Ísafold - 22.11.1902, Blaðsíða 2

290
hækkunin orðið minni að tiltölu á
dýruatu lóðunum í miðhluta bæjarins,
þar sem þéttbygðast er.
Slík breyting á lóðargjöldunum var
þvi mjög misráðin, og ódýrustu lóðirnar
hefðu ekki getað borið þau gjöld, sem
á þær hefði verið lögð.
Annaðhvort verður því að vera: hafa
lóðargjöldin svo lág, sem nú er, að
allar lóðir geti borið þau, og niður-
jöfnunarnefndin leggi hærra útsvar á
þá, sem eiga lóðir og hús í dýrasta
hluta bæjarins; eða að hafa lóðar-
gjöldin mishá eftir verðmæti lóðanna,
líkt og hr. |>. B. leggur til.
Tillaga hans fer fram á, að jafn-
framt og lóðargjöldin séu hækkuð,
verði þau mismunandi eftir mati lóð-
anna.
þetta er sjálfsagt rétt.
Um hitt, gjald af húsum, er þrent
til: flatarmálsgjald allra gólfa í hús-
inu, gjald eftir teningsmáli hússins
eða virðingarverði þess.
það munar ekki miklu, hvort held-
ur gjaldið er eftír teningsmáli eða
virðingarverði, en þó mun virðingar-
verðið verða öllu réttara, enda þó það
aé ekki állsendis fullnægjandi nema
með lagfæringu.
Hugsum oss tvö hús jafnstór og
jafn-vönduð, og öldungis eins að öllu
leyti, annað í miðjum bænum, en
hitt í útjöðrum bæjarins. Virðingar-
verð húsanna ætti að sjálfsögðu að
verða hið sama; en notagildi hússins
yzt í bænum er þó sýnu minna en
þess, sem í miðbænum stendur, og
væri þá ekki rétt, að hafa bæjargjald-
ið jafnt af þeim báðum.
Hér verður að taka matið á lóðum
þeim til bliðsjónar, er húsin standa
á, og miða gjaldið við það meðfram.
Gerum ráð fyrir, að lóðum bæjarins
yrði skift í 5 flokka eftir mati, t. d.
20 a., 40 a., 60 a., 80 a. og 1 kr.
á feralin. Meðalverðið yrði þá 60 a.
og væri það sett = 1; 20 a. lóðir
yrðu þá = J, 40 a. =f, 80 a. =lf og
1 kr. = lf. í>egar búið væri að
virða hús, væri gjaldskyldan reiknuð
þannig, að virðingarverðið væri marg-
faldað með tölubroti lóðar þeirrar, er
húsið stæði á. Bftir því yrðu 5 hús,
er virt væru hvert um sig 60C0 kr.
og stæðu á lóðum sinni í hverjum
flokki, gjaldskyld þannig:
6000 x i = 2000 kr., 6000 x f =
4000 kr., 6000 x 1 = 6000 kr„ 6000
lf = 8000 kr. og 6000 x lf = 10000
krónur.
Bn með því að vafasamt er, hvort
notagildi húss fellur að öllu leyti
aaman við virðingarverð margfaldað
með hlutfallsverði lóðarÍDnar, mundi
líklega réttara, að margfalda að eins
annan helming virðingarverðins með
hlutfallsverði lóðarinnar, en láta hinn
halda sér, leggja þessar tvær fjár-
hæðir saman og reikna gjaldið af
summunni.
Gjaldskyldufjárhæðir þeirra 5 húsa,
er áður voru nefnd, yrði þá þannig:
3000 + (3000 x f) = 4000 kr„ 3000 +
(3000 x f) = 5000, 3000 + (3000
x 1) = 6000, 3000 + (3000 x lf)
= 7000, og 3000 + (3000 x lf) =
8000; og af þessum fjárhæðum yrði
síðan tekið hið ákveðna hundraðs-
gjald.
Fara verður auðvitað varlega í, að
leggja á nýtt gjald, enda þótt flest
mæli með að það verði réttlátara
en gjald það, er nú höfum vér, því
hátt gjald getur valdið því, að færri
byggi sæmileg íbúðarhús eftir en áð-
ur, og leigjendur holi sér saman í enn
þrengri og minni húsal^ynni en áður,
og mun þó nú þegar orðið athuga-
vert, hversu áskipað er í úthverfum
bæjarins, og hæpið, hvort borgið muni
lífi og heilau manna að því leyti til.
Fyrir því mun ekki ráð að byrja á
hærra gjaldi af húseignum en 2f af
þúsundi (2f°/00).
