Lesbók Morgunblaðsins - 10.06.1962, Blaðsíða 8

Feigö og fiör
Eftir P.V. G. Kolka
•* AÐ hittist svo á, aS fyrsti
sjúíklingurinn, sem eg tók á móti á
elysavakt á Beekman Street-spítala, var
ung stúlka, sem hafði hnigið í ómegin á
götunni og sýndi sig að vera með fóstur-
lát. Þetta var dansmær, sem vann á
kvöldin á einhverjum skemmtistað neð-
an til á Manhattan og hafði verið á leið
til vinnu. Deildarlæknirinn gekk á
gtúlkuna, sem viðurkenndi, að hún hefði
um morguninn farið til læknis og borg-
að honuim 70 dollara til að eyða fóstrinu,
en það hafði hann gert með því að
stinga á egginu á lækningastofunni
sinni og síðan látið hana sigla sinn sjó.
Hér var því ekki aðeins um glæpsam-
lega fóstureyðingu að ræða, heldur líka
framfcvæmda á svo svívirðilegan hátt,
að nauðsynlegs hreinlætis og annarrar
varúðar var ekki gætt og lífi eða heilsu
stúlkunnar stofnað með því ; hættu.
Hún var því látin gefa upp nafn læknis-
ins og send var tafarlaust kæra á hann
frá spítalanum til lögreglunnar, en
deildarlæknirinn mætti fyrir rétti þeg-
ar morguninn eftir til þess að staðfesta
framburð sinn í málinu með eiði.
L íf manns hefst ekki með fæð-
ingunni, heldur níu mánuðum áður, við
getnaðinn, samruna sáðfrumu og egg-
frumu. Upp frá því er eggið orðið að
sjálfstæðri lífsveru og örlög hennar ráð-
in, að svo miklu leyti sem þau ákvarð-
ast af arfgengum eiginleikum, en móður
skautið aðeins gististaður þar sem henni
er veitt nauðsynlegt skjól og næring.
Það er því í raun og veru enginn eðlis-
munur á þvi að drepa frjóvgaða egg-
frumu í móðurlífi og á því að bera
barnið út nýfaett eða gera út af við það
á annan hátt, enda hefur löggjafinn
löng'um litið svo á og kaþólska kirkjan
heldur þessum líffræðilega skilningi
fram án undansláttar. Nú er það hins
vegar svo, að nauðsyn brytur stundum
lög, það getur orðið afsakanlegt að
drepa mann í sjálfsvörn og sú skoðun
hefur rutt sér víða til rúms, að leyfilegt
sé að taka líf fóstursins, ef lífi eða
heilsu móðurinnar væri að öðrum kosti
stofnað í bersýnilega hættu. Þó er á þvd
ailverulegur munur að drepa árásar-
mann til þess að bjarga sínu eigin lífi
eða annarra og hinu, að taka líf sak-
lausrar og varnarlausrar mannveru til
að bjarga þeim, sem að öllum jafnaði
ber að einhverju leyti ábyrgð á því, að
hún varð til.
Hér er komið að miklu vandamáli,
sem flestir læknar ikannast við af eigin
raun og verða að meta með tilliiti til
giidandi laga þjóðfélagsins, en fyrst og
fremst sinnar eigin samvizku. Flestir
læknar, a.m.k. þeir, sem ekki eru ka-
þólskrar trúar, líta svo á, að sjálfsagt
sé'að fórna lífi fóstursins fyrir líf móð-
urinnar, ef ekkj er hægt að bjarga
ÚB MYNDABÓK
LÆKNIS
'hvorutveggja, • en þar til fyrir rúmum
aldarfjórðungi var fóstureyðing brot á
islenzkum hegningarlögum án undan-
tekningar. Ýmsir læknar, þar á meðal
eg, gerðum okkur því seka við refsilög-
gjöfina, þótt dómstólar hefðu talið, að
um mildandi ástæður væri að ræða. Það
er alltaf óheppilegt að hata lög, sem
rekast á samvizku manna og siðgæðis-
vitund, og því var það mikil réttarbót,
er sett voru ný lög um fóstureyðingar,
vananir og afkynjanir, sem leyfðu þess-
ar aðgerðir allar, en innan strangra tak-
marka og undir fullu eftirliti þess opin-
bera. Fóstureyðing er nú leyfileg sam-
kvæmt íslenzkum lögum, ef tveir lækn-
ar, hvor öðrum óháður, gefa vottorð um
að þeir telji láf og heilsu móður í
hættu að öðrum kosti, og má þá jafnvel
taka nokkurt tillit til félagslegra að-
stæðna fjölskyldunnar, en aðgerðina
má aðeins framkvæma á örfáum og
ákveðnum sjúkrahúsum.
