Lesbók Morgunblaðsins - 29.08.1971, Blaðsíða 10

Ivar Granaasen
Noregur
o g
olían í
Norður-
sjó
í maí s.l. varð Noregur í al-
vöru eitt aí olíulöndUim heims-
ins. Þá hófst reynsluíram-
leiðsla Phillips í EkoíLsk-svæð
inu á hinum norska hluta meg-
inlamdsgrunnsins í Norðursjó.
Norsk hráolía var flutt á
rnarkað í hreinsunarstöðvar í
Noregi og öðrum Norður-Evr-
ópulöndum og með því er hægt
að segja hið norska olíuævin-
týri komið vel á veg. Hin
flókna og óvissa olíuleit hefur
lóksins borið árangur.
Eiginlega hófst olíuleitin í
Norðursjó með borunum í
nókkrum kartöflu- og kornökr
um í héraðinu Groningen í Hol
iandi. Haustið 1959 fundust
þar á 3000 metra dýpi mestu
jarðgaslög í heimi. Þessi fund-
ur verkaði eins og segull á hin
stóru alþjóðlegu olluíélög,
sem eftir nokkurra ára jarð-
eðlisfræðilegar rannsóknir
gátu slegið því föstu, að Norð-
ursjórinn væri einnig áihuga-
vert oliuisvæði.
Með þessar upplýsingar
héldu olíufélögin á haf út, og
eftir nauðsynlegar undirbún-
ingsranmsóknir hóf féiagið
Esso Exploration Norway bor-
un með borunarpallinum „Oce-
an Traveller" á norska land-
grunninu í júlí 1966.
Samkvæmt tilkynnimgu
stjórnar Brattelis um olíumál
in, útgefinni 30. apríl hafa nú
verið boraðar 52 holur á
norska landgrunninu, en verið
er að bora tvær. Um leið er
áætlað, að leyfishafamir hafi
um síðustu áramót varið
rúmuim tólf milljörðum króna
til rannsókna og borana eftir
jarðgasi og hráolíu. Allt bend-
ir til að borunum verði haldið
áfram með sama hraða út árið
1971.
Áður en olíuflélögin gætu haf
ið rannsóknir sínar og boranir
undan Noregsströndum, varð
að finna lagalegan grundvöll
fyrir þeim. Eftir sjóferðalögum
var um alþjóðlegt svæði að
ræða, en aðrar reglur hlutu að
gilda um rannsóknir á hafs-
botninum. Noregur lýsti þvi
þegar 31. maí 1963 yifir yfir-
ráðum Norðmanna ytfir land-
grunninu með kooiunglegri til-
skipun.
Vert er að veita athygli orða
laginu „svo langt, sem haís
dýpi leyfir nýtingu“, í þeirri
tilskipum, þar sem venjuleg
áikvörðun landgrunnsins var
— og er að nokkru leyti —
rniðuð við 200 metra dýpi. Þar
sem norski állinn, er liggur
meðlfram ströndinni allt frá
Sörlandet að Stad, er alls stað-
ar meira en 200 metra djúpur,
hefði Noregur ekkert land-
grunn fengið og þar af ieið-
andi enga olíu ef farið hetfði
verið eftir hinni „uppruna-
legu“ ákvörðun. Nokkrar deil-
ur urðu út af landgrunns-
ákvörðun Norðmanna í íyrstu
meðal annarra landa, er liggja
að Norðursjó, en nú hefur
hún fyrir löngu hlotið sam-
þykki allra.
Nú er Norðursjónum skipt
eftir hinni svokölluðu „Mið-
Mnu-reglu“. Það þýðir, að tak-
mörkin hiugsazt dregin þannig
að hver punktur þeirra liggur
jafnlangt írá nálægiustu punkt
um þeirra grunniína, sem land
helgi hvers rikis er reifcnuð
frá. Noregur hefur gert samn-
inga við Danmörk og Stóra-
Bretland um slifca skiptingu
meginlandgrunnsins í Norður-
sjó. Viðvikjandi landgrunn-
inu norður af Stað eða fyrir
norðan 62. gráðu norðlægrar
breiddar, sem enn hefur ekki
verið opnað til olíuleitar, tak-
markast það í vestur á eðlileg-
an hátt af hafdjúpinu, Hvað
Barentshafi viðkemur eru
samningar við Sovétríkin um
ákvörðun miðlínu enin ekki
fullgerðir.