Yrði þá gjaldið af þeim 5 húsum,
sem tekin eru til dæmis áður, 10 kr„
12 kr. 50 a., 15 kr., 17 kr. 50 a„ og
20 kr. þegar gjalskyld fjárhæð hús-
anna væri margfölduð með gjaldinu
af bverju þúsundi.
þar sem ætlast mun til, og sú
yrði auðvitað raunin á, að húsbúar
borguðu íbúðargjaldið, yrði lóðargjald-
ið jafnt bæði fyrir bygðar og óbygðar
lóðir, og það lenti beint á lóðareig-
endum svo sem tíðkast hefir áður.
Farið gæti svo, ef þetta yrði lög-
leitt, að aukaútsvör eða »bein bæjar-
gjöld« (sbr. lög 2. okt. 1895) kæmust
niður úr kosningarréttarlágmarki hjá
mörgum, sem nú eru á kjörskrá. En
það mætti vitanlega alls eigi viðgang-
ast, að nokkur maður misti kosning-
arrétt fyrír slíkt nýmæli; enda væri
hægurinn hjá að fyrirgirða það með
því, að færa það lágmark hæfilega
niður um leið og hitt værií lög tekið,
annaðhvort í sama lagaboðinu eða
hins vegar.
Laglega lilaupið undir bagga
Fáein sendibréf,
sem Þórólfur Hansson komst yfir af tilviljun.
I.
Frá Helgu Arnljótsdóttur
til Ólafar Sigurðardóttur á Gnúpí.
Reykjavik 20. septbr. 1904.
Kæra Ólöf mín!
f>ú ert líklega farin að halda, að eg
sé búÍD að gleyma þér; en þú skalt
vera viss um, að svo er ekki, þótt
svona lengi hafi dregist fyrir mér að
enda loforð mitt um að skrifa þér og
láta þig vita, hvernig mér liði hér
syðra. Eg hef oft munað eftir þessu
loforði mínu, og oft hef eg ætlað að
skrifa þér, en alt af hefir eitthvað orð-
ið til, til þess að tefja mig frá því.
Nú ætla eg að láta verða af því, en
þú verður að virða á hægra veg, þó
bréf mitt verði fremur þunt og efn-
islítið.
það eru nú Iiðin tvö ár síðan að
við fluttumst hingað. Bg held að
pabbi hafi átt mjög lítið til, þegar við
fórum að austan, og fyrst eftir að við
komum hingað, var oft þröngt í búi
hjá okkur. Við höfðum þá ekki nema
eitt lítið herbergi, og mér fanst það
alt á ýmsan veg ófrjálslegt, fyrst í
stað, en það lagaðist alt saman. Eg
ætla nú ekki að vera að skrifa um
það, sem liðið er, heldur um það,
sem nú er.
það er þá svo, að pabbi er búinn
að láta byggja tvíloftað hús, með
kjallara undir því öllu; sá, sem smíð-
aði húsið fyrir pabba, heitir þórólfur
HreiussoD, ungur maður, og — já, eg
ætla ekki að tala um hann fyr en
seinna. Niðri í húsinu eru tvö væn
herbergi, og eitt lítið; svo er þar eld-
hús og búr, og alveg eins er uppi á
loftinu; í báðum eldhúsunum, uppi og
niðri, eru vænar eldavélar. Og uppi
á efsta loftinu eru tvö herbergi, sitt í
hvorum enda. Öll eru herbergin mál*
uð, og fjarska-falleg, míklu fallegri en
.hjá prófastinum fyrir austan, og manst
þú þó eflaust, hvað við stundum vor-
um hrifnar af stofunni hjá honum. Sú
þætti nú ekki vegleg hér. Við búum
niðri, en öll herbergin uppi eru leigð
öðrum. Eg held að pabbi fái fjarska-
mikla peninga fyrir það. Hér þarf
maður ekki að vera að standa úti á
vot-engi og koma heim rennandi vot
upp í mitti á kvöldin; ekki heldur að
vera að þramma út í fjós kvöld og
morgna til að hreyta þessar beljur.
Nei, ef maður fer hér út fyrir dyr,
þó ekki sé nema niður í búð, þá hefir
maður sjal, iætur á sig fína svuntu,
og fer í stígvél, og ef t. a. m. eg
kaupi eitthvað í búðunum, þá er eg
ekki að bera það heim; það þætti víst
heldur laglegt, hitt þó heldur, að sjá
fína stúlku eins og mig ganga hlaðna
af böglum á götunum. Bg segi bara
við kaupmanninn : »ViIjið þér senda
það heim«, og svo gerir hann það.
