Lesbók Morgunblaðsins - 19.06.1999, Blaðsíða 4

ÖS á Bifreiðastöð Akureyrar þar sem var endastöð áætlunarbila Kristjáns á leiðinni Reykjavík-Akureyri. Tilefnið: Morgunblaðið er komið í fyrsta sinn samdægurs til Akureyrar með rútunni.
Myndin er tekin í júní 1939.
EINN AF OSS
að
MÁ MAÐUR, sem
ósekju var eitt sinn
sagður hafa ekið rútu í
milli Akureyrar og Mý-
vatnssveitar, minnast
Kristjáns Kristjánsson-
ar frá Bimingsstöðum,
bílakóngs á Akureyri á
hundrað ára afmæli hans. Ég varð svo frægur
á tuttugasta aldursári mínu að blandast í öku-
þórasveit Kristjáns sumarið 1946 og aka ein-
um leigubíla hans sumarlangt og kynnast um
leið einum besta húsbónda, sem ég hef unnið
fyrir um dagana. Þá og síðan fór mér eins og
öðrum æskumönnum, að mig varðaði lítið um
sögu Bifreiðarstöðvar Akureyrar eða þau
miklu umsvif, sem þeim rekstri fylgdu með
fjöld áætlunarbila, enn fleiri fólksbfla, bfla-
verkstæði - það stærsta utan Reykjavíkur -
og yfírbyggingarverskstæði, þar sem smíðað
var yfir rútur og er þó ekki allt talið.
Slíkur var glæsibragurinn yfir fjölþættum
rekstri Kristjáns, að hann varpaði ljóma á um-
hverfi sitt og þetta litla bæjarfélag, sem Akur-
eyri var á árunum fyrir stríð og í stríðinu. Kri-
stján var einn af þeim mönnum sem stækkuðu
ímynd bæjarins og var hin mikla driffjöður
áætlunarferða til fjarlægra staða, eins og
Reykjavíkur og Austfjarða. Þótt vegir væru í
fyrstu slæmir og sums staðar nær engir var
fólksbflum, síðan Studebaker rútum og síðast
Ford rútum þrusað vítt og breitt um landið
með fólk og farangur eins og um malbikaðar
slóðir væri að ræða. Þjóðin var að vakna til
nýs lífs upp úr 1920 og það var eins og Krist-
ján Kristjánsson skildi hvaða þróun væri í
vændum. Fólk vildi ferðast og hann lagði til
farkostina. Rútubflstjórar Kristjáns Krist-
jánssonar voru þjóðhetjur á þessum tíma, eins
og aðrir rútubflstjórar og ég man að við strák-
amir á Oddeyrinni, sem af Brekkubúum voru
kaliaðir eyraipúkamir, vomm stundum að
gorta okkur af því að vera skyldir þessum eða
ALDARMINNING KRISTJANS
KRISTJÁNSSONAR BÍLAKÓNGS
EFTIR INDRIÐA G. ÞORSTEINSSON
Akureyrar oq var hin mikla driffjöður áætlunarferða til
fjarlæqra staða, eins oq Reyl kjavíkur oq Austfjarða.
Stórhuqurinn oq áræðið var s líkt að fólki sem ekur nú
um tvíbreiðar brýr oq á malbikuðum vequm á erfitt
með að skil ia aömlu brautryðendurna, sem ýftu og
hálfbáru faratæki sín ) í'fir verstu torfærurnar.
hinum bflstjóramum, sem auðvitað voru bara
mannalæti. En dálætið á þessum mönnum var
mikið. Enda leystu þeir starf sitt þannig af
hendi, að betur varð ekki gert. Yfír þeim vakti
svo Kristján Kristjánsson, gamansamur og
hress í bragði, en gat látið hvessa, þótt það
stæði aldrei nema andartak.
