Lesbók Morgunblaðsins - 27.09.1986, Page 8
listakona Helena Schjerfbeck (1862—1946),
mátti og lifa við lítinn skilning af löndum
sínum, meðan hún lifði. Svíamir Carl Frede-
rik Hill (1849—1911) og Emst Josephson
(1851—1906) komust og einnig þá fyrst
verulega i sviðsljósið, er þeir voru látnir.
Utlendingar áttu hér í flestum tilvikum þátt
í að benda á Stærð þessara listamanna.
Hér á landi höfum við af nógu að taka
og nefni ég t.d. Jón Stefánsson
(1881—1962), sem var vanmetinn og átti í
erfiðleikum við að selja myndir sínar hér-
lendis allt sitt líf og komst þó á níræðisaldur.
Margur er nú fyrst að uppgötva umfang
hans sem málara nær aldarfjórðungi eftir
andlát hans.
Sumum þessara listamanna varð það til
bjargar, að þeir lifðu erlendis, hösluðu sér
Sjálfsmynd í Víti.
EDVARD
MUNCH
Sjálfsmynd
ÍBjörgvin
Samband karls og konu, sístætt mynd-
efni, stóðMunch hjarta nærri, ekkisízt
afbrýði.
völl og gerðust jafnvel áhrifavaldar með list
sinni.
Hér er Edvard Munch fremstur í flokki.
Þjóðveijar voru meðal fárra þjóða, sem
í verki litu upp til menningar Norðurlanda
og tóku fyrstir eftir því, hvaðan ferskir vind-
ar blésu í málara- og ritlist í álfunni, þá
er þeir kynntust verkum Munchs, Ibsens,
Strindbergs o.fl. — Þá varð til máltækið
alkunna: „Ljósið kemur úr norðri" (Das
Licht kommt aus dem Norden).
Hinn gáfaði og nafntogaði ritsnillingur
Julius Meier-Graefe er ritaði í Frankfurter
Zeitung og hafði þekkt Munch frá 1893,
komst jafnvel svo langt að varpa fram þeirri
spumingu í grein um Munch 2. mars 1927,
— hvort mögulegt væri, að fram kæmi aftur
í einhverri mynd holdtekja Dostojevskís í
málaralist.
Hér er ekki svo lítið sagt, en það er ekki
út í bláinn að líkja þessum tveim eirðar-
lausu og stóra öndum saman — óróleikinn
og ótæp skynræn tilfinning fyrir umhverfinu
og samtíðinni voru helztu eiginleikar þeirra.
Meier-Graefe segir einnig: „Á öllum
tímum ferils síns hefur Munch gert myndir,
Sj&lfsmynd, ein af mörgum. Þráttfyrir
félagskapinn við borðið ersem þrúgandi
þyngsli hviliá málaranum.
Konan varhelzta viðfangsefni Munchs,
stundum sorgmædd eins oghér, stundum
ögrandi.
8