Lesbók Morgunblaðsins - 10.09.1972, Blaðsíða 6

Kvöldstund
með Mishima
skemrntikraftur! Þær voru auð-
vitað drukknar og vildu ekki
taka sönsum. Þær urðu sár-
móðgaðar, er ég neitaði. Og það
sém beit höfuðið af skömminni
var, að ég var gestur þeirra!“
Tennessee brosti. „Þær hafa
viljað fá fullt fyrir snúð sinn,
konurnar þær.“
Er hér var komið, var mið-
degisverðinum lokið. Tenn-
essee borgaði með ávísun, og
við gengum aftur til hótelsins.
Mjúk móða færðist yfir. Þröng
hliðargatan leyfði aðeins tveim
ur að ganga samsíða. Tennes-
see og Shinji fóru á undan,
Mishima og ég komum á eftir.
Það voru mjög fáir vagnar á
ferð og Mishima varpaði því
fram, að dvöl okkar í Yoko-
hama hefði verið vel hugsuð
eftir allt saman. Þar eð hlut-
skipti fótgangandi manna í
Tokio væri slæmt. „Og þó
ekki,“ bætti hann við, „að
minnsta kosti ekki eins slæmt
og ökumannanna."
Þegar við Mishima höfðum
dregizt aftur úr, sagði hann
mér, að hann hefði verið kvíða-
fullur um heilsu Tennessee, er
hann var síðast á ferð. „Nú
lítur hann miklu betur út,“
sagði hann, „en enn drekkur
hann þó of mikið.“ — Þá rædd
um við um Shinji. Mishima
áleit, að hann væri dæmigerð-
ur fyrir verulegan hluta jap-
anskra æskumanna: einsk-
isverður, uppreisnargjarn, átta
villtur. Hvað Shinji snerti, virt
ist hann halda að spilling hans
hefði aukizt við dvölina í Am-
eríku. Eftir stutta þögn spurði
hann mig, hvort skilningur
Shinji væri af eitthvað skorn-
um skammti. „Ég vildi ekki
taka of sterkt til orða,“ sagði
hann, „af því að ég er ekki
viss.“ Ég hikaði, ég vissi ekki
hvað hann átti við, og þá rann
það upp fyrir mér, að höfund-
ur Confessions of a Mask og
Forbidden Colors var að tala.
Innsæi mitt, að hann laðaðist
að Shinji, hafði þá verið rétt.
Ég brosti og fullvissaði hann
um, að hann hefði ekki þurft
að vera svona varkár: frjáls-
lyndi hans í kynferðismálum
væri eitt af þvi sem Shinji
hefði tekið með sér frá Suður-
Kaliforníu, ef það þá hefði
ekki búið um sig í honum áður.
Shinji kvaddi okkur við hót-
eldyrnar, en Mishima tafði í
nokkrar mínútur, og lagði að
okkur að framlengja dvölina,
a.m.k. um nokkra daga og
endurtók boð sitt að fara með
okkur á Noh-sjónleik, ef hann
gæti útvegað miða. Tveim eða
þrem dögum seinna símaði
hann til að segja okkur, að allt
væri útselt til 4. október, en
þann dag áttum við að vera í
Hong Kong. Hann stakk upp á
að við hittumst í Tokio fyrir
þann tíma, en við höfðum, þeg-
ar ákveðið að flytja í Hótel
Okura, en Teninessee var orð-
inn eirðarlaus, hann var ólm-
ur í að hverfa frá Tokio.
Hann sagði Mishima, að við
skyldum síma til hans
FRÁSÖGN ÚR ÍSLENDINGA-
BYGGÐUM
VIÐ WINNIPEGVATN
HARM-
LEIKURINN
VIÐ
SANDY
RIVER
Eftir Kristine Benson
Kristofferson
jafnskjótt og við hefðum ráðið
ráðum okkar. Og að því er mig
minnir, gerði hann það. En
Mishima var ekki heima, svo að
við gátum ekki undirbúið ann-
að stefnumót.
Mynd Mishima er lif-
andi fyrir hugskotssjónum
mínum, þar sem hann stendur
fyrir utan hóteldyrnar, tigu-
legur, vasklegur miðaldra
maður. Kragann á yfirhöfn
hans ber við Yokohamamóðuna,
glitrar á vatnsdropa á
snoðklipptu hárinu. Maður
nokkuð stranglegur á svip,
skarpur að gáfum, en fullur
andstæðna, samstilltur og
ósamstilltur í senn, meinlæta-
maður og þó munaðargjarn, afl
raunamaður, rithöfundur og
verðandi stjórmmálamaður, um
ferðaleikstjóri, manna inn-
hverfastur, tækifærissinni í
kynferðismálum, með afbrigði-
legan smekk á þvi sviði, eins
og fleygt var. En um leið dýrk
aður heimilisfaðir, sem átti
fylistu sælustundirnar með
börnum sínum. Maður, þrúgað-
ur af vandamálum, sem urðu
orsök þess, að hann svipti sig
lífi tveim mánuðum síðar á
hryllilegan hátt, en var þess
þó umkominn að brýna starfs-
bróður sinn, sem hann dáði, að
gæta betur heilsu sinnar.
