Lesbók Morgunblaðsins - 01.02.1970, Blaðsíða 12

fyrir það að sveigja hana og
beygja um of að vilja sírnum
og hugmyndum um hlutverkið,
en aðrir leggja ekki mikið upp
úr þessu og segja, að Catherine
fiytji eigin sjálfstæðan per-
sónuleika með sér til hvers
hlutverks og því skipti hitt
ekki jafn miklu máli og taiið
sé. Einn ieikstjóri sagði á þá
leið: — Hún hefur geysifegan
hæfileika til að setja sig inn í
hugmyndir annarra. Það má
iikja henni við fiðlu — það
þarf aðeins að snieTta strengina
til þess, að þeir fari að titra.—
Á rið 1965 giftist Catherine
brezka tízkuljósmyndaran.um
David Bailey, en þau eru nú
skilin. Bailey segir einhvers
staðar, að Catherine hafi í
raun og veru aldrei verið ung.
— Hún var aldrei ung stúlka.
Bernskan og fullorðinsár náðu
saman hjá henni. Um fimmtán
ára aldur var hún farin að
borða úti með fertugum og
fimmtugum karlmönnum. —
Það var í fyrra, að Cather-
ine brá sér loks tii Bandaríkj-
anna í því augnamiði að vinna
sér heimsfrægð. Hún er ekki
sú fyrsta, sism hugsar gott til
þessarar glóðar.
Danielle Darrieux, Brigitte
Bardot, Michelle Morgan og
Jeanne Moreau hafa reynt til
þess, að ná óskoraðri hylli
Bandarikjamanna, en ekki tek-
izt. Takist Catherine Deneuve
þetta verðuir hún fyrsta
franska konan til þess, að
verða heimsfræg á klassiskan
Hollywood-máta.
Hún hefur fullan hug á
þessu, en samt hefur hún sínar
efasemdir um málið. — Ég er
hrædd um, að ég hafi ýmislegt
á móti mér —, segir hún.
— Hinn franski framburður
minn, franskt skap og við'horf,
allt verður þetta mér líklega
þröskuidur. — Og hún kveðst
heldur alls ekki vera reiðu-
búin til þess að gefa alit þetta
upp á bátinn. Og hún heldur
áfram: — Þegar svo þar við
bætist, að ég vil helzt af öllu
búa og vinna í Frakklandi; þar
á ég heima. — Ennfremiur fell-
ur henni betur við hin litlu
frönsku kvikmyndaver, en hin
risavöxnu bandarísku. — Þeg-
ar við vorum að taka „The Um-
brellas of Cherbourg“, þá bjugg
um við öll á sama hótelinu. Á
laugardagskvöldum horfðúm
við á gamlar kvikmyndir og
borðuðum samlokur á gamalli
krá. Á hótelinu var framleið-
andinn í einu herberginu, í
öðru var verið að klippa mynd-
ina, i því naesta var leikstjór-
inn, þá aðstoðarstjórnandi
bans o.s.frv. Við vorum öll í
svo nánum tengslum hvert við
annað og við trúðum öll á það,
sem við vorum að gera. —
að olli fleira Bandarikja-
för Catherine, en frægðin.
Peningar höfðu líka sitt að
aegja, en þeir geta orðið mikl-
ir sé heppnin með. Fyrir leik
sinn í „The Um'brellas of Cher-
bourg“ fékk Catherine fimm
þúsiund dollara en fyrir „The
April Fools” mun hún líklega
fá ein tvö hundruð og fimm-
tíu þúsund. Annars er hún ai'ls
ekki sérlega sólgin í auðæfi
— en henni þykir gott að lifa
í Iystin.gum. — Ég hef gaman
af húsum, skartgripum og
skinnum —, segir hún. Roger
Vadim enn: — Pieningar skipta
hana alls engu stórmáli. Víst
þykir henni ffægðin góð og
það sem henni fylgir — eins
og fé. En það er henni ekki
aðalatriðið. —
Eitt takmark Catherine á
framabraut sinni er það, að hafa
leikið undir sitjórn helztu úr-
vals ieikstjóra og með albeztu
leikurum. Hún hugðist t.d.
halda strax til Frakklands að
loknu starfi sínu í Bandaríkj-
unum til að leika í kvikmynd
með Jean-Paul Belmondo undir
stjórn Francois Truffaut. Hún
hefur þegar leikið undir stjórn
manna eins og Demy, Deville,
Roman Polanski og fleiri slíkra.
