuði með
talnaregistur sem hún fær í hend-
ur frá opinberum skrifstofum, og
sýður upp úr því svonefnda„gjörða
bók“. Síðan ætlast nefndarmaður
til þess að landslýður taki að sjer
að leiðrjetta „gjörðabókina.“
Hún er ennþá á tilraunastigi, en
þó svo mikið reynd, að ekki verð-
ur lengur gengið fram hjá henni
sem óvitafálmi, eins og hið opin-
bera hingað til hefir gert. En jafn
vel þó hún væri það, á Erasmus
þó miklar þakkir skilið. Hann hef-
ir sýnt að hjer þarf eitthvað að
gera.
Aðferð Erasmusar er að öllu
leyti mjög frumleg. Jeg veit ekki
til, að aðferð lík þessari sje nokk-
ursstaðar notuð erlendis, en hún
er ekki verri fyrir það.
Það má ekki lengur viðgangast
að meira og minna af dýrum hey-
afla lirekist og verði hálf ónýtt
fóður án þess að hið opinbera geri
neitt til þess að fullkomna þær
heyverkunaraðferðir, sem gera
bændur óháða rosunum á sumrin.
Tilraunamenn Búnaðarfjelags
íslands þurfa að hafa vakandi
auga á öllum búnaðarnýjungum,
sem fr'am koma, ekki síður þótt
innlendar sjeu, rannsaka þær og
leiðbeina bændum með notkun
þeirra. Þá myndi greinilegar sjást
árangur af starfi þeirra en nú.
Guðmundur Jónsson
(,,Freyr“). frá Torfalæk.
Friettir uíQsuegar aQ.
Fundur um vatnamálin í Rang-
árvallasýslu, er Jónas frá Hriflu
boðaði til var haldin í Pljótshlíð-
inni á sunnudaginn var. Pundur-
inn var fjölmennur. Geir Zoega
vegamálastjóri var þar. Var kos-
in nefnd manna til að halda mál-
um þessum vakandi. I nefndinni
eru þessir. Ágúst Andrjesson,
Hemlu, Guðjón Jónsson,, Hallgeirs
ey, Ingimundur Jónsson, Hala, Sig
urður í Kollabæ og Sig. Vigfússon
Brúnum.
Tillaga var samþykt frá Ágúst
í 'Hemlu og Þorvaldi Jónssyni frá
Skúmsstöðum þess efnis að skora
á landsstjórnina að hefjast þegar
handa, til að rannsaka hvernig
árnar Þverá og Markarfljót yrðu
beislaðar svo girt yrði fyrir
skemdir af völdum þeirra.
Hressingarhælið í Kópavogi er
altaf fult af sjúklingum; koma
jafnharðan nýir þegar einhverjir
losna þaðan. í sumar ljetu Hrings-
konur reisa myndarlega viðbótar-
byggingu við hælið. Eriþað vinnu-
stofa, geymsla og þar á einnig að
vera rafmagnsmótor, sem von er á
innan skamms. í sumar unnu sjúk-
lingar að útivinnu, jarðabótum o.
fl.; einnig stunduðu þeir sjóróðra
og veiddu mikið af hrognkelsi og
síðari hluta sumars hafa þeir veitt
talsvert af silungi í vognum. Von-
ar Hringurinn að ekki verði langt
að bíða þess, að hressingarhælið
verði eins fullkomið og frekast
verði á kosið.
Merkisbóndinn Þórður Gíslason,
lireppstjóri í Mýrdal í Kolbeins-
staðahreppi, andaðist að heimili
sínu 7. þ. m.
Geir Zoega vegamálastjóri er ný-
lcominn heim úr ferð sinni um
Norðurland. Er hann vongóður um
að hægt verði að lagfæra svo
Norðurlandsveginn, alla leið úr
Nbrðurárdal og norður á Akureyri
næsta sumar, að hægt verði að
hafa öruggar bílferðir . alla leið.
Yfir Holtavörðuheiði hafa farið
nálægt 160 bílar síðan í júlí byrj-
un. Hefir varla sjest ríðaúdi mað-
ur á þeirri leið síðan bílferðir
byrjuðu yfir heiðina. Alls munu
hafa farið þessa leið um 900 manns
í bílum.
o. s. frv.
Marsvínarekstur nyrðra. Pyrir
nokkru kom smáhvalatorfa inn á
Akureyrarpoll, háhyrningar og
marsvín, að því er sagan segir.
Lögðu allmargir Akureyringar út
til þess að reka hvalina á land ;
og fóru í mótorbátum. En þetta
mistókst gersamlega. Mistu þeir
hvalina brátt út fyrir Tanga og
út á fjörð. Hófst þar eltingaleikuír
mikill er stóð fram á nótt. Alls
tókst mönnum að veiða sjö af
þessum smáhvölum.
Alþingishátíðanefndin hefir kjör
ið Magnús Kjaran kaupmann til
þess að hafa á hendi framkvæmdir
fyrir sína hönd út af alþingishá-
tíðinni 1930 og vera ráðunautur
um alt er því við víkur. Verður
þetta ærið verk, og til þess að
geta gefið sig allan við því, hefir
Magnús Kjaran fengið mág sinn,
Theodór Siemsen til þess að standa
fyrir verslun sinni nú um tveggja
ára skeið, eða þangað til þessu
starfi er lokið. Kemur Theodór
bráðlega hingað frá útlöndum til
þess að taka við forstöðu versl-
unarinnar.
Tryggingarstofnun ríkisins. I
seinasta Lögbirt.ingablaði er aug-
lýst að Halldór Stefánsson alþing-
ismaður hafi verið skipaður for-
stjóri tryggingarstofnunar ríkis-
ins liinn 20. f. m. og tók hann
við embættinu hinn 1. þ. m. Vigfús
Einarsson skrifstofustjóri og Hjeð-
inn Valdemarsson framkvæmdar-
stjóri eru skipaðir meðstjórnend-
ur í Slysatryggingadeild Trygging
arstofunnar. : 1 ’■ : '
St. J.
Privatbankanum í Höfn lokað.
Hrun bankans hefir sem betur fer eigi áhrif á bankana hjer