Lesbók Morgunblaðsins - 24.10.1965, Qupperneq 10
SIGGI SSJÍPEIÍSAIII
— Bíddu, ég ætla að kaupa minjagrip til að fara me'ð heim!
— Sumir kaupa eitthvað fyrir konuna sína!
Á erlendum bókamarkaði
Bókmenntir,
The City and the Pillar. Gore
Vidal. Heinemann 1965. 21/—.
Þetta er endurskoðuð útgáfa
bókar, sem kom í fyrstu út 1948
og hlaut þá mjög misjafna dóma,
ýmsir engilsaxneskir gagnrýnend-
ur fordæmdu bókina, en henni
var tekið betur í Evrópu. Menn
eins og Thomas Mann og André
Gide hældu henni sem ágætu
byrjandaverki. Þrátt fyrir eða
eí til vill vegna þessara misjöfnu
dóma, varð bókin metsölubók
bæði í Bandaríkjunum og 1
Evrópu. Þetta er saga kynvillings
sem veður í viliu eigin ímyndana
um platóníska ást á einum skóla-
félaga sinna. Höfundur segist
vera að túlka með þessu verki
sínu misfarir hugsjónar og raun-
veruleika. Bókin ér mjög vel
skrifuð og læsileg. Höfundur heí-
ur sett saman átta skáldsögur,
meðal þeirra sögulega skáldsögu
um Júlían keisara, sem kom út
i fyrra og fékk mjög góða dóma
og varð metsölubók. Auk þess
heíur hann samið nokkur leikrit,
sem hafa víða verið sýnd. Höf-
undur fæddist í West Point í New
York ríki, hann tók þátt í styrj-
öldinni og eftir stríðið hefur
hann fengizt við samansetningu
bóka.
Strait is the Gate and The Vati-
can Cellars. André Gide. Penguin
Books 1965. 5/—.
André Gide var af gömlum
hugenottaættum, hann missti
föður sinn ungur og var mjög
einmana í æsku. Stundaði nám
við mótmælendaskóla í París,
hann tók snemma að fást við rit-
störf og í fyrra stríði var hann
orðinn átrúnaðargoð franskrar
æsku sökum byltingakenndra
lifsskoðana sinna, sem ollu miklu
fjaðrafoki meðal eldri kynslóðar-
innar. Hann hlaut Nóbelsverð-
launin 1947. „La Porte Étroite"
er íyrsta skáldsaga hans, kom út
í Frakklandi 1909, auk skáld-
sagnanna ritaði hann dagbækur,
sem hafa komið út í íjórum bind-
um og ná frá 1889—1949. Margir
telja fyrri bókina með því bezta
sem Gide hefur sett saraan.
Steppemvolf. Hermann Hesse.
Penguin Books 1965. 5/—.
Þetta fræga rit Hesses kom fyrst
út 1927 á þýzku, þýtt á ensku
1929 og er nú endurprentað í
Penguin. Þetta er saga manns,
sem finnst hann ekki eiga heima
með mönnum, nema að nokkru
leyti. Svo kemur að því að hann
hverfur út úr þeirri skel, sem
hann hefur hafzt við í, og af-
staða hans gagnvart mannkyninu
mildast. Þetta rit hefur verið mis-
skilið og skilið á margvíslegan
hátt og það sýnir einmitt hve
víðfeðmt það er og ágætt af
sjálfu sér.
Nausea. Jean-Paul Sartre. Pengu-
in Books 1965. 4/—.
Þetta er ný þýðing á ensku á
fyrstu skáldsögu Sartres. Þessi
bók var skrifuð 1938. Þetta er
heimspekileg skáldsaga og síðar
hefur höfundur útfært þær kenn-
ingar, sem koma fram á síðum
þessarar bókar. Þetta er af ýmsum
talið til þess bezta, sem Sartre
hefur ritað. Höfundurinn er með
þeim frægustu höfundum sem nú
eru uppi, fyrsta bindi minninga
hans kom út í fyrra, og á sama
ári neitaði hann að taka við
Nóbelsverðlaununum, sem frægt
er orðið.
Der Leopard. Giuseppe Tomasi
di Lampedusa. Deutscher Tas-
chenbuch Verlag 1965. DM 3.80.
