Lesbók Morgunblaðsins - 22.09.1979, Blaðsíða 7

anum, síðan Austurvöllur, Hljóm-
skálagarðurinn og loks hlammaöi
vélin sér á brautarendann.
„Farþegar, vinsamlegast haldið
kyrru fyrir í sætunum uns vélin hefur
numið staðar," sagði flugfreyjan.
„Flugfélag íslands þakkar yður fyrir
ferðina og býður yður velkomin
aftur.“
Hann andvarpaði og klæddi sig í
úlpuna. Það var hrollur í honum og
hann verkjaði í magann — öruggt
vitni um Reykjavíkur-stressið. Hann
leit á klukkuna — skyldi hann ná í
fimmuna? Hann ætlaöi aö reyna ð ná
í Ijósmyndirnar til Hans Petersen
áður en hann færi í skólann.
Þótt sólin skini mót honum þegar
út úr vélinni kom, bölvaöi hann með
sjálfum sér. í'huga hans voru Reykja-
vík og söknuöur nátengd hugtök.
Jú, þarna kom fimman. Hann tók á
sprett. Sem betur fer var hann
aðeins meö handfarangur. Hann
veifaöi og vagninn stansaði.
„Feröu í bæinn?" spuröi hann
móður og másandi.
„Já,“ ansaði vagnstjórinn.
Nokkrir tíkallar hrundu úr úlpuvas-
anum þegar hann fálmaöi skjálfhent-
ur eftir miða. Hann fann að farþeg-
arnir í vagninum störðu á hann.
Sjálfsagt pirraðir á töfinni.
Hann sótti myndirnar til Hans
Petersen og setti aðra filmu í fram-
köllun. Á henni voru aðallega myndir
af elskunni hans. Hann vonaði að
þær hefðu lukkast vel.
Hann ákvað að labba út í skóla —
vita hvort hann hresstist ekki svolítið
viö labbiö. Tjörnin var svelluö og
krakkar á skautum. Roskin kona var
aö strá fuglamat á ísinn.
Einhvern tíma hefði hann hrifist af
sjón sem þessari, en nú gekk hann
skeytingarlaust hjá. Hálkan fór í
pirrurnar á honum og hann var
sveittur undir höndunum. Hann
blóölangaði að skoða myndirnar, en
þorði því ekki vegna kuldans.
Loksins komst hann út í skóla. Þar
var lítiö um að vera og enginn sem
hann þekkti. Hann læsti sig inni á
klósetti þar sem hann skoöaði
myndirnar í ró og næði. Þetta
reyndust vera fyrirtaks myndir, en
því miður var engin af ástarenglinum
hans.
Hann fékk níu fyrir ritgerðina, én
það gladdi hann ekkert. Kennarinn
spuröi hvort hann byggi á Egilsstöð-
um núna, eöa hvort hann heföi bara
veriö þar yfir jólin, af því hann hafði
sent ritgerðina í pósti að heiman.
í fyrra hefði nefnilega verið nem-
andi í deildinni sem bjó á Akureyri.
Það kviknaöi lítill vonarneisti í
brjósti hans — kannski hann gæti
leikið sama leikinn?
„Er það hægt?“ spurði hann.
„Þessi fór allavega létt með það,"
sagði kennarinn, „hann þurfti í raun-
inni ekki aö sækja svo marga tíma.
En dýrt hlýtur það að hafa verið!“
Þar fór sú von.
Honum leiddist í tíma. Kennarinn
geiflaöi sig og gretti milli þess sem
hann kreisti fram fáein orð. Þegar
hann þóttist hafa sagt eitthvað
merkilegt skaut hann rassinum út í
loftið, horfði yfir hallærislegu gler-
augun og ummyndaöi andlitið í
stóreflis grettu sem átti víst að vera
bros. En allt þetta haföi hann séö
svo oft að hann gat ekki brosað að
þvi lengur. Framhald á bls. 13
RABB
KVENNA-
MÁL
I
ÚTVARPI
Margir nýir, óvenjulega margir
ungir höfundar hafa brotið sér
braut fram til viðurkenningar á
sídustu árum, einkum á sviði
skáldsagna og leikrita. Ljóðskáld-
in hafa kannski ekki verið færri,
en mér virðist pó, að nokkru
lengra sé síðan þeirra flokkur
hefur haft forystuna. Síðasta
haust var greinilegur uppskeru-
tími góðra bóka, nokkuð jafn,
kannski engin afburðaverk, en
margar skáldsögurnar lofuðu
góðu.
Meðal pessara höfunda er Ása
Sólveig. Á síðustu sex átta árum,
ef ég man rétt, hafa birst eftir
hana í útvarpi og sjónvarpi leikrit,
sem athygli hafa vakið. Síðastliðið
haust kom svo frá henni fyrsta
skáldsagan, og raunar fyrsta bók
hennar. Sumir hinna nýju höfunda
uppskáru frá gagnrýnendum
blaðanna meira lof en Ása Sól-
veig.
Eg las margt pessara rita. Ég
hefði gefið hennar sögu fyrstu
einkunnina. Einkum vegna pess
hve lýsingar hennar og afstaða til
viðfangsefnanna var hófstillt og
öfgalaus. Þetta er nútímasaga,
hjúskaparlýsing. Kona segir frá,
en hún hallar hvergi á mann sinn.
Ég fyrir mitt leyti trúði pví, að allt,
sem parna er lýst, gæti hafa gerst.
Petta var tímabær og læsileg bók.
