Lesbók Morgunblaðsins - 08.11.1970, Side 9
Mario Soldati:
,,í Skandinavíu eimir ennþá mjög eftir af
hugarfarsbreytingu þeirri, sem siðaskiptin
ollu. tilfinningu um syndina, mannillsku og
þess háttar. En nú þegar trúin sjálf er týnd
og tröllum gefin, þá situr trúarlegt hugarfar
siðaskiptanna sarnt sem áður eftir“.
því sem komið var. Hann neit-
aði að anza öðru en osti!
Guido Piovene gerir í grein-
um sínum tilraun til öllu
djúptækari pólitiskrar grein-
ingar en Soldati: Blaðagrein-
ar Piovenes eru hluti mjög
langs greinaflokks um Evrópu,
sem siðar mun koma út í bókar
formi. Piovene fer sem mörgum
öðrum, að hann tekur Svíþjóð
sem dæmi upp á það sem megi
kalla sér-„skandinaviskt.“
Eins og Soldati, skrifar Pio-
vene um leiðindi og hið gleði-
snauða siðfrelsi. Hann deilir
lika virðingu Soldatis fyrir
ýmsum samfélagslegum afrek-
um þjóðfélagskerfisins, en bæt
ir við: „Enda þótt ég dáist að
mörgu því, sem áunnizt hefur,
þá sakna ég eins undirstöðuat-
riðis, sem er lifsnauðsyn heil-
brigðri tilveru, en þar á ég við
listina. Þar sem gnótt er eðli-
legrar og náttúrulegrar list-
ar geta menn hyllzt til að
halda, að hægt sé að vera án
hennar. Þegar skortur er á
henni finnur maður hins vegar
glöggt nauðsyn hennar. Þegar
ég tala um list, á ég ekki við
hæfileikann til þess að semja
skáldsögur, ljóð, tónlist o.s.
frv., heldur látlausa, stöðuga
notkun, sem getur aukið við
samskipti manna svolitlum leik,
ofurlitlu ímyndunarafli, hug-
kvæmni, einhverju fáránlegu,
e.t.v. dálítið grimmdarlegu,
sem þátttakendurnir sjálfir eru
sér ekki meðvitandi um ...“
Hvað snertir stjórnmálin hef
ur hann m.a. þetta að segja:
„ . . . takmarkið er jöfnuður,
þjóðfélagslegt réttlæti, og jafn
skipt velmegun á háu stigi.
Jöfnuðurinn við hina stjórnast
þó af réttlætisþörf einni saman,
en á ekki að gefa til kynna sam
kennd ellegar áhuga .. .
Og þó er það í rauninni ein
þeirra krafa, er gera má til
stjórnmálanna, að þau veki á-
huga, séu áhugavekjandi. Mað-
urinn er líka pólitisk vera;
þess vegna eru nú einmitt póli-
tísk leiðindi við lýði — og þau
geta verið lífshættuleg, ban-
væn.“
1 sömu andrá kemst hann
svo að orði, að heimurinn sé nú
gersamlega gagntekinn af þjóð
félagsvandamálum og bætir
við: „ . . . en maðurinn lifir
ekki af þjóðfélagsvandamál-
um einum saman, og finnst
hann glataður, þegar hann
hevrir hásan andardrátt tóm-
leikans að baki þeim,“
Piovene heldur því fram, að
orsaka leiðindanna og óánægj-
unnar sé að leita í pólitísku
samhengi: stefnan sé í átt til
algjörs jafnréttis, peningalegs
og réttarfarslegs, en starfað sé
eftir sem áður á grundvelli
auðhyggjunnar; ríkjandi sé
kapitalismi er heldur öllum sín
um eigindum, en sé aðeins hald
ið í spennitreyju.
„Velgengni, ríkidæmi og
neyzlukapphlaup eru eftir sem
áður höfuðeinkenni: stjórnar-
farið heldur aftur af auðhyggj-
unni, en heggur alls ekki á ræt
ur hennar. Þjóðskipulagið hef-
ur ekki nýskapað hinar and-
legu forsendur, aðeins megn-
að að gera markmiðin óljós.“
SIGURÖUK SVERRIR PÁLSSON
■■■■
TORA! TORA! TORA!
Mannkynssagan í smáatriðum. Ný kvikmynd
um árás Japana á Pearl Harbour
Tora! Tora! Tora!
sem frumsýnd var sam
dægurs í New York,
Los Angeles, Hono-
lulu og Tokyo þann
23. september síðastlið
inn, rekur sennilega
endahnútinn á fram-
leiðslu rándýrra risa-
mynda, a.m.k. fyrst um
sinn. Er hún næst dýr
asta mynd, sem gerð
liefur verið til þessa,
kostaði 23 miiljónir
dala í framleiðslu, en
Cleopatra frá sama fyr
irtæki, Twentieth Cen
tury Fox, á enn metið
sem dýrasta mynd
heims, kostaði 28 millj
ónir.
