Lesbók Morgunblaðsins - 19.10.1969, Blaðsíða 8

MAÐUR VERÐUR
EINMANA
í FJÖGURRA
MILLJÖNA
BORG
Samtal við Jónas Guðvarðsson listmálara,
sem stundar listnám á Spáni
Ettir Gísla Sigurðsson
Hann er 36 ára og fæddur á
Sauðárkróki; þaðan eru fleiri
málarar eins og kunnugt er,
Jóhannes Geir, Sigurður Sig-
urðsson og Hrólfur bróðir hans,
Snorri Sveinn og Elías, sem
sneri aftur norður og er nú
helztur myndlistarmanna þar í
bænum. Myndlistarhneigðin
virðist hafa orðið að smítandi
farsótt í höfuðstað Skagfirð-
inga og kannski er eitthvað
fólgið í línum landslagsins á
þessum slóðum, sem' kveikir í
ungum drengjum og hvetur þá
til myndrænna dáða. Þó er
ekki að sjá að bærinn Sauðár-
krókur og umhverfi hans hafi
orðið þessum málurum sérstak
lega minnisstætt, nema Jó-
liannesi Geir, sem virðist hafa
fundið þar óendanlegt yrkis-
efni.
Jónas Guðvarðsson hafði
eiklki svo mjög af áhrifum Tinda
stóds og Dranigleyj'ar að segja;
hanm fluttist ungur af Rrókn-
um og tyllti niður tjaldhælun-
uim í Hafnarfirði; það var árið
1946. Svo það er raunar vafa-
mál, hvort telja beri Jónas af
Króknum eða úr Firðinutm. I
samtals 22 ár var hann að
mestu óslitið í Hafnarfirði,
stundaði nám við Flensborgiar-
slkóla, eins og lög gerðu ráð fyr
ir og tieiknikennari hans þar,
Soffía Stefánsdóttir, dóttir
Stefáns mynd'skera, sá hvar
fiskur lá undir steini og hvatti
Jónas til að rækta með sér hæfi
leikana. Þannig byrjaði það;
upp frá því fór Jónas að fást
við myndlist sem tómstunda-
gaman, en allt var það með
höppum og glöppum og þráður
inn slitnaði hvað eftir annað,
til dæmis meðan hann var að
byggja húsið sitt í Sfcekkjar-
kinninnL Hann staðfiesti ráð
sifct, kvæintist Halldóru Guð-
mund’Sid'óttur úr Reykjavík og
þau eiga þrjú börn, það elzta
er sautján ára, það ynigisita fimm
ára. Þau hjón gengu í gegnum
hina ýmsu byrjumarörð-
ugleika í búskap-num sem flest-
ir hafa reynt; húsibyggingin
tók yfir fimim ár, og Jónas
vann mest allt sjálfur. Samt
grunaði hanin ekki þá fyrir al-
vöru hvert stefndi; vinnustofu
byggði hann til dæmis ekki
þótt áhiuiginn fyrir myndlistinni
færi vaxandi. Hann greip í að
xnála, þegar tóm gafst, en það
varð að fara fram í þvottahús-
inu við heldur slæmar aðsitæð-
ur.
Smám saman fór náimisáhug-
inn að gera vart við sig og
1963 fór harnn að sækja kvöld-
skóla í Myndlistarskól'anum
við Freyjugötu. Það teygðist á
námiuu þar; Jónas kynntist
nýjutm hieimi og nýrri afstöðu
til hlutanna og samtals tók
þetta nám yfir 5 vetur.
Eims og raunar gildir um
flesta aðra málara, byrjaði
Jónas feril sinn í fígúratífri
myndilist; það er að segja,
hann málaði eimfhver sýnileg
fyrirbrigði, hlufi, hús eða
landslag, sem allir geta séð
hvað er og þekkt.