P rófessor Sæmundur Bjarnhéðins
son, sá mikli mannvinur, varaði okkur,
nemendur sína, við þeim mikla vanda,
sem við værum settir í, er stúlkur, sem
teldu sig hafa ratað í mikla ógæfu með
því að verða barnshafandi, grátíbændu
okkur uim að losa sig við fóstrið og
hefðu jafnvel orð á að fyrirfara sér, að
öðrum kosti, en slíkt hefur auðvitað
stundum komið fyrir. Hin breytta lög-
gjöf hefur mjög dregið úr þessum
vanda, eða svo er það frá mínu sjónar-
miði. Síðan hef eg haft fyrir reglu að
svara slíikum bænum eitthvað á þessa
leið: „f fyrsta lagi er það engan veginn
víst, að þér séuð vanfær, góða mín, svo
að bezt er að sjá til. í öðru lagi er fóstur
alltaf lifandi mannvera, sem ekki er
leyfilegt að deyða, það er glæpur, bæði
fyrir mig og yður. f þriðja lagi verður
að senda umsókn til réttra yfirvalda, ef
það er talið óhjákvæmilegt að eyða
fóstri, svo að þetta er torsótt leið. f
fjórða lagi er það margföld reynsla, að
stúlka, sem tekur áföll sín alvarlega, er
miklu líklegri til að verða góð móðir og
hafa ánægju af barni sínu en hin, sem
mætir mistökum sínum með léttúð. Það
sem þér nú teljið yður mifcla ógæfu,
getur orðið yður til mikillar gleði
seinna í lífinu. Við vitum það aldrei
fyrirfram, hvaða mótlæti getur snúizt
okkur til gæfu síðar meir.“
x eir, sem leita læknis í erfiðum
vandamálum, verða að geta fundið í
honum nærgætinn skriftaföður og holl-
an ráðgjafa, en ekki leigumorðingja.
Flestir telja styrjaldir afsakanlegar,
þ.e.a.s. skipulögð manndráp í stórum
stíl, ef heill eða heiður föðurlandsins
krefst þess. Margir tejja fóstureyðingar
leyfilegar við vissar aðstæður, en eru þó
á mó'ti Mfláti óforbetranlegra glæpa-
manna. Mörg eru dæmi þess, að losta-
morðingjar, sem látnir hafa verið lausir
úr fangelsutm, hafa á nýjan leik nauðgað
börnum og jafnvel myrt þau. Það virð-
ist einkennilegt ósamræmi í þvf að ala
sMka menn árum saman í dýrum stofn-
unum, jafnhliða því sem þjóðfélögm
tíma ekfci að veita börnum svo gott upp-
eidi til Mkama og sálar, sem kostur er á.
Það væri rniklu rökréttara að losa þjóð-
félagið við óforbetran.lega stórglæpa-
menn með því að taka þá af Mfi, ekki
í refsingarskyni, heldur í sama tilgangi
og sá læknir hefur, sem sker burtu fúa-
mein.