Nú hef ég sjálfsagt búiö lesand-
ann undir aöfinnslur í næstu
málsgrein. Ég er nýbúinn að
hlusta á nýtt útvarpsleikrit eftir
Ásu Sólveigu. Pað hét Gæfusmið-
ir. Tvær ungar konur búa saman
með barnahóp sinn. Báðar hafa
pær beðið skipbrot í ásta- og
hjúskaparmálum. Önnur hefur
farið frá manni sínum vegna fram-
hjáhalds hans, en hinni fannst sér
misboðið með öðrum hætti. Þær
eru einar til frásagnar og láta
mörg bituryrði falla í garð karl-
mannanna og pjóðfélagsins. En
hér er sá stórgalli á verkinu, að
allt byggist á endursögn kvenn-
anna og harmatölum. Þaö sem frá
er sagt er ekki látiö gerast pannig,
að innsýn sé gefin í líf persón-
anna, beggja aðila og að deiluefn-
in séu lýst úr mörgum áttum.
Höfundur hefur fullyrt við blöð,
að hún styðjist ekki viö eigin
reynslu. Hún hefði varla purft að
taka pað fram. Ef svo heföi veriö
hefði verkið orðið betra.
Hér er vissulega tekist á við
nærtækt og merkilegt viðfangs-
efni. Og hér er reynt aö sýna pað,
sem oft gleymíst pegar fjallað er
um hjúskaparmál, að óhamingja í
ástum bitnar ekki síður á börnun-
um en móður og fööur. Ég held
pað eigi að vera fyrsta boðorð
rithöfundar sem tekur slík við-
fangsefni til umfjöllunar, að hann
sýni öllum leikaöilum samúð. Það
var ekki gert hér.
Nú eru rauðsokkusjónarmið
mjög í tísku og margir kvenrithöf-
undar og peir karlkynshöfundar,
sem kvennahylli vilja njóta, hamra
mjög á pví, hve konan hafi verið,
og sé enn, beitt mikilli kúgun.
Þeirri sögu er vissulega ekki hægt
að neita. Öllum mannúðarmálum;
fleytir óðfluga fram, en kröfugerð
kvenna, jafnvel pegar pær hafa
rétt fyrir sér, fylgir mikil spenna,
sem mörgum körlum veitist örð-
ugt við að búa, jafnvel svo örðugt,
að peir gefast upp, reynast enda
minni herrar sköpunarverksins en
aldagömul hefð ætlar peim að
vera. Fer ekki lengra út í pá
sálma. Upphlaup í stríði kynja
sem stétta eru sjálfsagt nauðsyn-
leg. En pau mega ekki standa yfir
heila mannsævi, best sem styst.
Tími samninga og sátta er nauð-
synlegri í hjúskaparstyrjöldum en
öðrum stríðum.
Meðal pess, sem útvarpið hefur
best haft upp á að bjóða í sumar,
eru pættir um danskar skáldkon-
ur, sen Nína Björk og Kristín
Bjarnadóttir hafa séð um, pýtt,
lesið og kynnt, — ég pekkti áður
aðeins Tove Ditlevsen, — par
voru sum kvæðin í pýðingu Helga
Halldórssonar, sem áður er kunn-
astur fyrir bókmenntapætti og
íslenskufræðslu í útvarpinu. Hitt
voru allt tiltölulega ungar skáld-
konur, held ég, og viöfangsefni
peirra nútímaleg, æði opin og
hversdagsleg í bestu merkingu
peirra orða. Vonandi er hægt að fá
eitthvað af bókum pessara skálda
í bókasafni Norræna hússins.
Þegar Ijóð eru pýdd vill oft svo
fara að pýðandinn gefi peim
sterklega sinn eigin svip, einkum
pegar um sérstæð skáld er að
ræða sem túlkendur. Þetta er
hvorutveggja í senn kostur og
galli. Hræddur er ég um, að petta
hafi kannski orðið um of að pessu
sinni, par sem dönsku skáldin
hafa líka verið valin úr. sama
aldursflokki og skóla og pýðend-
urnir aðhyllast.
Fallegt og Ijóðalegt var tungu-
tak peirra Nínu og Kristínar, en
stundum fannst mér gæta nokk-
urs óöryggis. Það hvarflaði að mér
að mátt hefði kannski stundum
velja betri íslensk orð og fela
frumtunguna með meiri kost-
gæfni. Maður er alltaf viðkvæmur
fyrir dönskum máláhrifum. — Ég
leyfi mér að segja: aldrei nógu
hræddur. En petta framtak peirra
Nínu og Kristínar ber sérstaklega
að pakka.
Undarlega hljómar nútíma-
danskan í söngvunum, sem
stungið var á milli lestranna og
gaf peim framandi blæ. Ég skildi
varla orð, svo mjög fjarlægist
framburður dönskunnar hin norð-
urlandamálin, enda hef ég ekki
fylgst sem skyldi með próuninni
síðustu áratugi. Fallega og skýrt
töluð danska og slangmálið í
Kaupmannahöfn er varla sama
tunga finnst manni. En kannski
eru petta fordómar.
Enn eina konu vil ég nefna, úr
pví ég er að tala um konur í
dagskrá útvarpsins. Guðrún Guð-
laugsdóttir hefur alloft undanfarin
misseri talaö við roskiö fólk af
mikilli nærfærni og smekkvísi.
Vonandi er pessum páttum henn-
ar haldið til haga. Par er mikill
fróðleikur, sem varðveita parf, og
auk pess er petta efni, sem gott
getur verið að grípa til síðar.
Jón úr Vör