Þegar Jónas hugsar um þessa
liðnu mótunarda'ga í mymdlist-
inni, þá minnist hann þeirrar
afstöðlubreytingar, siem smám
saman varð. Hann segir:
— Fyrst var ég í andstöðu
við absfcraktmálverk, síðam opn-
aðist mér nýr heimiur. Ég held
að það sé ekki röng skilgrein-
ing, þó að ég segi, að það var
fyrst og fremst hinm svokall-
aði ljóð'ræni abstrakt ex-
pressionisimi, s©m hreif mig og
fram uindir þetta bef ég verið
að mála myndir í þekn anda.
Á þessum árum war Jónas
þrívegis með á samisýnimigum
hjá Félagi ísl. myndlistar-
mar.na, og það viR svo tiil að
ég man sér&taktega eftir mynd-
um hans frá þessum sýninigum.
Hann var einm þeirra, sem
menn sögðu að væri efnileg-
ur. Fágað yfirborð einkenndi
myndiir hans; lilfcirnir runnu ljúf
lega hver saman við annan, án
skarpra skila, en samt leyndist
í þessu talsverðiur styrkur, þeg-
ar bezt lét. Þetta kom bezt fram
á einkasýningu. Jónasar í Boga-
salmum vorið 1968. Það var
raunar fyrsta einkasýning Jón
asar og gekk í alla staði mjög
ve/I; hanin fékik góða dóma, og
af 26 myndiuim á sýnimgunni
seldi hann 16. Þar af fór ein
mynd vestux um haf og tvær til
Danmerkur.
— Þarna hefur þú staðið á
tímamótum; séð að nú var ann-
aðhvort að hrökkva eða
stökkva?
— Já, það er rétt, að þarna
urðu nokfeurs konar tímaimót.
Eg var að vísu búinn að hiugsa
um það öðru hvoru að fara er-
lendis til frekara náms, en til
þessa hafði það vitaslkiuld fyrst
og fremst strandað á fjárhags-
legri getu. En þegar ljóst var,
að ég hafði verulegam, fjár-
hagsleigan ávinning af sýning-
unni, ákvað ég að láta til skar-
ar skríða. Það var vissulega
margt sem kom til greina, en
ég hafði komiið til Spánar áð-
ur, og orðið hrifinn af land-
inu, og auk þess vissi ég, að
þar var hagsitætt verðlag. Ég
sneri mér fyrst og fremst til
Baltasars, setn sjálfur er inn-
fæddur í Barceloma og gekk
þar í liistaakademíið. Hann gaf
mér ýmis góð ráð. Þegiar við
fórum utan, var ætlunin að
hiefja nám þar, en þegar til
kom leizt mér eikki sem bezt á
vinnubrögðiin og því var það að
ég sneri mér að öðrum sikóla,
frjálsum skóla, sem heitir
Eskuela Marsiana.
— Sem sagt, þú fluttir með
konu og börn til Bareeloma.
— Já, við tófeum það nauð-
synte'gasta með okkur en leigð-
um húsið í Hafnarfdrði. í Barce
lona feniguim við svo ágæta, ný
lega íbúð; hún var álika dýr og
tíðifeaslt að leigja svdpaðar íbúð-
ir heima, en að öðru teyfci var
ódýrana að lifia; miaturinn var
til dæmis muin ódýrari.
— Og skólinm, þér líkaði vel
við hamin?
— Já, ég get alveg mælt með
homum. Þar fær maður að
túlka sig eins og maður vill;
það eru algerlega frjálsar
deildir, þar sem menn mœta
þegar þeir vilja og leggja
stund á það, sem þeir viljia. Ég
lagðii til dæmis stund á fceikn-
ingu, skreytingar og málverk.
— Er þá einlhviers konar ný-
tízkulegt form á kennslunni
eða teiknað eftir módelum og
styttum?
— Teikinikennislain var hefð-
bundin; við teiknum eftir
módelum og styttum eins og
víðasit er gert í svona skólum,
býst ég við. En kennarinn í
málaradieildiinni var gamall og
alveg fastur í ednlhvers konar
stælingum á I'mpressioniLsma.