þú manst, að okkur þótti stundum
prófastsfrúin eystra vera fín; en þú
skyldir bara sjá mig nú!
|>á er eitthvað meira um skemtan-
ir hér en í sveitinni! Húsið okk-
ar stendur nálægt Laugavegi, og þar
er sífeld umferð af fólki, bæði úr bæn-
um og úr sveitinni, gangandi og hlaup-
andi, ríðandi og akandi. f>ú getur nú
enga hugmynd gert þér um það, því
það getur enginn, sem ekki hefir það
séð. En svo heldurðu líklega, að á
vetrum sé hér drepandi leiðindi! Ekki
rétt svo. þú manst, að fyrir austan
þótti okkur svo gaman að fara til
kirkju. f>að var nú eina tilbreytingin,
sem þar var að hafa. Ef þú vilt, þá
geturðu hér farið árdegis i kaþólsku
kirkjuna, á hádegi og svo aftur klukk-
an 5 3íðdegi8 í dómkirkjuna, og svo
á kvöldin á Frelsishersfund. f>etta er
nú á hverjum sunnudegi. Einkum
er gaman við síðdegis-guðsþjónustuna
í dómkirkjunni; þá er kirkjan öll upp-
Ijómuð, og þar er því alt af húsfyllir
þá. f>á spörum við - nú ekki, ungu
stúlkurnar, að tjalda því sem til er.
Við hádegis-guðsþjónustUDa er alt af
færra fólk en síðdegis. Sumir láta
svo, sem sér falli betur að heyra
til síra Jóns en til dómkirkjuprests-
ins. En eg segi fyrir mig, að mér
stendur alveg á sama, hvor þeirra
eða hver prédikar: — eg færi ekki í
kirkju nema síðdegis. f>etta er alveg
eins og kvöldsöngur, öll kirkjan ljós-
um prýdd, og þú manst víst, hvort
okkur þótti ekki meira gaman að
kvöldsöngvunum fyrir austan heldur
en að vanalegri kirkjugöngu. Svo er
oft gaman hér við jarðarfarir, og ekki
sízt við hjónavígslur; þá er nú stund-
um gert að gamni sínu, og þá er
kirbjan vanalega troðfull. Svo eru nú
oft dansleikar, og ætla eg ekki að
reyna að lýsa fyrir þér, hvað gaman
er á þeim. f>eir standa yfir alla nótt-
ina, og maður kemur ekki heim fyr
en undir morgun. Pabbi vildi fyrst
ekki leyfa mér að fara á þá; en það
lagaðist bráðum. Svo eru oft haldnir
fyrirlestrar um ýmislegt; en þeir eru
flestir mjög leiðinlegir, og ógjörningur
væri fyrir ungt fólk að sitja undir
þeim, nema þegar lofað er að hafa
dansleik á eftir. Maður vinnur þá
til að sitja geispandi undir lestrinum,
og klappar ákaflega, þegar hann er
búinn, af því að sú þraut er unnin
og launin fara í hönd.
Nú er verið að byggja fríkirkju. Ef
þar verður ein3 gaman eins og við
síðdegísmessurnar í dómkirkjunni, þá
fer eg þangað. Pabbi ætlar í fríkirkj-
una; svo hefi eg heyrt á honum.
Hann sagði, að nóg væru gjöldin samt,
þó maður hefði eitthvað frítt.
Og það eitt, að ganga hér um göt-
urnar, er stórmikil skemtun. Ekki
skal eg heldur leyna þig því, að það
er okkur ungu stúlkunum sjálfum að
kenna, ef við erum hér lengi ótrúlof-
aðar. Nóg er um að velja. f>að er
eins með það sem annað, að ólíkt er
að lifa hér eða í sveitinni, þar sem ekki
sést nema durgur og durgur á stangli,
sem þá ekki eÍDu sinni þorir að Iíta
upp á mann fyrir feimni.
Svo ætla eg nú að segja þér leynd-
armál, sem snertir sjálfa mig, og það
er, að við þórólfur erum leynilega
trúlofuð. f>að atvikaðist svona þegar
hann var að smíða húsið fyrir pabba.
Foreldrar mínir vita ekki af því, og
eg bið þig að segja, það engum. f>ú
skyldir sjá f>órólf á sunnudögum. f>á
er hann fínu. Ekki nokkur maður
eystra er eins fínn eins og hann er
á helgidögum. Hann er ætíð við síð-
degismessu í dómkirkjunni. Eitt þyk
ir mér verst, og það er, að eg held,
að pabbi só honum eitthvað skuldug-
ur; eg held hann só ekki búinn að
borga honum öll,, smíðalaunin. Eg
heyrði pabba vera að tala um þetta
við mömmu einu sinni. Eg vil ekki
spyrja þau um það. Eg vildi helzt
ekkert vita um það.
