Lesbók Morgunblaðsins

Ulloq

Lesbók Morgunblaðsins - 15.09.1990, Qupperneq 7

Lesbók Morgunblaðsins - 15.09.1990, Qupperneq 7
OFURSJÓNVARP OG ÖNNUR FRAMTÍÐ ARHN OSS H Líftækninni fleygir fram og nú er farið að spá í framleiðslu á kjöti með lágu kólesteróli. Vélmenni, sem sér um gólfþvott og uppvask verður loks að veruleika og sjónvarpið mun bjóða myndgæði á við kvikmyndir. vernig geðjast þér að glamrinu í öllum einka- þyrlunum, sem fólk er að fara á í vinnuna snemma á morgnana? Hverjar eru nýjustu fréttirnar úr nýlendunni á Mars? Á ritvélin þín, þessi sem gengur fyrir rödd þinni í vand- ræðum með að stafsetja „framtíðar"? Allt átti þetta að vera komið í gagnið á næstu öld og sú augljósa staðreynd, að ekkert af því hefur enn litið dagsins ljós, ætti að fá töframenn fútúrólógíunnar og áhangendur þeirra til að staldra ögn við. Hver bú sem heldur því fram, að bráðlega verði alveg splunkuný tækni fundin upp — ull, sem ekki getur óhreinkast, rafmagnssjampó — ér aðeins að kasta ryki í augun á fólki. Hins vegar vitum við dálítið um þá tækni, sem er nú þegar til staðar og hvemig líklegt er að þróunin verði á næsta áratugi. Og okkur er óhætt að trúa því, að hún kemur til með að breyta lifnaðarháttum okkar. GENATÆKNIN Síðar á tíunda áratugnum fær hinn al- menni neytandi að kynnast fyrstu ávöxtum genasamþættingarinnar, sem uppgötvuð var fyrir svo sem fimmtán árum. Vísindamenn eru farnir að framleiða gulrætur og sellerí, sem heldur ferskleika sínum svo miklu lengur en venjulegar tegundir, að það væri hægt að selja það sem snarl í neytendaumbúðum. Og nú eru þeir að fikta við tómata, sem hætta að þroskast um leið og þeir em tíndir. Ef garðyrkjubændur geta tekið tómatana ein- mitt, þegar þeir hafa náð fullum þroska, án þess að þurfa að vera hræddir um að þeir skemmist, verður hægt að útrýma bragðlaus- um, glærum tómötum eins og þeir eiga líka skilið. Þegar á áratuginn líður, ættum við að fara að sjá skepnur sem hafa verið ræktaðar á sama hátt, alisvín, sem gefa okkur kjöt með lágu kólesterólinnihaldi og kýr, sem lyija- framleiðendur geta nýtt sér mjólkina úr til að framleiða mikilvæg lyf eins og insúlín og vaxtarhormón. Bandaríska einkaleyfastofn- unin hefur nú þegar fengið ijöldann allan af umsóknum um leyfi til að rækta skepnur. Bæði í Bandaríkjunum og Japan vinna menn að rannsóknum á steinbíts- og þorsktegund- um, sem eru fljótari að vaxa og þurfa minna æti á meðan á vexti stendur. Ekki þykir ólík- legt, að neytendur verði lítið hrifnir af mat, sem hefur verið framleiddur með hjálp erfða- fræðinnar. Að fólki finnist hann undarlegur og jafnvel hættulegur. Þess vegna eru'vísinda- menn nú að undirbúa rannsóknir á því, hvern- ig þessar nýju og óþekktu tegundir reynast. Vitanlega er það að breyta svínum og kúm ekkert í samanburði við erfðafræðilegar breytingar á mönnum. Fyrr á þessu ári voru erfðavísar úr dýrum græddir í krabbameins- sjúklinga, en aðeins í rannsóknarskyni. Ein- hvern tímann á allra næstu árum verða flutt- ir litningar úr mönnum í fyrsta sinn í læknis- fræðilegum tilgangi, sennilega sem lokatil- raun til að bjarga barni, sem er fætt með banvænan erfðasjúkdóm. Á