Lesbók Morgunblaðsins - 31.08.1975, Blaðsíða 6

BILL MCARÁ
Smásaga eftir Vestur-íslenzka skáldið
JÓHANN MAGNÚS BJARNASON
Um eitt skeið átti ég heima í Nanaimo í British
Columbia. Bær sá stendur á austurströnd Vancouver-
eyjar, um sjötíu og þrjár mílur enskar frá borginni
Victoria. — Sumir hafa kallað Nanaimo ,,Steinkola-borg“
(Coal City), því að þar eru gríðar-miklar kolanámur og er
mikið af kolunum flutt til Californíu, Hawaii-eyja og
Kína.
Ég var í þjónustu verzlunarfélags nokkurs í Nanaimo,
allan þann tíma, sem ég var þar, og átti ég heima í litlu
húsi f útjaðri bæjarins. — Fyrst framan af þóttist ég vera
alveg viss um það, að ég og konan mín værum einu
Islendingarnir í þeim bæ, en siðar kom það í ljós, að ég
fór þar villt, eins og i mörgu.
Svo bar við haustkvöld eitt, þegar ég sat úti á svölunum
fyrir framan húsið, sem ég bjó í, að ég sá lítinn mann,
hvatskeytlegan, ganga heim að húsinu, og vissi ég undir
eins að það var íslendingur. — Ég man það glöggt, rétt
eins og það hefði skeð i gær. Það var komið undir
dagsetur, en tunglið var hátt á lofti, svo það var vel bjart.
Um daginn hafði verið hvöss vestangola, en veðrið var
hlýtt ogyndislegt.
„Gott kvöld!“ sagði gesturinn á íslenzku, þegar hann
var kominn upp á svalirnar til mín. „Eða ertu ekki
landi?“ Hann tók ofan hattinn og hneigði sig. — Á
hattbarðinu sat sölnað laufblað, sem auðsjáanlega hafði
dottið á það á leið mannsins fram hjá hlynviðartrjánum,
er stóðu meðfram gangstéttinni.
Ég tók kveðju hans hlýlega, svaraði honum á íslenzku
og spurði hann að heiti.
„Ég heiti Björn og er Ásbrandsson," sagði hann tók
laufblaðið af hattbarðinu og lagði það með mestu gætni á
handriðið á svölunum, „en ég hefi kallað mig Snó (Snow)
siðan ég kom til þessa lands.“
Ég sá, að bros lék um varir hans, þegar hann bar fram
nafnið, eins og hann þættist af því. — Ég brosti líka, en
ekki þó að enska nafninu, heldur hinu islenzka, þvi að
mér datt í hug Björn Ásbrandsson Breiðvíkingakappi.
Þessi Bjötn Ásbrandsson leit samt ekki út fyrir að vera
neinn kappi. En hann var að sjá knálegur (þó hann væri
lítill vexti), snar í hreyfingum og einbeittur. Hann var á
að gizka þrítugur, dökkur á brún og brá, fremur úteygð-
ur, kringluleitur, og ekki ófríður sýnum, með hrokkið hár
og vel snúið efrivaraskegg. Hann var í dökkum, islenzk-
um vaðmálsfötum, sem fóru honum sérlega vel. Hálslín
hans var drifhvítt og vel frá hálshnýtinu gengið. Búning-
ur hans, fas og framkoma, bar þess órækan vott, að hann
var hreiniátur og snyrtimaður með afbrigðum.
„Hve lengi ertu búinn að vera hér i landi?“ sagði ég.
„Ég kom að heiman í sumar." — Hann brá vinstri
hendinni upp að enninu, eins og til að laga á sér hárið, og
setti upp hattinn.
„Komstu beina leið hingað til British Columbia?"
„Svo má það heita. Ég dvaldi hálfan mánuð í Winnipeg,
og hélt svo áfram til Vancouver, því að þar bjóst ég við .að
finna bróður minn. Ég er sem sé að ieiða að bróður
minum.“ — Hann tók hlynviðarlaufið af handriðinu með
þumalfingri og vísifingri vinstri handar, brá þvi upp að
hægra auganu, en dró hitt i pung. „Já, alltaf að leita að
bróður mínum."
„Og hefirðu enn ekki fundið hann?“ spurði ég.
„Nei, ég hefi ekki fundið hann“ sagði Björn og stakk
laufblaðinu i vasa sinn, eins og óafvitandi. „Ég fór frá
Vancouver til Victoria og frá Victoria og hingað til
Nanaimo. En i öllum þessum bæjum mun hann hafa
verið."
Eg tók eftir því, að rödd þessa litla, snyrtilega Islend-
ings var mjúk og þýð og viðkunnanleg.
„Hvað heitir bróðir þinn?“ sagði ég.
„Jóhann heitir hann, og er Kjartansson. Við erum
hálfbræður."
„Er langt síðan hann kom hingað vestur?"
„Það eru nú um tuttugu og fimm ár. Ég var á fimmta
ári, þegar hann fór til Ameríku. Hann var þá sautján
ára.“
„Og þú manst þá litið eftir honum,“ sagði ég.
