Lesbók Morgunblaðsins - 21.04.1990, Blaðsíða 7

+
minnug þess að ekki er alveg að
marka vegalengdir á korti. Þessi
leið var unaðslega falleg í kvöldsól-
inni og ekki er sízt ástæða til að
benda á bæinn Meersburg, sem
stendur í snarbrattri brekku við
vatnið. Þar eru kastalaleifar og
eldfornar byggingar í bland við
hótelin, sem allsstaðar eru þarna,
- en því miður, það reyndist fullbók-
að hvar sem borið var niður, unz
kom til Uberlingen útundir vatn-
senda. Þar gafst gistirými á Hótel
Uxanum og kostaði 100 mörk eins
og víðast hvar á miðlungshótel-
um.
Yfir Svartaskóg
Frá Bodensee er völ um margar
ökuleiðir til Freiburg. Einn mögu-
leiki er að fylgja Rín og fara yfir
smáhorn af Sviss og síðan til Bas-
el, sem stendur við Rín og þaðan
á hraðbraut 5 til Freiburg. Bein-
asta leiðin liggur líklega um Singen
og Blumberg til Titisee og þaðan
til Freiburg, en við kusum að sjá
lítið eitt meira af Svartaskógi, sem
er hálendi og á stórum svæðum er
ekki líkt því eins svartur skógur
þar og víða annarsstaðar, heldur
þvert á móti víðsýni meira en geng-
ur og gerist í Þýzkalandi. En þetta
er meira hálendi en margan grunar;
hæsti tindurinn, Hertogahorn, er
að vísu vaxinn þéttum skógi, en
engu að síður 1415 metra hár og
væri í flokki hærri fjalla á íslandi.
Við völdum sveitaveg nr 14 til
Tutlingen í Svartaskógi; það er ein-
hverskonar iðnaðarbær og æði lítið
um að vera þar um hádegisbilið á
sunnudegi. Það var eins og bærinn
væri í svefni, aðeins örfáir mættir
á knæpuna við aðaltorgið og byij-
aðir á bjórnum.
Þaðan er sveigt í hávestur til
Donaueschingen og það er heldur
betur líflegri staður. Smáspræna,
sem rennur þarna framhjá og upp
er sprottin spölkorni vestar, er
raunar sjálf Dóná og á langa leið
fyrir höndum.
Það var áð góða stund í Donaue-
schingen í björtu og fögru veðri
og varla hægt að ímynda sér að
október væri að byrja. Eftir hótel-
unum að dæma er töluverður ferða-
mannastraumur þarna; Svartiskóg-
ur þykir forvitniiegt svæði og allt
er notað í ferðamannasegulinn,
meira að segja er hægt að fá að
sjá sjúkrahúsið í Svartaskógi, sem
íslendingar muna ugglaust eftir
úr samnefndum sjónvarpsþáttum.
Ekki get ég upplýst lesendur um,
-hvar ber að leita að því, en til
dæmis um hvað persónur í þáttum
af þessu tagi geta orðið fólki ná-
komnar, má geta þess áð síðastlið-
ið vor mátti sjá mikil hneykslunar-
skrif í þýzku pressunni vegna þess
að manngreyið, sem leikur þennan
vinsæla lækni, hafði skilið við kon-
una sína og tekið saman við þrítuga
blaðakonu, þó sjálfur væri hann
sextugur.
Afram með smérið; leiðin liggur
um hæðótt og skógi vaxið land til
Titisee Neustadt, sem er bær og
dvalarstaður ferðamanna. Þar hef-
ur íslenzk ferðaskrifstofa verið með
ítök og hefur sent fólk þangað, ég
held við góð eftirmæli. Titisee Neu-
stadt er líka fallegur og í stórum
dráttum nýtízkulegur bær, þó er
þar gamall og virðulegur kjarni
með ótrúlega stórri kirkju frá gam-
alli tíð. í hvítu sólskini haustsins
var notalegt að setjast niður á fal-
lega verönd, fá sér kaffi og láta
ökuþreytuna líða úr sér.
