Lesbók Morgunblaðsins - 15.11.1964, Blaðsíða 9

4
frá Uvorri ströndinni og sprengjumar la gðar í köflum, — um 15 í hverjum kafia,
til þess að sprengja sléttan og óslitinn skurð, 1000 fet á breidd og 250 fet á
dýpt. Enda þótt ruðningurinn þey ttist út til hliðanna við' sprenginguna, nr.undi
hin hanvæna geislun verða innilokuð í þéttu berginu undir skuróboUiimisu,
eins og sjá má á síðustu myndinni af skurðinum fullgerðum.
\
S asardi-Morti-svæðið er strjál-
byggt fenjaskógaland. Þar eru aðeins
fjórar borgir og hefur sú stærsta þeirra
1703 íbúa. Tvær eru lítið meira en 25
mílur frá nálægasta fyrirhugaða sprengi-
stað, en sú þriðja um 15 mílum. Sú
fjórða er nær sprengingalínunni.
Þessi áætlun krefst árs undirbúnings-
vinnu fram með línunni, og síðan þriggja
ára til að framkvæma sjálft verkið. Á
fyrsta árinu yrðu framkvæmdar jarð-
fræðirannsóknir og kortlagning og einar
200 djúpboranir, til þess að kanna berg-
lög og fá aðrar upplýsingar, til þess að
geta komið sprengjunum fyrir, og áætla
sprengingarnar. Stöðvarhúsum yrði að
koma upp, bæði Atlantshafs- og Kyrra-
hafsmegin og flutningavegarkerfið yrði
eð gera, út frá stöðvunum og inn til
iands. Nákvæmt manntal yrði að fram-
kvæma á svæðinu, til þess að skipuleggja
brottflutning fólks, áður en sprenging-
arnar hæfust.
f stöðvunum við Atlantshafið og
Kyrrahafið yrðu að vera íbúðir, læknis-
bjálp, kuldageymsla, skrifstofubygging,
sölubúðir, hafnarskilyrði og svo útskip-
unar- og geymslurými. Samanlagðar
yrði stöðvar þessar að hýsa 2700 manns
í mesta lagi, fyrsta árið. En meðan á
sjálfum skurðgreftrinum stæði, er áætl-
að, að í mesta lagi 4500 manns þyrftu að
vera þarna í einu.
Til þess að ljúka skurðinum mundu
um 325 kjarnorkusprengjur mismunandi
aflmiklar, verða notaðar. Meðalmillibil
milli þeirra yrði um 800 fet, en dýptin
frá 650 til 2600 fet. Stórir turnar, líkt og
notaðir eru við olíulindir yrðu þarna
notaðir, og jafnskjótt sem holurnar
væru boraðar, yrðu þær fóðraðar með
hálfs þumlungs þykku stálfóðri. Borunin
og fóðrunin er áætlað að mundi taka
hálft þriðja ár, yrði unnið allan sólar-
bringinn og alla daga vikunriar.
Þ að yrði fljótgert að koma sprengj
unum fyrir og sprengja þær. Sprengi-
efnin yrðu flutt frá Bandaríkjunum á
6kipum, sett saman í aðalstöðvunum og
svo flutt á vögnum að sprengistaðnum.
Samkvæmt áætlunum verður að
eprengja í.köflum — um 15 sprengjur í
liverjum kafla — og færa sig frá stöðv-
Má ckki tæpar standa. Nýtízku kaupfar,
106 feta breitt, getur rétt skriðiö gegn
uni eina 50-ára gön*'u lokuna í Pana-
maskurðinum. Enda þótt gömlu lokurn-
ur luifi verið breikkaðar eru 24 herskip
Bandaríkjanna og 50 kaupskip of stór
til að komaist gegnum skurðinn í diag.
unum, hvorum megin og inn í landið,
eftir því sem holurnar hafa verið borað-
ar og fóðraðar.
Þegar sprengjunum er komið nægilega
langt inn í landið, hefst annað verk, sem
sé það að framlengja skurðina út í sjó
til beggja enda, um 10.5 mílur hvorum
megin. Grafnir yrðu upp 15.140 rúm-
rnetrar af grjóti og mold, með venjuleg-
um aðferðum og þetta efni flutt út á sjó
og sökkt þar.
