Lesbók Morgunblaðsins - 24.10.1965, Side 14
BÖRJE SANDELIN er sænskur svartlistarmaður og skáld. Fæddur 1926 og
því tæplega fertugur að aldri. Hann hlaut myndlistarmenntun sína við
Listaháskólann í Stokkhólmi og hefur haldið margar sýningar á verkum
sínum í helztu borgum Svíþjóðar, ennfremur í Kaupmannahöfn, Helsing-
fors — og nú í Reykjavík. Flest meiriháttar ríkis- og borgalistasöfn á Norð-
urlöndum hafa keypt myndir eftir hann, ennfremur Museum of Art í
Boston. Hann nýtur mikilla og vaxandi vinsælda sem myndlistarmaður
í heimalandi sínu.
Eftir Börje Sandelin hafa komið út fjórar bækur ljóða og ljósmynda,
og fleiri bækur hefur hann sett saman og skreytt, en bókalýsingar hans
þykja með afbrigðum smekklegar.
Annars er Börje Sandelin ekki fjölframleiðslumaður, hvorki í bóka-
gerð sinni né í myndíist. Við það gat hann þó ekki ráðið, að ljóðabók hans,
Grenitrén, sem kom út í fyrra, yrði ein af metsölubókum haustsins. Það
i7ar mjög persónuleg og smekkleg bók, og á vissan hátt ólík því sem við
höfum átt að venjast í ljóðagerð Svía, hin síðari ár.
Börje Sandelin kom snöggva ferð til íslands í fyrrasumar. Hann sagði
ýtarlega frá því í blöðum, sjón- og útvarpi. Nú er hann hér með sýningu
nokkurra verka sinna í Bogasal Þjóðminjasafnsins.
J. ú. V.
til þessarar ógæfu og eymdar eða láta
það viðgangast. Nú var þessi mikla höll
læst með járngrindum, þar sem sást ekki
lifandi skepna.
v
T ið annan enda götunnar „Undir
lindunum" liggur helzti skemmtistaður
borgarinnar, „Tiergarten". Þar voru
víst eitt sinn dýr. Af því er nafnið dreg-
ið. Hann er laglegur, þegar hann er
fullgróinn. Með einni hlið hans er gata
með yfir 30 minnismerkjum úr marm-
ara. Við enda hennar er sigursúla, sem
Þjóðverjar reistu 1871, þegar þeir tóku
Elsass-Lothringen af Frökkum. Á súl-
unni stendur sigurgyðjan með gullna
vængi. Þaðan er gott útsýni, ef stór-
borgarmóðan væri ekki. í Berlín er
Ijöldi leikhúsa. Ég fór á stærstu og dýr-
ustu óperuna, þ.e. Sönghöllina. Þangað
sækir aðallinn og ríka fólkið. Því var
gott þar að vera fyrir íslending, jafn-
vel þótt ekki væru tekin dýrustu sæti,
sem kostuðu yfir 30 krónur. En með
mínum góða sjónauka sá ég eins vel á
leiksviðið og þeir, sem næst sátu. S&íg-
urinn heyrðist alls staðar jafnvel, því
hvelfingin kastar hljóðinu. Söngvarar
þeir, sem frægastir eru, syngja við
stærstu óperurnar, og á því sviði eru
Þjóðverjar taldir með þeim fremstu eða
næst Itölum, sem þar skara líklega fram,
úr. Það er stórkostlegt að heyra, hvað
langt verður komizt í sönglistinni. Það
finnur maður bezt á slíkum stað. Það er
ómögulegt annað en verða hrifinn, gagn-
tekinn frá hvirfli til ilja.
Kór, „Orkester" eða samspil ótal
hljóðfæra leikur undir og eins og svarar
söngvurunum eftir efni leiksins. Það eru
æfðir karlar, sem þar eru að verki, og
60 til 100 eru þeir talsins, sem einn
stjórnar. Leikurinn, sem var leikinn,
'heitir Parsifal. Það er síðasta verk
Richards Wagners. Til grundvallar fyrir
leiknum er gömul helgisaga aðalatriðið,
en svo kemur margt inn í. Sagan er um
Grals-skálina. Hana átti Jósef frá Atri
matiá. Úr þessari skál bergðu lærisvein-
ar Krists, þegar þeir neyttu kvöldmál-
tíðarinnar með honum, og í hana rann
blóðið úr síðu Krists, sem úthelt var, til
þess mennirnir yrðu frelsaðir. Því er
hún heilög og geymir kraft eilífa lífsins.