Þessari bók var tekið mætavel
þegar hún loks kom út. Höfundur
var ítalskur aðalsmaður og setti
saman auk þesarar bókar „Die
Sirene und andere Erzahlungen"
sem er til í dtv. útgáfu. Um þessa
bók hefur birzt einn hinn ítar-
legasti ritdómur, sem settur hefur
verið' saman hérlendis, kom í II.
árgangi tímaritsins ,,Jörð“, skrif-
aður af öðrum ritstjóranna. Auk
þessa hefur bókin komið út á
íslenzku hjá Almenna bókafélag-
inu. Þessi bók er af ýmsum talin
ein bezta skáldsaga aldarinnar.
Selected Poems. Quasimodo.
Translated with an introduction
by Jack Bevan. Penguin Books
1965. 3/6.
Salvatore Quasimodo hlaut
Nóbelsverðlaunin 1959. Þetta er
fyrsta útgáfa ljóða hans á ensku,
gefin út í bókaflokki Penguin-út-
gáfunnar sem nefnist „Penguin
Modern European Poets“. Quasi-
modo er gagnkunnugur latnesk-
um og grískum bókmenntum,
íornum og nýjum. Hann er talinn
eitt fremsta skáld ítala.
The Concise Camhridge Biblio-
graphy of English Literature.
Edited by George Watson. 2nd
edition. Cambridge University
Press 1965. 12/6.
Fyrsta útgáfa þessarar bókar
kom út 1958, þetta er ný og end-
urskoðuð útgáfa. Slík bók sem
þessi er öllum nauðsynleg, sem
vilja afla sér þekkingar á enskum
bókmenntum. Bókin hefst á kafla
um handbækur, bókfræðirit,
bókmenntasögur, safnrit og úr-
völ. Síðan skiptist efnið í sex
kafla eftir tímaröð: Fornenska
og rit á því máli; ensk rit á ár-
unum 1100—1500; endurreisnar-
tímabiiið frá 1500—1660; tímabilið
frá 1660 fram að rómantík 1800;
19. öldina og loks 20. öldina fram
til 1950.
Hver kafli hefst á inngangs-
þætti, þar sem skráð eru helztu
bókfræðirit tímabilsins, bók-
menntasögur og almenn rit varð-
andi efnið. Síðan koma höfundar
tímabilsins í staírófsröð, og einn-
ig eru skráð rit um höfundana.
Útgefandi bindur sig við brezkar
bókmenntir, sleppir bókmenntum
Bandaríkjanna og Samveldis-
landanna, en gerir þó víða undan-
tekningar t.d. James og Eliot.
Þessi bók verður ekki nógsam-
lega lofuð, hún er handhæg og
nákvæm. Höf. skráir fyrstu út-
gáfur, vönduðustu útgáfu og loks
þá nýjustu sem er á markaðinum.
Jóhtmn Hannesson:
ÞANKARÚNIR
„BIBLÍUNA þarftu að þekkja, drengur minn, og Sókrates".
Þessi orð eru mér enn í minni úr gamla barnaskólanum á
fátæktaröldinni, en þá voru skólar ekki jafn stórar byggingar
og þeir eru á vorum tímum. En þegar komið var út í víða
veröld menntanna hér og þar í Evrópu, þá reyndist þessi
kenning samt rétt vera. Yor eigin menning verður eigi skilin
án Heilagrar ritningar og hátinda hellenskrar fornmenningar.
Og sennilegt er að henni verði ekki við haldið án þeirra.