Framadraumar og — hug-
myndir hennar eru dálitið mót-
sagnakennd. Hún hefur fullan
hug á þvi að vinna sér heims-
frægð og leggja mikið af mörk-
um til þess. En hún viH samit
fá að „eiga sig sjálf”, ef svo
mætti að orði komast. — Ég vil
fá að vera í friði og eiga mitt
einkalíf. Fólk segir mér, að
þetta sé ekki hægt, en ég skal
nú samt ná þvi. — Hún vill
með öðrum orðum öðlast heims-
frægð án þess, að nokkur beri
kennisl á hana á götu. En
stundum játar hún þessa mót-
sögn sína: — Ég veit, að þetta
nær aldrei fram að ganga.
Þetta er aðeins draumur
minn. —
Annars verndar hún einka-
lif sitt dyggilega fyrir ágangi.
Hún vill ekki verða almenn-
ingseign eins og aðrir frægir
leikarar. Ljósmyndari nokkur
frá frægu blaði baðst leyfis að
mega gera myndafrásögn um
hafa, en fékk afsvar. — Ég hef
myndað Kennedy, Krúséff og
Ho Chi Minh —, sagði hann,
— og aldnei fengið slíka með-
ferð sem nú. — Catherine
sagði, að maðurinn hlyti að
vera óðúr. Hann hefði viljað
fylgjast með sér og vinuim sín-
um um borgina og mynda
einkalíf sitt. Slíkt kom ekki til
mála. Andúð Catherine á
blaðamönnum yfirleitt stafar
m.a. af myndasögn, sem birtist
í tímaritinu Playboy árið 1965.
Þar var Catherine til sýnis í
ýmsum áhuigaverðum stelling-
um. Hún hafði að visu setið
fyrir sjálfviljug, en er hún sá
blaðið iðraðist hún þess mjög
og ákvað að brenna sig ekki
aftur.
— Ég vildi helzt aldrei
þurfa að svara viðtali eða
gefa eiginhandarárdtun mína
—, siegir hún. — Ég vi'l fá allt
hið góða, en helzt ekkert af
því slæma, sem fyligir starfi
miinu. —
Þegar myndatöku lauk í New
York spretti Catherine af sér
klafanum og hélt í búðarferðir.
Þegar hún spókaði sig á stræt-
um borgarinnar þótti henni
ekki hvað minnst til þess
koma, að því nær enginn virt-
ist bera kennsl á hana. Jafnvel
í Greenwich Village, þar sem
verið var að sýna tvær mynda
hennar um þessar mundir,
þekkti enginn hana á götu.
Hisima í Frakklandi hefði sam-
stundis verið kominn múgur og
margimenni í kringuim hana.
Ein mótbára hennar gegn
sjálfsauglýsingu er sú, að líf
hennar hafi verið „fuTlkomlega
eðlilegt og alls ekki áhuga-
vert”.
Catherine er eins konar
svartur sauður í kvikmynda
heimdnum. Hún er aldn upp við
franskar miðstéttarvenjur og
siði — komin af þessum verzl-
unarmönnum og grón.u kaup-
mönnum, sem töldu virðuleika
öryggi og einkalíf ákaflega
eftirsóknarverða hluti. Þessd
viðhorf eru Catherine löngu
samgróin og hún hefur flutt
þau mieð sér inn í kvikmynda-
heiminn, en hann er annars
svo ólfkur mdðstéttunum, sem
orðið getur.
Ýmislegt hefur verið upptal-
ið af því, sem menn telja að
verði Catherine helzt til fram-
dráttair í starfi hennar. Sjálf
heldur hún, að fegurðin sé
veigamest. — Fólk fer í kvik-
myndahús til þess að gleyma.
Það ldfir erfdðu lifi og þarfn-
ast glansmynda við og við. —
Stundum óttast hún, að þessi
fegurð hennar, sem hún telur
aðalgróðalindina, muni brátt
fölna og hvað tiekur þá við.