Tora! Tora! Tora!,
er samt lítt fréttnæm
fyrir það, livað hún
kostaði, liitt fremur
livernig hún er gerð,
en að efni fjallar luin
um liinn afdrifarika at
burð síðari lieimsstyrj
aldarinnar, þegar Jap-
anir réðust á flotastöð
Bandarikjanna í Pearl
Harbour 7. des. 1941.
Á japönsku merkja
máli þýddi Tora!
Tora! Tora! (Tiger!
Tiger! Tiger!) vel-
heppnaða árás. Er til-
gangur myndarinnar
að skýra rétt og satt
frá, samkvæmt þeim
staðreyndum, sem fyr
ir liggja um liina óvið
búnu árás og fjölda-
morð Japana þennan
desemberdag fyrir 29
árum, en fyrir þann
dag voru livorki
Bandarikjamenn né
Japanir aðilar að
heimsstyrjöldinni.
Voru þrír leikstjórar
við myndina, tveir fyr
ir japanska hlutann
og einn fyrir þann
bandaríska, einnig
tveir liópar tælmi-
manna, japanskir og
bandariskir.
En eftir frumsýn-
ingu myndarinnar
virðist koma í ljós, að
Japanir liaf i enn einu
sinni komið Banda-
ríkjamönnum að óvör
um, eða ef til vill þyk
ir Köniim sannleikur-
inn bara svona sár.
Þeim þykir nefnilega
ameríski lilnti myndar
innar sýna landann í
lieldur óvirðulegu
ljósi, meðan Japanir
haða sig í dýrðar-
ljóma. Hafa margir
þekktir gagnrýnendur
vestra og í Englandi
fordæmt myndina af
þessum sökum, og ein
faldlega afneitað
lienni, sem verðugri
mynd til nokkurrar
íluigunar.
Hins vegar hefur
myndin hlotið frábær
ar viðtökur í Japan.
Eru það aðallega ung-
menni, seni sækja
myndina þar og er það
ekki óeðlilegt, þar sem
öllu er varðar töp-
uð strið Japana eru
gerð fátækleg skil í
kennslubókum. Þar
furða gagnrýnendur
sig m.a. á því, livers
vegna Fox eyði svona
miklum peningum í að
sýna ameríska lier-
stjórn svo innantóma
og veiklundaða, með-
an Japanir eru látnir
vera stríðskænskan
uppmáluð. Einn gagn-
rýnandinn segir að am
eríski liluti myndar-
innar sé ákaflega
hiægilegur í augum
Japana, en telur að
hann geti varla verið
það í aiigum Banda-
ríkjamanna. En ef til
vill er það misskiln-
ingur hjá Japönum,
því að i þeirra augum
er það skömm að lifa
við ósigur.
Gagnrýnandi Sun
day Times segir Tora!
ekki vera annað en
litlausa endurminn
ingu, sem áhorfendur
yfirgefi með viðbjóði.
En er það ekki einmitt
þetta, sem lilýtur að
vera tilgangur sann-
sögullar myndar, um
jafn viðbjóðslegan at-
burð? Það hlyti að
vera leikstjórum
verksins mikil raun,
ef áliorfendur lilypu
út að sýningu lokinni
glaðir og reifir.
Myndin skiptist í
tvo meginþætti. 1.
þáttur: Undirbúning-
ur árásarinnar af
liálfu Japana og and-
varaleysi bandarískra
yfirvalda. Er þessum
atriðum blandað sam-
an sitt á hvað í klipp-
ingu og segir reiður
brezkur gagurýnandi
að útkoman sé einn
lirærigrautur. Þessi
hiuti nær fram að
liléi. Eftir liié liefst
svo 2. þáttur: Árásin
sjálf. Þessu atriði lýs-
ir bandariski gagnrýn
andinn Ricliard
Scliickel sem „æfingu
í kvikmynda-tækni
fræði“.
Upphaflega átti
Kurosawa að stjórna
japanska lilutanum og
skrifaði liann alls 27
handrit, til að undir-
búa sig imdir verkið
en á síðustu stundu
hætti hann við að
taka þátt í þessum
stórfiskaleik. Var
liann sagður lífshættu
lega veikur á tímabili
og þess vegna ráðnir
tveir japanskir leik-
stjórar í lians stað,
svo að kvikmyndun
gæti liafizt. Hafa aðr-
ar skýringar ekki ver-
ið gefnar á liinu
skyndilega fráhvarfi
Kurosawa. Leikstjóri
bandariska lilutans
var Ricliard Fieiscli-
er.
Richard Fleisciier er
leikstjóri af gömlu
Hollywood-hefðinni,
og eftir liann liggja
myndir eins og Barab
Hnitmiðuð árás. Tora! Tora! Tora!.
8. nóvember 1970
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9