Þegar yfiirnáðamörkin í Norð
ursjö hötfðu verið ákveðin,
sömdu Norðmenn stetfnuskrá
sína varðandi svæðið suður af
62. gráðu og kusu að leggja
norska og erlenda hagsmuni
að jlöfinu. Reyndin hefur orðið
sú, að erlendir hagsmunir ráða
þar öllu. Hlutdeild Norðmanna
er aðeins fimm atf hundraði, atf-
gangurimm er bandarískar
íramkvæmidir. Til þessa liggja
margar orsakir.
1 fyrsta iagi er fátt um tækni
lega sérfræðinga innan norsks
iðnaðar en sénfræðiþekiking er
nauðsynleg florsenda fyrir yfir
gripsmikilli olíuleit. Skortur á
fjármagmi heifur verið jafn-
þumgur á metumum. Norskt fjár
magn hefur ekki getað keppt
við erlemt auðmagn í himu
kostnaðarsama oliuævintýri.
Áætlað er að hver borhola
kosti að meðaltali um 250 millj
ónir króna, og þeim peningum
verða menn að vera viðbúnir
að tapa. Það tók til dæmis f jög
ur ár að bora 32 holur fyrir
átta og hálfan miiljarð króna
áður en fyrsta rekstrarhætfa
olíusvæðið fanmst í hin-
um norska hluta Norðursjáv-
ar.
Sú stefjia, að gera norsfcum
og erlendum hagsmunum jafn-
hátt undir hötfði, og sem er frá-
vik frá grundvallarreglum í
norskri einkaréttindalöggjötf,
hefur hins vegar leitt til mifclu
örari rannsóknaframkvæmda
við hinn norska hluta megin-
landsgrunnsins en hinn danska
og hollenzka. Þar voru inn-
lendir hagsmunir látnir ganga
fyrir og hefur það án efa dreg-
ið mikið úr hraðanum.
Hinum norska hluta Norður-
sjávarins er skipt í um það bil
300 réttindasvæði, sem siðan
eru hlutuð sundur í reiti. Hvert
svaiði er um 500 ferkilómetrar
að steerð. Haustið 1965 voru
gefin út vinnsluleyfi fyrir sam
tals 78 blokkum til níu um-
sækjenda. Árið 1969 voru fimm
leyfishöfum veitt 13 viöbótar-
leyfi. Flest hinna stærri olíu-
féiaga höfðu sótt um. Að lokn
um athugunum sínum kom Brit-
ish Petroleum á óvart með þá
niðurstöðu að olíu væri vart
að finna í norska landgrumn-
inu og sótti ekki ura vinnslu-
leyfi, en þá ákvörðun harmar
félagið án efa nú enda þótt
það hafi íundið oliu í hinum
brezka hluta landgruinnsins.
Fyrir vinnsluleyfin eru
greiddir um 3 milljarðar króna
á blokk fyrir fyrsta sex ára
tímabilið. Eftir það greiðast ár
leg afgjöld sem eru fynst 6000
krónur á ferkílómetra en
hækfca árlega um 6000 krónuir
á ferkílómetra þar til komið er
upp í 60.000 krönur á ferkíló-
metra.
Vininsluréttindin eru veitt tdl
46 ára í orði. En í reynd verð-
ur leyfishafi að láta af hendi
aftur efitir sex ár f jórðung þess
svæðis, sem leyfið náði til í
upphafi og eftir þrjú ár í við-
bót annan fjórðung hins uipp-
runalega svæðis. Með öðrum
orðum hefur norska ríkið að
níu árum liðnum fengið aftuir
helming þess svæðis, sem leytf-
in voru veitt til. Enda þótt úé-
Erich Fried
Pétur og Páll
Á Pétur er hlustað á Pál ekki Þetfta heyi-um við allir! það nístfir okkur inní bein!“
Maður róar Pétur maður fær hann til að ræða málið PáR hrópar jafnt og þétt maður gengur til hans og brosir Þeir fara burt með Pétur Páll hrópar jafnt og þétt Þá er gatan afgirtf svo enginn til hanis heyri
Maður spyr í gegnum talpípu: Þeir fá honum dagblað „Hví glennið þér svona upp munninn?“ með mynd af honum Hann hrópar: „Það heyra nú adlir!“ Undir henni er línan: Maður svarar: „Við heyrum ekki orð.“ „Munnglennirinn raddlausi"
Hann hrópar jafnt og stöðugt Maðux leiðir til hans Pétur sem hrópar nú ekki meir bara opnar og lokar munninum Hann reynir að hrópa enn hærra hann dettur niður dauður Pétur er til þess fenginn að hvísla líkræðuna.
Maður kailar í eyra Páls: „Heyrið þér: Svo skal maður hrópa! Erlingur E. Halldórsson þýddi.
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
29. ágúst 1971