Reyndu nú að fá hann pabba þinn
til að flytja sig hingað! Til hvers er
að vera að höggva þessa móa og slíta
sér út á heyvinnu alt sumarið, og
kúra svo f einveru allan veturinn. Er
þetta nokkurt líf? f>að held eg að
sé skemtilegt á Breiðafelli núna! f>eg-
ar eg hugsa um veru mína þar, og
lít svo á lífið hér, þá skil eg ekki í
því, hvernig eg hefi farið að því að
draga fram lífið þar fram á 18. ald-
ursár mitt.
Eg hef verið að biðja hana mömmu
að skrifa nú líka henni móður þinni
með þessum sama pósti, sem tekur
þetta bréf mitt. f>ær voru beztu vin-
konur, meðan við voru eystra.
f>órður bróðir minn situr hér hjá
mér. Hann biður að heilsa þér. Hann
er í kamgarnsfötum frá Asgeiri, og í fín-
um, skraddarasaumuðum yfirfrakka,
með úr og fína keðju, og gengur alt af
á stigvélum. f>að er rétt eins og þeg-
ar hann var fyrir austan! Eg held
hreint ekki að hann sé trúlofaður enn
þá. Hann hefir verið háseti á fiski-
skipi í sumar, og gengið vel. Pabbi
fær eitthvað af því. En það kostar
nokkuð að vera svona fínn. Hann var
í sjómannaskólanum í fyrra vetur, og
verður þar í vetur.
Eg vona, að þú bomir nú hingað
bráðum. Ef pabbi þinn ekki flytur
sig hingað, þá ætti hann þó að láta
þig vera hér einn vetur til að ment-
ast, t. d. á skraddarastofu; það er
mjög gaman á sumum þeirra. Eða í
hússtjórnarskólann, eða þá til að læra
dönsku og ensku, eða eitthvað; það er
sama hvað það er látið heita, sem mað-
ur sé að læra; aðalatriðið er að kom-
ast hingað, og geta verið dálítið fín í
klæðaburði; það er meira varið í það
en þennan lærdóm eða mentun; en
þetta tvent er þó bezta yfirskinið til
að komast hingað. Eg hef gengið hér
í Bkóla og saumastofu, og mér hefir
verið kent ýmislegt og fjarska-margt,
en eg hef ekkert lært af því, og man
ekkert af því. En bara ef maður
nennir að sitja 2—3 tíma á dag í þess-
um skólum, þá er maður »að ment-
ast«, og það er tilvinnandi að leggja
það á sig til að fá að vera hér. Ef
þú næðir því að verða talin meðal
lærameynna, þá ertu undir eins orðin
mentuð, bara að þú getir verið í fín-
um fötum. Eg skyldi kenna þér þetta
alt saman, ef þú kæmir hingað.
f>ú skrifar mér nú bráðum aftur, og
með þeirri von slæ eg botninn í þetta
bréf, sem eg enda með beztu heillaósk-
um þér til handa.
f>ín elsk. vinstúlka
Helga xJlrnljótsdóttir.
P. S.
Mundu að segja engum neitt um
f>órólf.
Sláttuvél.
Það eru miKÍl tiðindi og góð, sem Páli
amtm. Briem fer með í »Norðurl.« 1. þ. m.
ef þau hljöta staðfesting reynslunnar, svo
sem allar horfur virðast vera á.
Það er, að vér eigum nú sæmilega vísa
von á góðr.i og hentugri sláttuvél hér á
landi.
Maður nokbur íslenzkur í. Manitoba,
Jabob Lindal, skýrir amtmanni svo frá,
að Bláttuvélar hafi tekið þeim umhótum
nýlega hæði í Canada og Bandarikjiim, að
þær geti komið að notum hér á íslandi.
Hann sendir jafnframt vottorð frá tólf
löndum vest.ra, þess efnis, að þeir vþekki
og hafi brúkað sláttuvélar, ssm megi léta
skera grasið eins nærri sverði eins og
vanalega er slegið með orfi og ljá«.
Annar maður íslenzkur, er verið hefir í
Argyle, Jóhann Bergsson, skýrir svo frá,
að þar hafi verið »alment brúkuð sláttu-
vél, er sló svo vel, að þar var varla hægt
að slá eins vel með orfi og Ijá; var hægt
að láta véliua slá alveg niður við rótina,.
og álít eg, að vel mæ'tti nota slíkar sláttu-
vélar hæði á tún og engjar*.