Franskur höfundur hefur sagt um Parsi-
fal, að Wagner-leikhúsið sé eins og
kirkja og þegar lúðrarnir eru þeyttir, sé
eins og nýmóðins prestar kalli söfnuð-
inn til bæna og guðsþjónustu.
ti eikurinn er alveg trúarlegs efnis
og átti að leikast við hátíðleg tækifæri
við Wagner-leikhúsið í Bayreuth á Þýzka
landi og hann var ekki leikinn annars
staðar fyrr en eftir 1913, að það var leyft
að leika hann í öðrum óperum. Þó hafði
Metropolitan-óperan í New York leikið
hann í leyfisleysi áður. Ég get ekki farið
nánar út í þessa lýsingu. Það yrði of
langt mál, þó það væri þess vert. Eitt
sinni voru 20 mínútur á milli þátta. Þá
fór ég úr sæti mínu og ofan fleiri stiga
og eftir löngum göngum. Þá kom ég í
sal einn allmikinn og vel upplýstan. Þar
gekk fólkið sér til skemmtunar. Þar
mátti sjá margan mann og marga konu
glæsilega og vel búna. Þarna var þýzka
þjóðin. Þarna voru mennirnir, sem fyrir
tveim árum höfðu staðið í eldraun ófrið-
arins og sloppið úr skotgröfunum, máske
blóðugir til axla eða meir, eins og gömlu
víkingarnir. Nú sáust þess engin merki.
Þeir voru búnir að þvo það allt af. Þvo
hendur sínar rækilega, eins og Pilatus
gamli. En ef ég hefði getað lesið í hug-
skot þeirra, þá hafa þar sjálfsagt verið
skráð mörg stórfengleg ævintýr. —
Ég gekk til baka til sætis míns, hafði
sett veginn vel á mig, og gerði þó ekki
betur en ég rataði. Hér er ekki gengið á
öðru en fínasta flosi, svo skóhljóð heyr-
ist ekki, en þar sem það er ekki, glansa
gólf og veggir sem spegill. Ef ég hefði
getað látið ykkur sjá og heyra það sem
ég lifði og sá þetta eina kvöld, er ég
viss um, að það hefði verið ógleymanleg
ei:durminning, en þess er nú ekki kost-
ur frekar en þegar er orðið. Svo fanta-
sien verður að hjálpa upp á sakirnar að
öðru leyti. „Gesturinn kveður alla“.
Lestin átti að fara eftir fáar mínútur.
Við félagar flýttum okkur sem mest við
máttum, og að hálftíma liðnum var
Berlín horfin sjónum. Sirka tveim tím-
um síðar fór lestin hjá þorpi, þar sem
mikill fjöldi ljósa blikaði í myrkrinu.
Þetta er ljósgjafi Berlínar, sagði þjónn-
inn. Héðan er rafmagnið leitt, sem þar
er notað.
T
JL íl Leipzig kom lestin, en hafði
litla dvöl. Þó gaman að líta þann forn-
fræga stað. Kl. 11 var lestin í Munchen.
Þá var sólskin og gott að litast um og
margt að sjá. Þar er víða ljómandi fal-
legt, sérstaklega við ána Isar, sem rennur
í gegnum borgina, beljandi straumþung.
Hún kvíslast mjög, þar sem hún rennur
í gegnum Enska garðinn, sem kallaður
er. Það er skemmtistaður borgarinnar
með miklu skrauti blóma og trjáa. Við
Isar er hvert stórhýsið öðru meira. Þar
er fjöldi listasafna og alls konar saína.
Ég skoðaði eitt hergagnasafn. Þar voru
fallbyssur, sem Þjóðverjar höfðu tekið
af Frökkum 1871, og alls konar vítisút-
búnaður annar.
Næsti dagur var páskadagur. Þá fór
ég í kirkju, eins og hver annar sann-
kristinn maður. Söngurinn var afskap-
lega hátíðlegur og fagur, svo að honum
verður varla lýst. Hann einn gat vel
borið. mann hálfa leið til Drottins og
hrifning fólksins hinn helminginn.
