Lesbók Morgunblaðsins - 27.04.1958, Blaðsíða 6

222
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Gasgeymlrinn
rifinn. Verið
að losa um
eina af stoðun
þeim, sem stó
við geyminn.

En þó varð gasstöðin mikil bjarg-
vættur á þeim þrengingatímum.
Haustið 1915 var svo komið, að
bæarstjórn neyddist til að hafa af-
skipti af útvegun eldsneytis handa
bæarbúum. Og um mitt sumar 1916
voru horfur á algjörum kolaskorti
er fram á veturinn kæmi. í árslok
var tekin upp skömmtun á kolum.
Þá var ekki kveikt á götuljósum
fyr en 20. október, og þá aðeins á
öðru hvoru Ijóskeri, til þess að
spara gasið og kolin. Þegar fram á
veturinn kom, varð að loka safna-
húsinu vegna kolaskorts og litlu
síðar urðu nokkrir togarar að hætta
veiðum af sömu ástæðu. Það varð
ein af átyllunum til þess að 10 tog-
arar voru þá seldir til Frakklands.
Mikið var þá rætt um íslenzk kol
og víða farið að brjóta þau út úr
neyð. Vorið 1917 sendi bæjarstjórn
Jón Þorláksson vestur að Dufans-
dal til þess að athuga um hvort þar
væri hægt að fá notandi kol. Hann
kom aftur með 10 smál. af kolum.
en þau reyndust svo léleg að bær-
inn vildi ekki eiga neitt við kola-
nám þar. Þá var ráðist í hina miklu
mótekju í Kringlumýri og jafn-
framt sett á laggirnar eldsneytis-
skrifstofa bæarins.
Allan þennan tíma var bæar-
stjórn sér úti um eins mikið af kol-
um frá Englandi og unnt var, og
auk þess keypti hún nokkuð af
Tjörneskolum. Það happ vildi til,
að björgunarskipið Geir náði 250
smál af ágætum kolum úr kola-
skipi, sem hafði sokkið hér á höfn-
inni fyrir löngu, og fekk bærinn
þriðjung þeirra í sinn hlut.
Um sumarið var bæði olíulaust og
kolalaust í bænum. Og um vetur-
nætur var ákveðið að kveikja ekki
nema á 50 götuljósum af 220, og þó
því aðeins að ekki væri tunglsljós.
Allt varð að gera til að spara gasið.
Oft hafði líka orðið að grípa tíi
þeirra örþrifaráða að taka gasið af
veitingahúsum og verslunum. Það
olli auðvitað miklum vandræðum,
en þetta var gert til þess að miðla
heimilunum því litla sem til var.
Þá vai og reynt að brenna íslenzk-
um kolum í gasstöðinni, en þau
reyndust ekki vel. Um miðjan
ágúst 1918 var svo gerð tilraun að
brenna þar mó úr Kringlumýrinni.
Fekkst úr honum mun meira gas
en menn höfðu búizt við. Og þetta
mun hafa átt sinn þátt í, að gas-
stöðin gat starfað lítt hindruð
næsta vetur, og veitti þá ekki af.
Þetta var frostaveturinn mikli,
sem mörgum verður minnisstæður.
Þá fengust engin kol í Reykjavík.
Þá þótti gott að hafa mó, hi;ís, ís-
lenzk kol eða steinolíu til upphit-
unar. Var þó allt af skornum
skammti og má hamingjan vita
hvernig fólk komst þá af. Líklega
hefir það verið gasið, sem bjargaði
mörgum, því að sjaldan brást að
hægt væri að elda við það. Menr
dúðuðu sig til þess að þola her
bergiskuldann og töldu sig sæla að
geta fengið heitan mat eða heitan
drykk. Um þvotta heima var ekki
<jið ræða — allur þvottur varð að
fara inn í laugar.
Brauðbakstur
Neyðin kennir nakinni konu að
spinna, og á þessum árum var
fundið upp á ýmsum úrræðum, sem
mönnum hugkvæmast ekki þegar
allt leikur í lyndi. Eitt af því var
brauðabaksturinn í gasstöðinni.
Það var snemma á árinu 1917 að
Guttormur Jónsson frá Hjarðar
holti kom með uppástungu um að
reynt væri að baka brauð í laug-
unum, vegna þess hvað brauðgerð-
arhúsin áttu í miklum vandræðum
vegna eldsneytisskorts. Var gerð
tilraun um þetta og þóttu brauðin