Síðasta áfangann til Freiburg
liggur vegurinn um Svartaskóg
sem stendur undir nafni og síðast
eftir djúpri og þröngri dalskoru unz
opnast víðlendið og sléttan, þar sem
Rín rennur til norðurs. I skjóli vestr
anundir snarbröttum hæðum
Svartaskógar stendur Freiburg,
þessi perla meðal bæja, sem ferða-
langar um þessar slóðir ættu ævin-
lega að taka á sig krók til að gista.
Gamalt OgNýttÍ
Freiburg
Freiburg er bær kirkjuklukkn-
anna, sem látnar eru óma svo ákaf-
lega klukkan 7 að morgni að vekj-
araklukkur hljóta að vera óþarfar.
Eitthvað yrði sagt á voru landi, ef
fólk væri vakið af værum blundi
svo árla morguns, en þetta er Frei-
burg og þar á þetta að vera með
þessum hætti. Við vorum svo hepp-
in að fá inni í Hotel am Rathaus
í innsta kjarna bæjarins; óvenjulegt
hótel, því fyrst er farið inn í afar
nýtízkulega verzlunar-og veitinga-
húsamiðstöð áður en komist verður
í mótttökusal hótelsins. Freiburg
er merkilegt sambland af fornu og
nýju og allt í sátt og samlyndi:
Nútíma verzlanir eins og þær ger-
ast glæsilegastar við hliðina á hús-
um frá 12. öld. En umfram allt
setur hinn forni og nýi háskóli sinn
svip á bæinn; Háskólinn í Freiburg
er víðfrægur og hann er til húsa
nærri gömlu borgarmiðjunni og
starfar í 15 deildum. Og þegar
kominn er október þarf engan að
undra, að háskólastúdentar setja
mjög svip sinn á bæjarlífið; sumir
skáeygðir úr austrinu, sumir kol-
svartir úr suðrinu en flestir fölir
úr norðrinu. Fölir eins og við, sem
sátum stundum á Mövenpick-veit-
ingahúsinu við Ráðhústorgið og
virtum fyrir okkur þetta sundur-
leita fólk, sem á framtíðina fyrir
sér.
Freiburg telst ekki stór bær; þar
búa um 180 þúsund manns. En
hann er gamall í hettunni, var
stofnaður um 1100 og-þgr er starf-
andi við góðan orðstír veitingahús-
ið Björninn, sem telst vera elzta
veitingahús í Þýzkalandi; stofnað
árið 1120, þegar Ari fróði var að
skrifa. Snemma á Sturlungaöld var
byijað að byggja stóru kirkjuna,
serrubregður ægishjálmi yfir stað-
inn og þeir luku við hana urn líkt
leyti og Jón Arason og synir hans
voru höggnir í Skálholti unr miðja
16.öld.
Athyglisvert er það, að, kirkju-
feður hafa vitað um og gert ráð
fyrir almennu ólæsi á skrifað mál
og því hefur verið brugðið til þess
ráðs að segja markverða hluti úr
biflíunni í formi tréskurðarmynda,
sem standa í röð í fordyri kirkjunn-
ar með Maríu guðsmóður í önd-
vegi. Þó menn norður á íslandi
væru á þessum tíma bytjaðir að
skrifa íslendingingasögur, hafði
prentlistin ekki ennþá verið fundin
upp og því varð að uppfræða alþýð-
una með myndum og á máli, sem
allir gátu skilið.
Það er annars óvenjulegt og um
leið merkilegt, að almennir borgar-
ar kostuðu þessa svo til hrein-gotn-
esku risakirkju og hver atvinnu-
stétt tók að sér glugga. Þar er
gluggi skraddaranna, gluggi smið-
anna o.s.frv. Það er að mestu leyti
frá turni þessarar kirkju, sem
glymur í 16 kirkjuklukkum á
morgnana, aftur um hádegið og
loks kl 16 síðdegis. Tilgangurinn
var frá upphafi sá að kalla bæj-
arbúa til messu.
Frá fornu fari hefur útimarkaður
verið haldinn á hveijum morgni á
torginu í kringum kirkjuna og svo
er enn. Þar tíðkast enn svo sem á
síðustu öld og öldinni á undan, að
bændur ofan úr Svartaskógi koma
með afurðir sínar, þar á meðal
heimagerða osta, og selja á mark-
aðnum. Matvörur allskonar eru á
svæðinu hálfu; hinummegin eru
seldar allskonar handíðir, dúkar og
ekki sízt tréskurður samkvæmt
gamalli hefð. Hvergi finríur maður
betur samhengi aldanna og æða-
slátt lífsins en á svona markaði
undir veggjum hinnar fornu kirkju.
