Lesbók Morgunblaðsins - 27.04.1985, Blaðsíða 4

lega „veikinda- og batasögu" hins unga
sjúklings. Áhangendum Freuds hefur
hingað til þótt þetta rit, „Skilgreining á
ótta fimm ára drengs“, vera eitt höfuðverka
sálgreiningar, sögulegt brautryðjandaverk
þar sem kynlíf ungra barna var rannsakað
í fyrsta sinn.
Málsvarar Freuds segja að í þessu riti
hafi meistarinn fært á læknisfræðilegan
hátt sönnur fyrir kenningu sinni um Odi-
pusarduldina. Sálgreinirinn Lizzi Rosen-
berger telur verkið vera einhverjar „full-
komnustu upplýsingar um taugaveiklun
barna sem Freud eftirlét okkur“. Kurt R.
Eissler, einn nemenda Freuds, segir: „Þeg-
ar Hans litli játaði Ödipusaróskir sínar
fyrir föður sínum var það heillastund fyrir
allt mannkyn."
HUGARÓRAR
Kenningar Sig-
munds Freud, sem
hafa nánast staðið
sem stóri sannleikur
alla öldina, eru nú
dregnar í efa af
þekktum nútíma
sérfræðingum og
þykja bæði úreltar
og óvísindalegar.
Samantekt úr Der
Spiegel. Fyrri hluti.
Sálgreiningu Sigmunds Freud hefur hingað til
jafnan verið líkt við byltingarkenndar kenn-
ingar vísindamanna á borð við Kopernikus
eða Charles Darwin, svo víðtæk áhrif hefur
hún haft á hugsun mannsins og sjálfsþekk-
ingu á 20. öldinni. Nú fjölgar hinsvegar
þeim sem halda því fram að sálgreiningar-
aðferð Freuds sé ekkert annað en óvís-
indaleg batakenning. Heilasérfræðingar,
líffræðingar og sálfræðingar ráðast nú
hver úr sinni áttinni að sköpunarverki
taugalæknisins frá Vínarborg þannig að
vart stendur steinn yfir steini. Þar að auki
hafa ævisöguritarar hans dregið ýmislegt
það fram í dagsljósið sem varla verður til
þess að varpa fegurra ljósi á goðum líka
ímynd gamla meistarans.
Það gerðist árið 1908 í Vínarborg að
fimm ára drengur að nafni Hans Graf
fylltist skyndiiega ofsahræðslu við hesta.
Hann fékkst varla til að fara úr húsi því sú
hugmynd sótti stöðugt á hann að þá myndi
hestur birtast og bíta hann. Þegar dreng-
urinn hætti sér út í gönguferðir fékk hann
óstjórnleg grátköst, jafnvel þótt hann væri
í fylgd fullorðinna. Foreldrar drengsins
þóttust sjá öil merki þess að hann væri
sjúkur og leituðu því ráða hjá taugaiækn-
inum og prófessornum dr. Sigmundi
Freud, Berggasse 19 í Vínarborg, en hann
var gamall fjölskylduvinur. Freud ráðlagði
áhyggjufullum föður drengsins að spyrja
son sinn spjörunum úr um samband hans
við móður sína og um leið, sagði Freud,
væri hyggilegt að byrja að fræða drenginn
um kynferðismál.
Leynd Löngun
TlL MÓÐURINNAR
Max Graf, faðir drengsins, skrifaði sam-
viskusamlega hjá sér hvað þeim feðgum
fór á milli og léði Freud til aflestrar. Með
þessi gögn í höndunum sökkti prófessorinn
sér í bakgrunn hesta-hræðslunnar og
skilgreindi von bráðar sjúkdóminn, án
þess þó að hafa rætt við drenginn. Orsakir
hesta-hræðslu drengsins væri að finna,
sagði Freud, í leyndri löngun hans til að
eiga kynmök við móður sína.
Prófessorinn útskýrði líka að drengur-
inn . Hans hefði „bælt“ sifjaspellslöngun
sína af ótta við refsingu hins afbrýðissama
föður síns. Eigi að síður læddist refsihót-
unin svo að segja inn um bakdyrnar: hún
birtist á „táknrænan" hátt í ýktri hræðslu
við hesta, stór og sterk dýr með voldugan
skökul sem frá sjónarhóli barnsins væru
sjálfsögð holdgerving þess ofureflis sem í
föðurnum byggi.
Ári síðar þegar Hans litli hafði látið af
hræðslu sinni við hesta lét Freud prenta
viðamikið rit bar sem hann lýsir nákvæm-
Sálfræðingur einn í Bremen í Vestur-
Þýskalandi, Eschenröder að nafni, er ekki
á sama máli. Hann kallar þetta allt ein-
bera hugaróra. Eschenröder hefur nýlega
gefið út bók sem ber heitið „Hér fór Freud
villur vegar“.
Hann heldur því fram að faðir drengsins
hafi undir sterkum áhrifum frá Freud
þvingað son sinn til svokallaðrar játningar
með því að leggja fyrir hann í þaula sömu
leiðandi spurningarnar. Freud hafi síðan
soðið saman ævintýralega sálarsögu af
miklu ímyndunarafli og túlkunarhæfni
sem jaðri við fimleika. Saga þessi byggist
þó langmest á tilgátum en lítið á stað-
reyndum, enda liggi henni til grundvallar
það sem Eschenröder kallar úrganginn úr
lækningarheilaþvotti.
Eschenröder segir að í raun og veru sé
hvergi í ritinu að finna vísbendingu um
huldar stríðandi hvatir í samræmi við Ödi-
pusarduldina. Hins vegar sé sannað að
hinn viðkvæmi Hans hafi orðið vitni að því
er vagnbykkja hraut um koll á götu
skömmu áður en hann veiktist. Drengur-
inn sagði oft að hann hefði orðið mjög
hræddur við þá sjón þegar dráttardýrið
braust um á hæl og hnakka, hjálparvana
og reyrt í aktygin. Eschenröder telur að
það eitt að hafa orðið vitni að þessum at-
burði hafi getað nægt til að vekja með
drengnum hræðslu við hesta. Eschenröder
finnur hvergi í margslungnum þankagangi
Freuds sannanir fyrir grundvallandi
sálgreiningar-tilgátum, sem hægt væri að
samþykkja á vísindalegan hátt.
Þessar virðingarsneyddu árásir Esch-
enröders einkenna nýtt tímabil í hartnær
aldargömlum deilum um föður sálgrein-