— Mér verður stundum bilt við
þegar ég sé ungar og fallegar
stúlkur og fer þá að l'eiða hug-
anm að þessu, sem óhjákvæmi-
lega hlýtur að reka að fyrr eða
síðar. —
Demy, sem nú vinnur sjálf-
ut í Hollywood, segir að Cath-
erine hafi skapað andlit sitt
sjálf. — Um fimmtán ára ald-
ur var hún mjög snotur skóla-
telpa, en ekkert sérstök. Síðan
gerðist það, að hún uppgötv-
aði sig sjálf. —
Þegar Catherine mætir til
k t/ikmyndatöku um morgui.
kemur hún ekki fram fyrr, en
hún hefur eytt klukkustund í
andlitssnyrtingu sina og er á-
nægð með hana. En þá er hún
líka óumdeilanlega ein af feg-
unstu konum heims.
w
ukomimu eftir, að hún hof
leikferil sinn tók hún ákvörð-
unina um það, að þetta skyldi
verða sú braut, sem hún gengi
i lífinu. Eftir þetta lét hún misk
unnarlaust allt annað þoka
fyrir starfinu, sá strax, að
þetta var frumskilyrði þess, að
hún næði langt. Hún var við
kvikmyndatöku, er hún frétti
lát Francoise systur sinnar. Er
töku var lokið lokaði hún sig
inni á herbergi sín.u og grét.
En morguninm eftir mætti hún
tdl vinnu á slaginu og lét sem
ekkert bjátaði á.
Það var senn að liða að lok-
uma töku myndarinnar. „The
April Fools“. Verið var
að undirbúa nokkrar senur
inni í verimu. Catherine sat í
aftursæti stórs dökks bíls, sem
lagt var úti fyrir og hún hafði
að edns konar griðastað milli
atriða. Hún var að horfa út um
gl uiggan n. Skynditega kom
fall'eg, berfætt, ljóshærð ung
stúlka í óhreinuim gallabuxum
gangandi framhjá og leiddi
hjólið sitt. Catherine fylgdist
með henni, þar til húm var far-
im hjá, em andvarpaði þá og
sagði: — Ég öfunda hana. Hún
veit ekki hvað eða hvar hún
mumi borða í kvöld. Húm bara
hjólar umi, hvílir sig, gerir það,
sem henni sýnist — og kærir
sig kollótta. —
Bókmenntir
og listir
Framhaild af bls. 6.
sem enginn einn er eins og all-
ir, en allir þó svo likir þessum
eina, þar sem hugtökin einn og
mairgur mega allt eins skiljast
abstrakt: margeinn. Slíkt verk
þanf ekki að vera óraunsærra
en saga, sem byrjar og endar.
Eða hvernig kemur ekki fyrir
sjónir iðandi kvika stórborg-
ar? Hvar byrjar hún, og hvar
endar hún?
Og einmanaleikinn. Ekki
sá rómanitíski einmanaleiki
nítjándu aldar, þar sem maður
spássérar einn í skógi með
hönd á hjartastað, kærastan
búin að segja honum upp,
heldur einmanaleiki sjálfselsk
unnar, sem er eins og sá múr,
sem aldrei verður komizt yf-
ir; maðurinn er einn, af því
hann skortir (í víðtækasta
skilningi) samkennd með öðr-
um mönnum. í Fljótt fljótt
sagði fuglinn er þess konar ein-
manaleika lýst betur og næm-
ar en annars staðar:
„í huga sínum langaði hana
svo mikið til að finna, skynja
eitthvað, til að losna úr álög-
um. En hún stirðnaði í stað þess
að verða frjáls. Hrökk innar í
sitt öngþveiti sem hún hataði í
stað þess að geta gengið undir
vald mannsins, gefið sig honum.
Hún var svo bundin sjálfri sér
og komst ekki þaðan . . . Þann-
ig stóð hvort á sinni strönd og
fundu orðin deyja ótöluð, til-
finningamar brotna inn yfir
hina miklu strönd sandkom-
anna héma megin við hafið
sem skilur sundur."
Enda þó Fljótt fljótt sagði
fuglinn sé órafjarri því að
vera „dálítil frásaga“, er
verkið síður en svo formleysa;
þvert á móti er það sniðfast,
útreiknað og heilsteypt, gagn-
stætt t. d. Tómasi Jónssyni
metsölubók, sem kemur fyrir
sjónir eins og samtíningur og
sitthvað. Bæði em þau verk
hrein stúdía með hliðsjón af
formi; Fljótt fljótt sagði fugl-
inn ekki síður en Tómas Jóns-
son metsölubók.
Nú hafa verið taldar þær
þrjár bækur Thors, þar sem
ómenguð skáldverk er að
finna. En séu taldar allar bæk
ur hans, verða áðumefnd-
ar bækur Thors í minmihluta.