A Heilaga ritningu höfum vér nú verið minntir eftirminni-
lega með hátíðahöldum og nýútkomnu minningarriti um sögu
hinnar helgu bókar meðal vor. Flest börn í landinu hljóta
nokkra fræðslu um frumatriði þess boðskapar, sem hún flytur,
og virðist þó fræðslan oft fremur veitt af vilja en mætti og
samlagast trúnni miður en skyldi. En ekki þarf að kvarta
undan kostnaðarverði hinnar ágætu bókar. Og sú bók íslenzk,
sem ég hef um Sókrates, kostaði eina krónu tuttugu og fimm
aura árið 1925. Alvarlegra mál er hitt að oss skortir ennþá
góða námsútgáfu Biblíunnar og einföld hjálpargögn handa
alþýðu til að auðvelda mönnum framhaldsnám, þegar Biblíu-
sögum sleppir. Þess vegna staðnar kristnikunnátta manna oft
á stigi infantílismans, enda eru fáar útvarpsræður presta girni-
legar til fróðleiks, þótt fáeinar séu það. Menn taka ekki út
eðlilegan vöxt sem kristnir menn; sál þeirra lendir undir
ítroðslu annarlegra áhrifa, auglýsinga, kvikmynda og sjónvarps
og margs konar framandi léttmetis, sem menn fylla sig á og
láta troða inn í sig, unz karakter þeirra eða manngildi verður
líkt uppstoppuðum fuglum, sem geta að vísu staðið og iitið
vel út, en engan veginn lifað eðlilegu fuglalífi.
Sókrates er að vísu ekki trúaratriði, eins og lögmál og fagn-
aðarboðskapur Heilagrar ritningar, en margt er í kenningum
hans sígilt þekkingaratriði, og persóna hans vekur aðdáun,
þar sem samræmi er milli hugsana, orða og verka, allt til
dauða, í þeim tilgangi að reisa við eigin þjóð. Að vísu mistókst
sú viðreisn, þar sem allur þorri manna kaus að lifa nýtízku-
lega; Hugsa eitt, segja annað og gera hið þriðja. Sérfræðingar
í menningarsögu halda því fram að Sókrates og sumir snilli-
gáfaðir lærisveinar hans, svo sem Platón, hafi lifað lifinu til
þess að reisa þjóðina við úr því upplausnarástandi, sem hún
var komin í. Svo virðist sem menn hafi ekki þolað „atómu-
kenningu" þeirra tíma betur en nútímamenn þola atómu-
kenningu vorra tíma. Gegn atómuhyggju Forn-Grikkja settu
þeir Sókrates, Platón o. fl. kenningar sinar um sálina, sam-
félag manna, ábyrgðina, uppeldismálin, þjóðskipulagið o. fl.
Þeir leituðu nýrra leiða og notuðu fornan fróðleik, en umfram
allt nýjar aðferðir til að setja mál sitt fram. Svo djúp spor
markaði Akademían forna að vísindastofnanir hafa talið sér
sæmd í því að kenna sig við hana allar aldir síðan.
Sennilega hefði íslendingum nútimans þótt Sókrates
hund-leiðiniegur siðapostuli og nöldurseggur. En hann hélt fast
við sitt allt til síðustu stundar, dáður af hinum ungu snilling-
um, dæmdur af meirihluta borgaranna, hæddur af kómedíu-
skáldum, óbugaður í kærleika sínum til ættjarðarinnar og borg-
arinnar. Og þótt hann hefði verið „sýknaður“ af ákærunni, þá
ætlaði hann ekki að skipta um stefnu.
„Nú, nú, ef þér, eins og ég sagði, slepptuð mér með þessu
skilyrði, þá myndi ég svara yður: „Aþenumenn góðir, reyndar
virði ég yður óg elska, en heldur mun ég samt hlýða guðinum
en yður. Og ég mun ekki hætta að leita að vizku, áminna yður
og leiða yður á réttan veg, hvern sem ég nú hitti í það og það
skipti, meðan ég dreg lífsanda og mér endist fjör og kraftur.
Mun ég þá segja líkt og ég er vanur: „Heyrðu, góðurinn minn.þú
ert Aþenumaður og átt heima í hinni stærstu borg og nafn-
frægustu fyrir vizku og dugnað, skammastu þín ekki, að þú
skulir gera þér far um að öðlast sem mest af auðæfum, mann-
virðingum og áliti, í stað þess að leggja alla stund á þekkingu,
sannleika og betrun sálar þinnar“. Og ef einhver yðar maidar
nú í móinn og segist leggja stund á þetta, þá sleppi ég honum
ekki þegar í stað, né geng frá honum, heldur spyr ég hann og
reyni hann og prófa. Ef ég kemst þá að því að hann er hvorki
góður né dugandi, heldur þykist vera það, þá ávíta ég hann
fyrir að meta það minnst, sem er mest um vert..“ (bls. 21—22).
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS'
34. tbl. 1965