Lesbók Morgunblaðsins - 26.06.1999, Blaðsíða 9

innar. Hann taldi að fögur myndlist ætti að
vera aðgengileg öllum þar sem slíkt göfgaði
lífið enda var „fagurfræði-heimilanna" eitt af
kjörorðum Art Nouveau-stefnunnar. Mucha
hellti sér út í skreytingar alls kyns hluta, enda
eftirsóttur til slíks, og brátt gátu Parísarbúar
keypt veggfóður, vefhaðarvörur, búshluti,
skartgripi, húsgögn, postulín, tímarit, póst-
kort, dagatöl, matseðla, bækur og veggspjöld
sem Mucha hafði hannað og var prentað og
framleitt með leyfi hans. Mucha tók einnig að
sér hönnun auglýsinga og umbúða fyrir ýmsa
aðila þ.ám. framleiðendur kex, reiðhjóla og
tóbaks. Mynsturbók Mucha Documents
decoratifs varð geysilega vinsæl sem kennslu-
bók í teikningu og frágangi á fyrirmyndum úr
náttúrunni og í kjölfarið fylgdi önnur Figures
decoratives sem sýndi grundvallaratriði í
teikningu mannslíkamans og notkun hans við
skreytingar ýmis konar.
Saga slavanna
Stfll Mucha var afgerandi. Veggspjald hans
fyrir sýninguna á Gismondu hefur verið sagt
hafa haft nánast byltingarkennd áhrif á hönn-
un veggspjalda á þeim tíma; formið var ólíkt, í
stað ferhymdra spjalda voru veggspjöld
Mucha löng og mjó, og litanotkun hans var
nýstárleg, mjúkir pastellitir í stað sterkra
grunnlita, gylltir rammar umhverfis mjúkar
bogadregnar línur kvenlíkamans og flæðandi
hárið með eins konar geislabaug um höfuðið.
Þá var Mucha gjam á að hlaða myndir sínar
táknrænum vísunum sérstaklega eftir þvf
sem þjóðemishyggja hans varð sterkari.
Þrátt fyrir að hann væri fjarri ættjörð sinni
hélt hann ætíð tryggð við upprunann. Á
heimssýningunni í Pan's árið 1900 hannaði
hann sýningarsvæði fyrir Bosníu og þá er
sagt að hugmyndin hafi iyrst kviknað hjá hon-
um að Sögu slavanna, hinu stóra verki sem
átti hug hans allan síðustu 20 ár ævinnar. Á
ferðum sínum um Bandaríkin kynntist Mucha
milljónamæringnum Charles Crane, sem
hafði efnast á framleiðslu pípulagningaefnis
og lyftum. Crane var persónulegur vinur for-
setanna Tafts og Wilsons og hafði
óslökkvandi áhuga á öllu sem tengdist ríkjum
Mið-Evrópu og Rússlandi. Um tíma hafði
hann verið sendiherra Bandaríkjanna í Rúss-
landi. Dóttir Cranes varð síðar eiginkona Jan
Masaryks, sonar Tom-
asar Masaryk, forseta
fyrsta lýðveldisins
Tékkóslóvakíu. Crane
hafði fyllst brennandi
áhuga á hugsjón Mucha
um slavnesku söguna og
hreifst af fórnfysi en
Mucha hafði ákveðið að
framkvæma þetta end-
urgjaldslaust sem gjöf
til tékknesku þjóðarinn-
ar.
Ekki vora allir sam-
landar Mucha jafn hrifn-
ir og hann mætti tals-
verðri andstöðu við
áform sín enda töldu
sumir að gjöf hans væri
bjarnargreiði við þjóð-
ina þar sem henni fylgdi
það skilyrði að reist yrði
hús yfir málverkin þar
sem þau mættu njóta
sín til fulls. Ekki var
þetta þó hið eina sem
Mucha fékkst við eftir
að hann settist að í Prag
því honum var falið að
teikna íyrstu peninga-
seðla og frímerki fyrsta
lýðveldisins. Yar þetta
hinu nýja lýðveldi mjög
hagstætt því Mucha hafði svarið þess eið að
þiggja aldrei greiðslu fyrir neitt sem unnið
væri fyrir tékknesku þjóðina. Fyrstu ellefu
verkin í Sögu slavanna vora sýnd í Prag árið
eftir við miklar vinsældir almennings þó að
menningarelítan teldi verkin of raunsæisleg
og fela í sér skilaboð um þröngsýna þjóðernis-
hyggju. Var haft á orði að hugmyndafræðin
að baki verkunum hefði betur átt heima árið
1848 þegar þjóðemisbylgjan reið yfir álfuna.
Þessi sjónarmið komu enn skýrar fram árið
1928 þegar Mucha afhenti borgaryfirvöldum í
Prag málverkin formlega til eignar.
Sigurganga Sögu slavanna var enn frekar
undirstrikuð í Bandaríkjunum 1920-21 er
verkin voru sýnd í Chicago og síðan í Brook-
lyn Museum í New York. Almenningur
flykktist á sýninguna, þyrstur í verk sem
hægt væri „að skilja“ eins og einn gagnrýn-
andi komst að orði. Alls sáu sex hundruð þús-
und manns sýninguna í New York og helsta
eftirsjá safnstjórans var að hafa hlýtt boði
Mucha um að aðgangur skyldi vera ókeypis.
SARAH Bernhardt auglýsir LU-kex, en höfundur auglýsingarinnar var Mucha.
ALPHONSE Mucha.
RAUÐA sláin. Olía á striga 1902..
MUCHA frammi fyrir þrekvirki sínu Saga slavanna sem kom fyrst fyrir almenningssjónir
í Prag árið 1919.
VEGGSPJALD fyrir sýningu á Medeu. Hug-
mynd Mucha að armbandinu hreif Söruh
Bernhardt svo mjög að Mucha útfærði hug-
myndina betur og gullsmiðurinn Fouquet tók
að sér smíðina.
i*,v .
ARMBAND Medeu sem
Fouquet smíðaði eftir C,
hönnun Mucha. ..
Engin skyldi þurfa að borga fyrir að sjá Sögu
slavanna var kjörorð Mucha.
Kwpka og Mwcha
Síðustu ár ævi sinnar bjó Mucha í Prag og
hafði sig lítt í frammi. Hann sinnti skreyting-
um á hinu fagra húsi Obecni Dum í Prag og
einnig var hann eftirsóttur portrettmálari en
kunnáttu hans á því sviði var við brugðið.
Hafa margir listfræðingar seinni tíma bent á
að frægð Mucha frá Parísarárunum og tengsl
hans við Art Nouveau-stílinn hafi skyggt á vf-
irburðafærni hans í meðferð olíu á striga. Ár-
ið 1936 var haldin sýning í París sem bar yfir-
skriftina Vináttusýning tveggja landa. Fyrir
valinu urðu fomvinirnir Álfons Mucha og
Kupka og var tæpast hægt að stilla saman
verkum tveggja ólíkari málara. Eftir að
kommúnistastjórnin komst á í Tékkóslóvakíu
1948 var nafni Mucha lítt haldið á lofti en frá
því lýðveldið Tékkland var stofnað hafa verk
hans nánast gengið í endurnýjun lífdaga og
fer þar saman sjálfsögð virðing þjóðarinnar
við einn sinna bestu listamanna og almenn
fortíðarþrá sem beinist ekki hvað síst að ára-
tugnum fyrir aldamótin síðustu og Art Nou-
veau-stflnum sem Mucha átt svo mikinn þátt í
að móta
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 26. JÚNÍ 1999 9