Ástæðan eða ástæðurnar fyr
ir dauða Mishima hafa verið
mikið ræddar og um þær skrif-
að. Nýlega endurlas ég Sun
and Steel, og þá greip það mig
að Mishima hafi sjálfur séð fyr
ir í þeirri bók, liklegustu
skýringuna á honum. Boðun
hennar er dýrkun á líkamlegri
hreysti og fegurð, hástemmd
lofræða í hálf dulrænum stíl.
Framarlega í henni kynnir
hann hugmyndina, sem Vestur-
landamönnum er erfitt að
skilja, að það sé ekki fyrr en
mannslikaminn hafi náð full-
komnasta þroska, að maðurinn
sé dauðans verður.
„Einkum fagnaði ég róman-
tískri eggjan gagnvart dauð-
anum, samtímis heimtaði ég þó
fullkominn líkama sem flutn-
ingstæki hans; sérstök tilfinn-
ing min fyrir forlögunum kom
mér til að trúa þvi, að ástæð-
an til að rómantisk eggjan mín
frammi fyrir dauðanum héldi
áfram að vera ófull í rauninni,
væri sú mjög svo einfalda stað-
reynd að mig skorti nauðsyn-
lega likamlega hæfileika. Góð
likamsbygging og stæltir
vöðvar væru ómissandi fyrir
rómantískan, göfugan dauða."
Mishima heldur áfram að
segja frá þvi, hvernig hann
héit áfram árum saman að
þjálfa líkama sinn, sem í upp-
hafi hafði verið veikbyggður,
þangað til hann nálgaðist ful‘1-
komnun þá, sem hann stefndi
að. Eins og ég hef áður sagt,
varð hann frægur af líkama
sínum. Hann segir, að sig hafi
alltaf lartgað að vita, hvers
konar tilfinning væri samfara
því að hafa fullkominn líkama:
„Eitt af markmiðum fnínum var
að komast að þvi, hvernig
heimurinn umhverfis verkaði á
mann með stæltan líkama.“ —
Og loks eftir margra ára lát-
lausa þjálfun, vissi hann það:
„Allt í einu,“ skrifaði hann
sannfærandi og af furðulegum
skorti á hæversku, — „fann ég
að það var ég sem hafði góð-
an líkama. — Gátæn var leyst,
dauðinn var eini óráðni leynd-
ardómurinn."
Er þetta ekki ótvírætt? Gat
það verið gleggra eða náð
lengira til útskýringar á sjálfs-
morði rithöfundarins?
Þeir rithöfundar, sem hafa
skýrt dauða Mishima með því,
að rithöfundarhæfileikar hans
hafi verið að brenna út, fara
villir vegar. Sköpunarmáttur
hans var í fullum blóma. En
um hálffimmtugt hafði líkami
hans, sem hann var búinn að
þjálfa til hins ýtrasta, náð
þeim þroska, að lengra varð
ekki komizt. Líkamleg hnign-
un var framundan, ekki sízt
fyrir það, að hann var farinn
að grípa til eiturlyfja, en til
hennar gat hann ekki hugsað.
Hanm gat ekki framar með góð-
uim árangrri keppt við unga afl-
raunamenn, sem myndir birt-
ust af í einni af uppáhaldsbók
um hans: Ungir Samura.jar:
Japanir, sem byggja upp lík-
ama sinn. Formála að þeirri
bók reit hann af hendingu.
Þar birtast öfgar hans um
líkamlegan þroska.
Síðari rit Mishima lýsa af-
skiptaleysi, eða öllu held-
ur fyrirlitningu á bókmennta-
lærdómi, skynsemisdýrkun og
bókagrúski. Hann óttast að rit-
verk sín kunni að falla í verði
á komandi árum, en þó var
ekkert, sem benti til þess að
svo mundi fara, svo að varla
mun sú ástæða hafa átt sök á
sjálfsmorði hans.
Vissulega hlýtur hann að
hafa gert sér ljóst, að mögu-
leikinn fyrir þvi, að stjórnmála
bragð hans mundi heppnast,
var ekki mikill, og manni kem-
ur í hug hinn nákvæmi undir-
búningur, sem hamn hafði unn-
ið að, ef það mistækist. En ég
held, að ekki verði efazt um,
að athöfn hans hafi verið fram
kvæmd af fuilri einlægni.