— Og fórst þú þá að mála
upp Impressio’nis'tiam'a?
— Nei, ég var mjög á önd-
verðvim meiði við þennan kenn
ara, en lærði samt míkið í
tækni. Líka famnst mér gagn-
legt og sikemmtite'gt að leggja
stund á skreytinigarnar, sem til
dæmis eru til notkunar á list-
muni.
— Þurftir þú ekki að talka
inntö’kiupróf í þemnam sikóla?
— Einungis í teikningu og
Skreytingum. Þessi skóli er til
húsa í gömliuim spítala í kín-
verska hverfinu í Barcelona,
Þetta er ekki dýr skóli og rek-
inn að hálfu leyti sem ríkis-
skóli.
— Nú hefur þú verið með
börn á barmaisfcóla'aldri. Héldu
þau áfram námd í barna- eða
gagnfræðaskóLuim þar í borg-
inini?
— Nei, efeki í spæmskuxn
slkólum. Við komum börmunum
í amerískan skóla, American
High Sohool, sem starfræktur
er fyrir ameríska borgana í
Barcelona og ég tel að þau
hafi lært medra á einum vetri
þar en jafnvel á tveim til þrem
heima. Auk þess að komast inm
í spæmsfeuna, lærðu þau alveg
að tala ensfeu.
— Varst þú sjáflÆur þúinn að
Læra spæmsfeu fyrir ferðina?
— Nei, ég hélt að bennar-
arnir töluðu ensfeu, en þegar til
feom reyndist það efcki þannig.
Svo það bættist ofian á allt
annað, að maður varð að drifa
í að læra sem mest í spænskiu.
Það var mjög strembið aðkoma
þessu öllu í krimig, en hafðist
með S'ameiginfegu átaki, og
ekfei sízt vegna þess, hvað feon
an er drífandi. Það var eins
með haina, að hún hafðd ekki
lært spænisku og þefcta varð allt
dálítið erfitt til að byrja með.
Það kom alveg af sjálfu sér
að krakkarnir lærðu spænsku
í sfeól’anum en af’tur á móti fór-
um við að skapa okfeur vinnu
og tékjur með því að feenna
ensku í málaskóla á kvöldim
Það var talið betra að hafa
feenm/ara, sem tö'Luðu ekfci
spænsku, en reymdar fór það
svo, að við lærðum ekki minni
spænsku á þessu en neroend-
urnir emsku.
— En voru efcki fyrirlestrar
í sfcólianum?
— Jú, að sjáMsögðu. Ég
sfeildi ekki mikið af því sem
sagt var í fyrstu, en það var
þó útskýrt með myndum og
það gerði skilninginn auðveld-
ari. Þessir fyrirlestrar voru
um form og skreytinigar, en
efeki í ligtasögu.
— En nemendiurnir; voru þeir
einkum Spánverjar?
— Meiripartuirinn vaT það,
en þó voru þar menn víða að,
Finmar, Bretar, Bandarikjia-
menn og Frairusimenn. Það var
mjög skemmtiliegt þarma og
frjáLslegt og ég stundaði skól-
anin vel, vegna þess að ég hafði
ekki amrnað að gena. Sumir
kunningjar og kolle'gar heima
á fslandi voru undnandli á því
a( lég fór til Spánar; þeár söigðu
al þar væri enigin nútimial'ist.
En ég komst fljótlega að því,
að þetta var efeki rétt. Spán-
verjum er listin í blóð borin
og mofekrir fræguisitu nútíma
myndlistiarmenn heimsins eru
Spánrverjair. Það var mjög mik-
ið um sýningar umgra mannia
þarna í Baroelona og þeir eru
margir hverjir góðir og að
minnsta feosti efebi síðrá en
heima. Ég komst inn í einm
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
19. október 1969