Þær bækur hans, sem orðið
hafa vinsælast lesefni og þar
með náð til flestra, em ferða-
sögur hans — ferðalýsingar,
Reisebilder væri kannski rétt-
ara að segja. Þær heita: Undir
gervitungli (1959), segir fra
ferS um Ráðstjómarríkin;
Regn á rykið (1960), frá Ítalíu
og Norðurlöndum auk fleira
efnis; Svipir dagsins og nótt
(1961), frá Þýzkalandi, Mið-
og Suður-Evrópu. Thor segir
ekki ferðasögu að hefðbundn-
um hætti; ferðalýsingar hans
em puntaðar með skáldlegum
samlíkingum og alls kyns
skemmtilegheitum, sem sjaldan
er á færi annarra en snjöll-
ustu rithöfunda að setja sam-
an. Ferðabækurnar era þann-
ig byggðar upp ekki ósvipað
skáldverkunum. Höfundurinn
bregður ýktu, en þó últra-
sönnu ljósi yfir hluti þá sem
Ihann lýsir, og atburði, sem
hann segir frá og les af loft-
vog menningar og stjómmála
á hverjum tíma og stað, þar
sem hann kemur eða dvelst.
Eigi að átta sig á skáldverk-
um Thors, verður þannig að
hafa hliðsjón af ferðalýsingum
hans. Bilið milli skáldverkanna
og ferðabókanna er ekki ýkja
breditt, enida hefur Thor háð
sér efni í skáldverkin á sömu
slóðum erlendis, sem ferðalýs-
ingar hans fjalla um.
Þá hefur Thor skrifað mik-
ið um bókmenntir og aðrar
listir, einkum kvikmyndalist,
svo og menningarmál almennt,
þar með talda bók um Kjarval,
sem er sambland af ævisögu
málarans, úttekt á list hans og
hugleiðingum höfundarins þar
að lútandL
Hver er þá staða Thors Vil-
hjálmssonar í íslenzkum bók-
menntum? Hann hefur jú stað-
ið við suðurgluggann og sagt
frá því, sem hann hefur orðið
áskynja þar úti fyrir. Ferill
Thors er að því leyti óvenju-
legur miðað við aðra íslenzka
rithöfunda, að hann hefur háð
sér flest efni erlendis, enda
dvalizt þar löngum stundum.
Samt e,r hann í vissum skiln-
ingi þjóðlegur höfundur. í
þókum hans er ótrúlega víða að
finna íslenzkar — meira að
segja rammíslenzkar skírskot-
anir.
Og stíll Thors mundi í raun
og veru dæmast jafnvandaður,
þó hann væri metinn aðeins
samkvæmt því gildi, sem hann
hefur haft fyrir íslenzkt mál.
Hitt verður þó þyngra á met-
unum, að með Thor kemur nýr
tónn inn í íslenzkar bókmennt-
ir, ný viðhorf, ný sjónarhorn.
Að því leyti telst Thor braut-
ryðjandi. Og brautryðj andi
verður oft að gjalda þess, sem
eftirkomendur njóta. Fyrstu
bókum Thors tóku lesendur með
semingi, ef undan voru skild-
ir kunnáttumenn í faginu
(ungir rithöfimdar og mennta-
menn). Það var ekki fynr en
höfundurinn fór að senda frá
sér bækur með alþýðlegra efni
— ferðalýsingamar — að hinn
rétti og slétti lesandi tók að
átta sig á, hvað höfundurinn
var að fara — að þar var á
ferð enginn hversdagsmaður.
Þá má segja, að Thor hafi
eins og fleiri orðið óbeppinn
að þvi leyti, að hann kom fram
með fyrstu bækur sínar á þeim
tíma, sem drungi lá yfir ís-
lenzku menningarlífi. Er vart
ofsagt, að bilið milli ungra
rithöfunda og almennings hafi
aldrei orðið breiðara en ein-
mitt þá; skáldskapuTÍnn mátti
víkja fyrir kalda stríðinu og
þaðan af heimskulegri málefn-
um, ef málefni skyldi kalla.
Thor lét hvorugt á sig fá, en
hélt áfram á þeinri þymum
stráðu braut, sem hann hafði
sjálfur markað sér, slakaði
hvergi á kröfum listarinnar og
náði því marki, sem bækur
hans vitna bezt um.
Hver áhxif hann hefur haft
sem menntamaður — intellekt-
úel — það er svo annað mál
og verður ekki rætt hér, þó það
að vísu falli nokkuð saman við
áhrif hans sem rithöfundar og
teljist því bókmenntasögulegt
atriði. En slíkt varðar ritverk
hans sem heild, en ekki aðeins
skáldritin, sem hér hefur ver-
ið einskoirðazt við.
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
1. febrúair 1970