Meðan á öllum þessum framkvæmdum
stendur mundu þeir’ sem að þessu vinna
hafa alvarleg heilbrigðisvandamál við að
etja. Gulusótt, mýrarkalda og innýfla-
sjúkdómar eru enn meiriháttár plágur í
Mið-Ameríku. Vérkamenn, sem að þessu
verki ynnu, yrðu allir bólusettir gegn
öllum sjúkdómum, sem varnarlyf eru til
við og mundu auk þess fá uppfræðslu
um mýraskógasjúkdóma og varnir gegn
þeim. Til þess að halda niðri moskito-
flugum, sem bera bæði gulusótt og mýra-
köldu, yrðu svæðin kringum bústaðina
hieinsuð, ráðstafanir gerðar til nægilegr-
ar þurrkunar og olíu yrði hellt á stóra
vatnsfleti, sem ekki væri hægt að þurrka
upp. í hverjum búðum yrði útbúnaður,
til skyndiaðgerða á sjúklingum, og þeg-
ar flest væri þarna, þyrfti á að halda 60
læknum, hjúkrunarkonum og mönnum,
sérhæfðum í hreinlætisráðstöfunum.
f Sasardi-Morti-áætluninni er gengið
út frá þvi, að þegar skurðinum er lokið,
sprytti upp borg, Atlanitshafsmegin, um
nsílu vegar frá mynni skurðarins í Cale-
donia Bay. Þessi bær mundi hafa um
2500 íbúa, en þar af yrði áætlað 780
starfsmenn við skurðinn, og 370 þeirra
Bandaríkjaborgarar. Þessi borg mundi
hafa stjórnarskrifstofur, aðstöðu til
skipaafgreiðslu, póstþjónustu, sjúkrahús
með 25 rúmum, skóla, slökkvistöð og lög-
reglustöð, birgðastöðvar og skemmti-
staðL
En þrátt fyrir allar þessar ýtarlegu
láðagerðir, vakir ein spurning í hugum
margra: Yrðu svona kjarnorkuspreng-
ingar hættulegar? Sérfræðingar kjarn-
orkunefndarinnar eru sannfærðir um, að
það geti þær verið, að geislavirkni þurfi
ekki að vera nein hætta og að hægt sé
að minnka áhrif hennar mjög verulega,
svo að ekki stafi hætta af henni.
Þeir benda á það, að þegar kjarnorku-
sprengja er sprengd neðanjarðar geri
hinn gífurlegi hiti holrúm í jörðina, sem
er fóðrað bráðnu grjóti; næstum 90% af
geislavirkninni lokist inni, þegar bergið
kólnar og storknar á nokkrum sekúnd-
um. Lítill hluti geislavirkninnar kemst
út í loftið, en fellur niður skammt frá
staðnum, en örlítill hluti af þessu kann
að berast með vindinum. En afgangur-
inn af geislavirkninni, sem fram kemur,
er loftkennd og dreifist í loftinu, án þess
að falla út.
Áætlunin um Sasardi-Morti-leiðina
krefst brottflutnings fólks, annaðhvort
iyrir fullt og allt, eða meðan á fram-
kvæmdum stendur — og gildir þetta um
allt fólk, sem á heima innan 10 mílna
fjarlægðar frá miðlínu skurðarins. En
hvað hina snertir, sem eiga heima í 10—
50 mílna fjarlægð, þá þyrfti að flytja þá
burt um stundarsakir — sennitegast
hálfsmánaðar tíma — á ýmsum tímum,
eftir því sem verkinu miðar. Þangað til
nákvæmt manntal er hægt að fram-
kvæma, er helzt gizkað á, að 5000 manns
þyrfti að flytja fyrir fullt og allt, en
20.000 um skemmri tíma.
Þá, sem að verkinu vinna, þyrfti og að
fíytja frá ýmsum stöðum og á ýmsum
tímum. En þar eð verkamennirnir yrðu
undir miklu sterkari stjórn en hinir inn-
lendu, yrði flutningur á þeim stórum
auðveldari og samkvæmt fastri áætlun,
þannig að hann þyrfti sjaldnast að taka
nema nokkrar klukkustundir, samkvæmt
áætlun geislavirkni-umsjónarmanna A.
E. C. —
S íðan 1960, þegar Sasardi-Morti-
áætlunin var samin hafa orðið miklar
Franiihald á bls. 14.
34. tbl. 1964
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 9