„Mjög lítið."
„Skrifaði hann ekki við og við?“ spurði ég.
„Fyrstu árin, eftir að hann kom vestur, skrifaði hann
nokkuð oft. En aldrei eftir að móðir okkar dó. Ég frétti
samt um hann stöku sinnum, úr bréfum, sem aðrir
skrifuðu heim til manna i minni sveit.“
„Heldurðu að hann sé hér i Nanaimo?"
„Ég held, að hann sé annaðhvort dáinn, eða þá farinn
austur aftur til Winnipeg," sagði Björn, eftir stundar
þögn. — Hann sagði mér samt ekki, af hverju hann hélt
það.
„Og ætlar þú þá austur aftur?"
„Ja, undir eins og ég hefi innunnið mér nóga peninga
til að komast til Winnipeg. En nú er ég peningalaus, og er
þvi að leita hér að atvinnu. Mér var sagt það í Victoria, að
hér væri æfinlega mannekla. — Og erindi mitt hingað til
þín í kvöld er það, að biðja þig að ganga með mér í
fyrramálið til einhvers af verkstjórunum við námuna, og
vita, hvort ég geti ekki fengið eitthvað að starfa. Ég get
aö visu fleytt mér ofurlitið i ensku, en þætti betra að
einhver, sem kann hana vel, talaði fyrir mig.“ — Björn
tók laufblaðið aftur upp úr vasa sínum og skoðaði það i
krók og kring, og notaði vísifingur og þumalfingur á
báðum höndum.
„En hvernig vissir þú, að ég er íslendingur?"
„Ég fékk utanáskrift þína í gær hjá manni í Victoria."
„Mundir þú treysta þér til að moka steinkolum af kappi
allan daginn?" spurði ég.
Ég er ekki hræddur við að vinna."
„En það er óþrifaleg vinna,“ sagði ég.
„Það fælir mig ekki frá vinnunni, ef hún bara er vel
borguð, þvi að ég þvæ af mér kolarykið á kvöldin og fer
þá í önnur föt.“
„Vel og gott,“ sagði ég, komdu þá hingað i fyrramálið.
Ég skal ganga með þér til námunnar."
„Ég er þér innilega þakklátur," sagði Björn. — Ég sá að
það glaðnaði yfir honum. Hann braut saman laufblaðið
með mestu vandvirkni og stakk því i vestisvasa sinn.
Nokkru síðan kvaddi hann mig og fór.
Næsta morgun, þegar ég var að fara á fætur, sá ég út
um svefnherbergisgluggann, að Björn var á gangi fram
og aftur eftir gangstéttinni fyrir framan húsið. Hann hélt
á gulu hlynviðarlaufi i annarri hendinni, bar það upp að
hægra auganu við og við, en þess á milli leit þann heim að
húsinu. Hann var nú í nýjum bláröndóttum strigafötum
og hafði dálitla derhúfu á höfðinu. — Þegar ég kom ofan,
kallaði ég á hann og bauð honum inn.
„Ég ætlaði ekki að þekkja þig,“ sagði ég, „því að þú
ert öðruvísi búinn en I gær.
„Já,“ sagði hann, „ég vissi, að of seint var að herklæð-
ast, þegar á hólminn er komið.“ — Hann brosti og strauk
efrivararskeggið mjög nákvæmlega.
Strax að morgunverði loknum, lögðum við af stað til
námunnar. Þegar við komum þangað, voru námumenn-
irnir i þann veginn að taka til starfa. En hinir, sem unnu
ofanjarðar, voru byrjaðir fyrir góðri stundu, og var
verkstjóri þeirra nefndur Bill McAra. Til hans var okkur
vlsað undir eins. Hann var að sjá um fertugt, hár maður
vexti og samanrekinn um herðarnar, jarpur á hár og
skegg, dökkeygður og snareygður og hinn karlmann-
legasti ásýndum. — Við Björn gengum á tal við hann, og
fannst mér hann heldur stuttur í spunann.
„Hvað viljið þið?“ spurði hann hálf-önugur, þegar við
höfðum heilsað honum.
Ég sagði honum, að Björn væri að leita sér að atvinnu.
„Er hann rússneskur, eða hvað?“ spurði Bill McAra.
„Hann er íslenzkur," svaraði ég.
„Það gildir einu, hvort ér,“ sagði hann næstum illhryss-
ingslega.
„Hví segirþú það?“
„Af þvf að Islendingurinn og Rússinn eiga sammerkt i
svo mörgu.“
„Komdu með dæmi,“ sagði ég og fann að ég roðnaði.
„Þeir eru báðir seinvirkir og hálfgjörðir sjálfbirging-
ar.“ Og það var kaldhæðni í röddinni.
„Skárri er það nú vitnisburðurinn!“ sagði ég og brýndi
raustina ofurlítið. „Það er vist til lítils fyrir Islending að
reyna að komast hér í vinnu.'“
„Ekki skaltu vera svo viss um þaö,“ sagði Bill McAra og