næsta áratugi munu vísindamenn öðlast þekkingu á æ fleiri mennskum erfðavísum og þeim eiginleikum, sem þeir stjórna. Sumir munu reynast sjúk- dómsvaldar en aðrir hafa hins vegar aðeins áhrif á það, hvers konar manneskjur við verð- um. Þegar vísihdámenn Iærá áð bi'eytá þess- um erfðavísum munu ýmsar alvarlegar spurn- ingar vakna: Hvað er hægt að skilgreina sem óeðlilega þætti persónuleikans, en ekki bara mismun á manngerðum? Ættu þeir sem fást við erfðavísabreytingar að laga til dæmis til- hneigingu til nærsýni eða offitu og skalla? Og ef það er í lagi, hvers vegna skyldu þeir láta þar staðar numið? Viltu að barnið þitt verði með blá eða brún augu, ljóshært eða dökkhært? Tæknin mun ekki komast á það stig á næsta áratug, að menn geti valið um slíkt, en það getur orðið nauðsynlegt að ákveða, hvort það eigi að stefna að því, að þetta verði hægt. VÉLMENNI Vélmenni eru svo lengi búin að vera hluti af afþreyingariðnaðinum, að þau vekja fyrst og fremst kátínu. Á næsta áratugi munu þau loksins verða nothæf til annars en að standa við færibandið. Að vísu verða þau svolítið frumstæð til að byija með. En það er alls ekki óhugsandi, að þegar líða tekur að alda- mótum, munum við rekast á ofurlítil vél- menni, sem eru að búa til hamborgara á skyndibitastöðum, þvo gólf í verslunarmið stöðvum eða jafnvel að bera matarbakka á sjúkrahúsum. Gervigreind er lykillinn að vel hönnuðu vélmenni, en margt af því, sem er ofureinfalt fyrir manneskju er vélmenninu algerlega ofviða. En nú eru komnar nýjar tölvur, með nokkurs konar gervitaugakerfí, sem líkist mannsheilanum og þær ættu að geta orðið góðir kennarar fyrir vélmenni. Þær gætu t.d. áður en langt um líður komið vél menni í skilning um, hvernig á að ryksuga skrifstofugólf, án þess að hrinda einhvetju um koll, nema þá einu sinni. Efnahagsástandið ræður miklu um, hvernig vélmenninu verður tekið. Þar sem nú lítur út fyrir skort á vinnuafli í kjölfar fólksfækk- unar í iðnríkjunum, eru vísindamenn nú að hanna vélmenni, sem eiga að geta annast a.m.k. hluta ýmissa einfaldra starfa. Vél- menni á sjúkrahúsi gæti til dæmis deilt út mat og lyfjum, þótt það geti ekki búið um rúmin. Vélmenni á skyndibitastað sér líklega um að búa til mat og pakka honum inn, þó það verði ennþá í verkahring manneskjunnar að taka á móti viðskiptavininum við af- greiðsluborðið og gefa honum vitlaust til baka. Um næstu aldamót verða vélmenni orðin nægilega ódýr til þess að fatlaðir getu nýtt sér þau, þannig að þeir verði til dæmis færir um að borða hjálparlaust og vinna einföld skrifstofustörf. Ekki verða þó öll vélmenni ætluð til svo elskulegra nota. Það er líka verið að hanna tegund, sem er ætluð til njósna um mannaferðir í mannlausum vörugeymslum og jafnvel til í dæminu, að þau geti hleypt af byssu. Og svo er það vélmennishúshjálpin, sem vísindin hafa svo lengi lofað að búa til. Smá- vélmenni, sem á að geta komið með kaldan bjór úr ísskápnum og tínt upp bamaleikföng- in af gölfinu. Það er ólíklegt, að slíkt vél- menni verði komið á almennan markað fyrir næstu aldamót, enda þyrfti þá talsvert flókinn útbúnað inni á heimilunum til að auðvelda þeim starfið. En hver veit? Ætli