E ftir þessi alvörumál skal skýrt
frá einu skringiiegu atviki: Ungldngs-
stúlka, illa gefin til sálar og líkama,
hafði átt tvö börn í lausaleik og var
Hkleg til að halda áfram sama nytja-
starfi fyrir þjóðfélagið. Hún átti að
ganga undir botnlangaskurð hjá mér og
báðu foreldrar hennar mig um að gera
hana ófrjóa um leið. Eg spurði stúl'k-
una að því, hvort hún veitti tii þess
samþykki sitt og gerði bún það með
glöðu geði, því að það hentaði vel
þeirri atvinnugrein, sem hún hafði kos-
ið sér. Eg gætti þess ek'ki að hafa votta
sð samtali okkar né fá samþykki hennar
skriflega, en setti aðgerðina á skýrslu
mína til heitbrigðisstjórnarinnar. —
Nok'kru síðar var eg kallaður fyrir rétt,
því ag fyrirskipuð hafði verið lögreglu-
rannsókn gegn mér út af þessu. For-
eldrar stúlkunnar höfðu borið það, að
aðgerðin hefði verið framkvæmd eftir
beiðni þeirra, en stúlkan bar á móti því,
að eg 'hefði leitað hennar samþykkis.
Eg hafði á hendi ýmisleg tromp, sem eg
hafði efcki hirt um að setja í skýrslu
mína stúlkunnar vegna, var á þeim ár-
um dálítið herskár og hlakkaði til að
flytja vörn í máli mínu sjálfur, en ekki
var frekar aðhafzt í því af há'Ifu þess
opinbera. Þremur árum síðar las eg mér
til nokkurrar undrunar í hinum prent-
uðu heil'brigðissikýrslum, að þetta ár
hefði verið hafin lögreglurannsókn gegn
lækni vegna brots á þeirri grein hegn-
ingarlaganna, sem fjallar um líkaimsár-
ásir, en með konungsleyfi hefði saka-
málshöfðun verið látin falla niður. því
ekkert hefði komið fram, sem benti til
þess, að verknaðurinn hefði verið fram-
inn í auðgunarskyni. Blessuð sé minning
hins hásæla konungs Kristjáns X,
Kuhla Khan
„BRITISH Museum“ í Lundúnum
hefur eignazt einasta handrit sem
til er frá hendi skáldsins sjálfs af
hinu mikla og víðfræga kvæði
„Kúbla Khan“ ef’tir S. T. Coleridge.
Ljóðið birtist fyrst í vakningar-
riti rómantísku stefnunnar í Eng-
landi, „Lyrical Ballads“ sem þeir
gáfu út saman árið 1798, Coleridge
og Wordsworth. Hefur bókin síðan
komið í fjöldamörgum útgáfum.
Coleridge hefur sjálfur skýrt frá
því, hvernig hann dreymdi þetta
fjarræna og dularfulla ljóð í „djúp-
um svefni“ (sem nánast var víma
af völdum deyfilyfja), og jafnframt
að ljóðið hafi ekki orðið lengra
vegna þess að veruleikinn brauzt
inn til hans í líki óskáldlegs borg-
ara, sem átti erindi við skáldið og
vakti það af hinum innblásna svefni.
Ljóðlínurnar sjötíu eru sem sé allt,
sem skáldinu tókst að varðveita af
hinum töfrandi draumi.
Auk nokkurra atriða, sem ekki
eru samhljóða við hinn prentaða
texta ljóðsins, er það athyglis-
verðasta við þetta eiginhandrit
(sem raunar er afrit eldra hand-
rits), að Coleridge nefnir í lítilli
athugasemd aftan við ljóðið, að
það hafi verið samið „haustið
1797“, og að mókið, sem hann var
í þegar hann orti það, hafi orsak-
azt af „tveimur kornum af ópíum,
sem tekin voru til að stöðva blóð-
sóttarkast.“
í athugasemdinni er einnig
minnzt á hina örlagaríku truflun,
en afleiðingum hennar er ekki lýst
jafnnákvæmlega og áður, þegar
Coleridge hélt því fram að truflun-
in hefði kostað enska ljóðlist 2—
300 ljóðlínur, sem orðið hefðu engu
síðri en ljóðlínurnar sem varðveitt-
ust. í athugasemdinni segir ein-
ungis, að mikið hafi farið forgörð-
um, þegar leiðslan var rofin, og
það verði ekki endurheimt.
PRENTMYNDAGERÐIN
MYNDAMÓT H.F.
MOBGUNBLRDSHÖSirrU - SlMI 17152
8 LESBÓK MORGUNELAÐSINS
1S, tölublað 1962