Líkt og gerðist í Köln í stríðinu,
var flest í rúst umhverfis kirkjuna,
en það var líkt og ósýnilegri vernd-
arhendi væri haldið yfir henni, enda
standa verndardýrlingar á stöllum
allt um kring. íkveikjusprengjur
lentu á þaki kirkjunnar, en þann
eld tókst að slökkva og kirkjan
stóð af sér skjálftann frá sprengju-
regninu, m.a. vegna þess að jarð-
skjálftar eru ekki ókunnugt fyrir-
bæri hér um slóðir og kirkjusmiðir
kunnu þá kúnst að hafa innbyggð-
an sveigjanleika í kirkjuskipinu.
Það reynir líka á þennan sveigjan-
leika þegar organistinn samhæfír
með tölvu fjögur orgel kirkjunnar
og leikur á þau öll samtímis.
ViðLjufan
Lækjanið
Það setur sinn svip á Freiburg,
að brattar hæðir Svartaskógar rísa
hátt aðeins steinsnar frá miðborg-
inni. Frá þessum hæðum var á
miðöldum veitt vatni um bæinn í
steinlögðum rennum og hefur þeirri
hefð verið haldið. Lækirnir, sem
kallaðir eru Die Bláchen, voru farn-
ir að streyma um þessar götur rétt
eftir 1200, þegar Sturlungaöld var
á Islandi.
Götur gamla miðbæjarkjarnans
eru yfirleitt steinlagðar og kannski
þykir konum á háum hælum það
óþægilegt, en menn hafa varðveitt
þessa gerð í stað þess að hella
malbiki yfir allt. Og í þessum gömlu
götum eru þessir blessaðir bæjar-
lækir; steinlagðir fai'vegir þeirra
hálfs metra breiðir og hallinn
furðulega jafn, svo straumurinn
verður greiður og jafn. Maður
gengur þarna um við ljúfan lækjar-
nið í bland við annan borgarklið.
Bílum er haldið utan við þessa
fornu bæjarmiðju, en þar ganga
aftur á móti sporvagnar.
Fornar eikur standa uppúr
gamla Ráðhústorginu fyrir utan
hótelgluggann okkar og teygja
krónur sínar langleiðina yfír torgið.
Þar eru oft ýmsar uppákomur og
skrautlegt mannlíf. Þar má oft sjá
þetta gamalkunna fyrirbæri úr
lífsbaráttunni, að fiðlari eða flautu-
leikari fyllir torgið af tónum og í
staðinn láta vegfarendur skildinga
í töskuna utan af hljóðfærinu, sem
músíkantinn hefur opna við fætur
sér. Hitt sýndist og vera til, að
menn væru að troða upp einungis
til að skemmta öðrum án nokkurra
óska um ölmusu. Þar á meðal voru
nokkrir eldfjörugir Suður-
Ameríkumenn, sem litu út eins og
Indíánar og hafa líklega verið frá
Perú. Þeir léku á þjóðlegar flautur
af mikilli leikni og sungu með. Á
eftir þeim kom ungur maður og
átti torgið í fáeinar mínútur á
meðan hann sýndi listdans. Og um
leið heyrðist ómurinn af harm-
oníkukonsert skammt undan.
Þannig er Freiburg. En hún et' líka
nútíma verzlunarborg með Kauf-
haus og C&A og öðrum þesskonar
risaforretningum og urmul smá-
búða með flest á boðstólum af því
sem hugurinn kann að girnast,
nema kannski vestfirzkri skötu,
harðfisk eða Mývatnssilung.
Tvennt er mér sífellt undrunar-
efni, ekki aðeins í Freiburg, heldur
víðast hvar í borgum Vestur-Evr-
ópu: I fyrsta lagi sýnist láta nærri,
að skóbúðir séu nærri því jafn
margar og allar aðrar verzlanir til
samans. Og í öðru lagi: Að sá glæsi- I
legi fatnaður, sem allsstaðar ber
fyrir augu í búðargluggum, hann
sést yfirleitt ekki utaná vegfarend-
um í fólksmergðinni miklu á þess-
um sömu götum.