Kristján Kristjánsson fæddist á Kambsstöð-
um 19. júní 1899. Foreldrar hans voru Krist-
ján Kristjánsson og Amdís Níelsdóttir. Þau
vom í húsmennsku á Kambsstöðum og síðar
Birningsstöðum í Ljósavatnsskarði til ársins
1904 er þau fluttu til Akureyrar, þar sem Kri-
stján stundaði verkstjóm langa hríð, mest hjá
símanum. Þau Kristján og Arndís eignuðust
fjóra syni. Kristján var elstur þeirra. Hinir
hétu eftir aldursröð: Níels Hartmann, Jóhann
Georg, og Jón. Þessir bræður Kristjáns náðu
ekki háum aldri. Níels varð tuttugu og tveggja
ára, Jóhann tvítugur og Jón átján ára. Allir
þrír dóu þeir úr berklum og hefur verið mikil
eftirsjá að þeim þremur svo ungum fyrir for-
eldrana og þann bróðurinn sem eftir lifði.
Hann fékk einnig berkla og var eitt ár á Vífils-
staðahæli, en náði heilsu og hóf skömmu eftir
að hann kom af hælinu hina umfangsmiklu
bflaútgerð sína og skyldan atvinnurekstur.
Bræður Kristjáns áttu ekki afkomendur. Arn-
dís móðir þeirra lést 1943, sjötíu og sex ára að
aldri, en Kristján, maður hennar náði háum
aldri. Hann var tveimur ámm eldri en kona
hans og man ég eftir honum sem eldri manni,
grönnum og kvikum á fæti. Var svipur með
þeim feðgum, nema Kristján yngri var feitlag-
inn og stærri maður að vallarsýn. Gamli mað-
urinn var að snúast í ýmsu í kringum bflastöð-
ina sumarið sem ég vann þar og man ég að ég
átti stundum við hann órðaskipti. Var hann
þægilegur í viðmóti og brá fyrir sig gaman-
semi, eins og sonurinn.
Kristján kvæntist haustið 1926 skagfirskri
stúlku, Málfríði Friðriksdóttur frá Sauðár-
króki. Föðurfaðir hennar var Árni „vert“, sem
fyrstur byggði á Sauðárkróki. Kristján og
Málfríður eignuðust fjögur böm, stúlku sem
lést við fæðingu 1928, Kristján, fæddur 1929
og er nýlátinn. Næstur er Friðrik, fæddur
1930 og yngst er Kolbrún, fædd 1934. Öll
fæddust bömin á Akureyri og ólust upp í fal-
legu húsi, sem Kristján byggði í funkisstfl neð-
arlega við Brekkugötu, en á þeim árum var
helsta útkeyrsluleið úr bænum um þá götu. Ég
fluttist þrettán ára til Akureyrar og lítt vanur
mikilli viðhöfn á hátíðisdögum. Þegar leið að
áramótum fóru félagar mínir að tala um, að
ekki mættum við missa af skotinu hjá Krist-
jáni Birning, en svo var Kristján Kristjánsson
almennt kallaður norður þar. Á gamlárskvöld
slóst ég svo í hóp nokkura unglinga, sem hélt
upp í Brekkugötu og stillti sér upp ásamt fleir-
um við hús Kristjáns. Eftir nokkra bið kom
bílakóngurinn út á skyrtunni, enda var sæmi-
legt veður, með stóran cigar í munni. Hann
renndi stórri rakettu í stativ, sem komið hafði
verið fyrir í garðinum miðjum og bar cigarinn
að kveikiþræðinum. Síðan hörfaði Kristján frá,
en rakettan rann á loft við mikinn gný og
fögnuð og sprautaði ljósadýrð um himinhvolf-
ið. Þessum sið hélt Kristján til fjölda ára.
Kristján þurfti ekki langt að fara til vinnu,
en B.S.A. var rétt vinstra megin við hornið
þegar gengið var niður Brekkugötuna og inn í
Strandgötuna. Annars minnir mig að Kristján
færi ofast út um kjallaradyr, sem sneru í aust-
ur, þegar hann gekk til vinnu. Hann var mjög
árrisull maður og var kominn til vinnu á undan
starfsmönnum sínum. Suðurrútan fór af stað
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 19. JÚNÍ 1999