Þarna voru mörg þúsund manns. Dóm-
kirkjan í Múnchen er enginn smákofi,
þar sem lágt er til lofts. Aftur held ég,
að ræðurnar hafi verið mesta léttmeti,
þó nóg væri af prestunum. Þeir voru
vist ekki færri en tuttugu, kaþólskir í
húð og hár með háar fánastengur eða
hátíðarflögg, rauð og hvít.
ÁRNI ÓLA
Framh. af bls. S
skólanum. Þessi reikningur var sendur
Iievétzow stiftamtmanni til samþykkis,
en hann hefir með eigin hendi skrifað
neðan á reikninginn: „Fanden fare i den
Törv! Törv, Törv, Törf, Törf!“ Húsa-
kynni skólans voru þannig: í norður-
enda var íbúð rektors, þrjú lítil herbergi,
eldhús og búr. í einu af þessum her-
bergjum var vindofn. Þó tóku vi'ð tvær
kennslustofur og var sinn vindofninn í
hvorn. í hliðarálmunni voru engin eld-
færi og ekki heldur á loftinu, sem var
svefnskáli pilta, 18—20 álnir á lengd.
Húsið var mjög illa smíðað, þar snjóaði
inn og lak, og í mestu frosthörkum var
álíka kalt inni sem úti. Séra Pétur
Jónsscn, sem var á Kálfatjörn, var nem-
v I——WM—WWi
andi þarna og hann sagði svo frá, a'ð
þann vetur hefði ekki verið til neins að
leggja í ofnana í kennslustofunum, „því
að þá hefði þeir getað hitað upp viða
veröld, ef þeir hefði getað hitað upp
grindahjall þann, er skólahúsið
var. Ofnarnir voru því ekki notaðir‘.
Oft treystust kennarar ekki til að kenna
fyrir kulda, en piltar lágu í rúmunum og
gátu varla haldið á sér hita.
Þá er að minnast á aðrar vistarverur
hér i bæ, torfbæina, sem alþýðan bjó í.
Simaviðtal
Framhald af bls. 7
ur. Það er miklu ódýrara og
árangursríkara fyrir mig að
fara sjálfur. Maður rekst ekki
sízt á það í viðskiptum hve fá-
fræðin er mikil um ísland úti
í heimi, jafnvel í næstu ná-
grannalöndum okkar. Við þurf
um að herða róðurinn í land-
kynningunni. Ég sýni þessum
herrum myndir frá íslandi —
og íslendingum, gef þeim gjarn
an eitlhvað til að lesa um ís-
land — og þeir verða alveg
hissa. Þeir halda margir, að við
notum aðallega gúmmístígvél
— og sýnisliornavalið fer þá
eftir því.
— Hve háir eru svo tollarnir
á skófatnaði?
— Já, um þá máttu gjarna
skrifa. Það þýðir ekkert að vera
að kvarta yfir því að fslend-
ingar kaupi sér skó í Oxford
Street. Það er ósköp eðlilegt
— og verður þar til tollarnir
eru lækkaðir. Það er eina ráðið
til þess að daga úr þeim kaup-
um. Tollur á karlmannaskóm er
100% og hann er miðaður við
samanlagt innkaupsverð og
flutningskostnað til landsins. Á
kvenskóm er tollurinn 80%,
sami tollur á barnaskóm, en
50% á gúmmískóm. Og þetta
verður að lækka.
— Þeir verða kannski búnir
að lækka tollinn eitthvað, þeg-
ar KR-ingar hreppa íslands-
meistaratitilinn næst.
.— Já, vonandi fyrr.
— Nú, er meira en eitt ár
þangað til.
— Ja, reglan hefur nú verið
sú síðustu árin, að við höfum
unnið annað hvert ár. Þetta
er næstum því orðin venja.
— Þú ert þá e.t.v. á móti því
að taka bikarinn frá þeim tvö
ár í röð?
— Nei, síður en svo. Annars
mundi ég ekki segja, að við
tækjum hann frá neinum. —
Fremur, að aðrir tækju hann
frá okkur.
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
34. tbl. 1965