fólki hefði ekki þótt það ólíklegt í kringum 1890, hefði því verið sagt að það ætti eftir að sníða öll þéttbýlissvæði jarðarinnar að þörfum bílsins? Ofursjónvarpið Á næsta áratug á sjónvarpið eftir að ger- breytast. Þó ekki þannig, að dagskráin muni batna, eins og margir myndu gjarnan vilja, heldur mun sjónvarp, tölva og sími renna saman og mynda áður óþekkta heild. Börn tuttugustu og fyrstu aldarinnar verða líklega steinhissa á því, að einhvern tíma skuli hafa verið til tölvur, sem ekki var hægt að setja í samband við síma, símtæki án skjás og sjón- varpstæki, sem gerðu ekki annað en að sýna rnyndir án þess að áhorfandinn tæki nokkum þátt í sýningunni. Sjónvarpið mun breytast smám saman. Fyrsta skrefið er svokallað HDTV (high-def- inition-sjónvarp), sem býður myndgæði á borð við kvikmyndir. Japanir eru þegar farnir að bjóða þetta tæki í smáum stíl, og Evrópulönd- in og Bandaríkin munu fylgja fast á eftir. Eftir 5-6 ár ætti svo tæki, sem býður blöndu af upplýsingum og afþreyingu að halda inn- reið sína á heimilin. Þetta verður mögnuð blanda af sjónvarps- og tölvutækni, sem fyrir- tæki eins og IBM, Philips og Sony eru þegar farin að tryggja sér markaðssetningu á. Og hvað bjóða svo þessi nýju tæki? Hugsum okkur ferðaspólu. Þá fer maður í skoðunar- ferð t.d. um London með munnlegri leiðsögn og bandmyndum alveg eins og í sjónvarpinu núna. En með svolítilli fjarstýringu, getur maður beðið dagskrána að sýna sér einungis söfn, eða garða eða hvað annað sem maður hefur sérstakan áhuga á. Ef maður vill síðan fá að vita staðsetningu, opnunartíma og að- gangseyri fyrir eitthvað af þessu, þá biður maður um texta, þar sem allar venjulegar ferðahandbókarupplýsingar er að fínna. Nú er svo komið, að hægt er að kaupa lítil myndsimtæki; ftem birta tilyiid öf þelm sem talar, á skjá hjá öðrum með samskonar tæki. Seinna á þessum áratugi munu símafyrirtæki fara að skipta á venjulegum símvírum og ljós- þráðaskeytum, sem innihalda ósköpin öll af upplýsingum. Þar með verður samruni tölvu, síma og sjónvarps endanlegur. Ekki er ólík- legt, að t.d. í Bandaríkjunum muni ljósþráða- skeyti fyrst koma með HDTV-sjónvarp og kvikmyndir í lit í myndsímtækjunum. En með ljósþráðaskeytum verður fullkomið samspil á milli sjónvarpstækis og áhorfanda. Þá verður t.d. hægt að biðja sjónvarpið um tiltekna kvikmynd jafnt á nóttu sem degi. Raftækni- vörulistar geta sýnt manni á skerminum t.d. hvernig ryksuga vinnur og jafnvel lofað manni að glugga í leiðbeiningarnar. Ef maður vill kaupa, þarf ekki annað en að ýta á takka á fjarstýribúnaðinum. Eitt virðist óhætt að fullyrða um næsta áratug. Það verður meiri hraði en á þeim síðasta. Öll þau tækniundur, sem hefur verið lýst hér að framan, eru til, a.m.k. á rannsókn- arstofum, og þaðan berast tækninýjungar með sífellt meiri hraða. Velti menn því fyrir sér, hvað gerist fram að aldamótum, er kannske ekki fyrst og fremst, hvað ný tækni kann að birta, heldur hitt, hvernig manneskj- an mun laga sig að hraðasta breytingaskeið- inu í sögu mannkynsins. Byggt á Newsweek LESBÓK MORGUNBL7\ÐSINS 15. SEPTEMBER 1990 7

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.