Hann var mjög kvíðafullur um
framvindu japanskra stjóm-
mála. Mér finnst það mik-
ilvægt, að meðan á samtali okk
ar stóð, talaði hann, þegar
hann á annað borð talaði um
sjálfan sig, langmest um fim-
leikaskólann og líkams-
hreysti. Það var efnið, en ekki
stjórnmálin, sem var ráðandi í
þessum samræðum. Ég er sann-
færður um, að eftir að Mishima
hafði svalað sinum ævilanga
metnaði, og auk þess gert af-
burða listamann úr sjálfum sér,
af hálfgerðri tilviljun, þá þeg-
ar hafi hann, sennilega á þeim
tima, er fundum okkar bar sam
an, ákveðið að skilja til hlít-
ar „leyndardóminn eina“. Og
þar sem hann nú var leikari,
færði hann sér stjórnimála-
ástandið í nyt, til þess að setja
æviLok sín á svið.
Veturinn 1876 tU 77 gekk
bólusóttin í landnániinu New
Iceiand á vesturbakka Winni-
peg-vatns. Hennar varð fyrst
vart í I.undi (seni nú heitir
Riverton) í bjálkalcofa, þar
sem bjuggu 19 manns. Fyrsta
fórnarlambið var ungur mað-
ur, sem orðið hafði eftir i
Quebec þegar hópurinn, sem
liann hafði verið með hélt
áfram til New Iceland. Taiið
var að sýkillinn hefði borizt
með frakka, sem maðurinn
keypti og veikin þannig bor-
izt til isienzku nýlendunnar.
Haustið var sólríkt og milt
þetta ár og fólk ferðaðist mik-
ið fram og aftur um nýtend-
una; það breiildi út sjúkdóm-
inn óafvitandi þar til helming-
ur íbúanna hafði að lokum tek
ið veikina. Indíánar seni bjuggu
á Sandy Bar, einni af byggðnm
Nýja íslands, höfðu einniar
ferðazt til annarra Indíána-
þorpa og' borið með sér iiina
hættulegu sýkla.
Eftir áramótin, þegar veikin
var í rénun í nýlend-
unni sjálfri fóru læknarn-
ir víðar út um landsbyggðina.
Young læknir hafði farið iieim
til sín í Uittle Britain, þar sem
hann lagðist veikur af bóiu-
sótt; hann liafði aldrei hirt um
að bólusetja sig vegna þess að
bann taldi það gagnsiaust.
Læknarnir Baidwin og Lynch
héldu áfrain störfum í nýlend-
unni.
í fylgd með íslenzkuni túiki,
Magnúsi SÞdánssyni að nafni
og leiðsögumanninum Joiin
Ramsay seim var Indíáni, fór
Baldwin laiknir norður til
Norway House og bólu-
setti 196 manns, sem þar
bjuggu. Á heunleiðinni ákvað
hann að atliuga ástandið í Indí-
ána]iorpinu á eystri bakka
vatusins.
I»eir ferðuðust á hundasleða,
sem var mjór strigasleði liaf-
inn upp að framan eins og ein-
trjáningur. Ekillinn stóð aft-
aná á litlum palli og hélt sér
í stengurnar sin hvonim meg-
in við hátt skáhallt bakið. Lit-
skærir dúskarnir á hundaólun
um kipptust upp og niður, það
hringlaði fjörlega í bjöllunum
þegar sleðahundarnir skokk-
uðu yfir snæviþakið vatnið.
Læknirinn var dúðaður upp að
eyrum í kanínufeld og sást að-
eins í augun. Ramsey stóð aft-
an á pallinum og stýrði lumd-
unum, en Magnús hljóp við
hlið lians.
Þetta var snemma í febrúar-
mánuði. Engar samgöngur
höfðu verið við ibúa eystri
bakkans frá því um haustið.
Engar fréttir af líðan þeirra
höfðu borizt til íslendinga-
byggðarinnar allan veturinn.
Hundasleðinn stefndi á hið
blómlega Indíánaþorp við
Sandy River á eystri bakka
vatnsins, beint á móti suður-
odda Big Island. Þarna bjuggu
um 200 manns. Himinninn var
dimmleitur og skýjaður og vott
ur af skafrenningi boðaði
storm.
„Muss! Muss!“ Ramsey
Iivatti hunda sína áfrain. Hon-
um var mjög í mun að komast
til I>orpsins, þar sem liann átti
ættingja og vini, sem hann
hafði ekki frétt af eða séð frá
því um haustið áður. Hann
liafði sorgarfréttir að færa
þeim. Kona hans Betsey og
tveir tingir synir höfðu orðið
bóliinni að bráð. Mary ein var
eftir, ævilangt merkt örum eft
ir bóluna. Dökk augu Indíán-
ans urðu svipþyngri. I*að
myndi taka sér nærri fréttir
hans. Sumir þariut voru skyld-
menni hennar.
Þeir fóru hvern kilómetrann
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
10. september 1972