I Freiburg er ekki farið í laun-
kofa með, að mannfólkið kunni
afar vel að meta mat og drykk og
veitingahúsamenningin stendur 1
þessvegna á gömlum og traustum
grunni. Það eitt að koma á
útimarkaðinn á Miinsterplatz ætti
að vera nóg til að sannfærast um
ótrúlegt úrval matvæla; ekki sízt
allskonar jarðargróðurs og græn-
metis. í kring um Freiburg hefur
a.m.k. verið ræktað vín síðan Guð-
mundur góði vat' biskup á Hólum
og eitt af því sem ferðalangurinn
verður að gera, er að koma á
Veinstube og bergja á vínum hér-
aðsins Baden-Wúrtemberg. Versta
hugsanleg móðgun við Freiburgara
er að láta í ljósi efa um þekkingu
hans á vínum.
Freiburg væri afar ákjósanleg
bækistöð í sumarleyfi. Ef menn eru
latir við langakstur, er hægt að
komast þangað í tveimur mjög ró-
legum dagleiðum frá Luxemburg.
Frá Freiburg er síðan hægt að fara
í skemmri ökuferðir austur og
norður um Svartaskóg, suður til
Basel í Sviss, eða til Colmar og
Mulhause Frakklandsmegin við
Rínarfljótið. Að vetrarlagi er snjó-
sælt í hálendi Svartaskógar og þar
eru skíðastaðir með öllu tilheyr-
andi, en að sumarlagi má benda á
golfvöll skammt frá Freiburg, sem
sagður er afar fallégur, en ekki
gafst mér tækifæri til að sannreyna f
það.
Þarmeð kemur að þeim punkti,
að haldið er norður á bóginn frá
Freiburg; framhjá Kaiserstuhl út
við Rín og Frakklandsmegin norður
til Saarbrucken. Að vísu hefði ver-
ið hægt að taka hraðbrautina
Þýzkalandsmegin, sem liggur til
Karlsruhe og þaðan til Saarbruc-
ken. En það er talsvert lengri leið
og auk þess gífurlegur umferðar-
þungi að sögn staðkunnugra. Við
ókum framhjá Colmar, en tókum
tvo eða þtjá tíma í að aka inn í
Strazbourg og vorum svo heppin
að hitta á bíiageymsluhús á bezta
stað. Við náðum aðeins að þefa af
borgarmiðjunni, en eitthvað er
bragurinn öðruvísi þar en handan
Rínar. Auk þess er Strasbourg afar
fjölþjóðleg borg með allar sínar
evrópsku stofnanir og mikinn fjölda
aðkontufólks, sem þar starfar. Það
er víst búizt við því, að þessir sendi-
menn séu vel fjáðir; að minnsta
kosti má ætla að svo sé eftir verð-
laginu að dæma í verzlunum.
Hraðbrautin til Parísar liggur frá
Strasbourg og
sveigir norður til
Saarbrucken, þar
sem ætlunin var
að gista síðustu
nóttina. En dagur
var að kvöldi
kominn, þegar
ekið var inn í
þennan fallega
bæ á bökkum ár-
innar Saar og
gafst ekki tími til
að kynnast hon-
um nánar. Þess-
ari hringferð á
bílaleigubíl lauk
daginn eftir með
hálfs annars tíma
akstri frá Saar-
brúcken á flug-
völlinn í Luxem-
burg, þar sem
fastir liðir voru
eins og venju-
lega: Seinkun á
flugi til íslands
um marga
klukkutíma. Enn
var sumar og sól
og ljúfur hiti, þótt
kominn væri
október. Við viss-
um, að þar voru
síðustu dreggjar
sumarsins; októ-
bersvalinn mundi
ekki bregðast
þegar heim
kæmi.
Og sannarlega
gerði hann það
ekki.
GÍSLl SIGURÐSSON
Göniul og rótgróin tréskurðar-
hefð er í Svai-taskógi og Freiburg
og hún virðist lifa góðu lífí í nút-
ímanum. Klukkuberinn er til
marks um það.
Margra alda gömul hús í Freiburg. Lækirnir sem seitla eftir öllum götum gamla
borgarhlutans, hafa runnið þarna síðan um
1200.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 21.APRÍL1990 7