Lesbók Morgunblaðsins - 08.06.1952, Blaðsíða 6

306
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
r" o
jarsyni
Þegar Sigurfari strandaði
FKÆGT hefur ordið, ad sa’nski víslndainaðurinn Emanuel Swedenborg:,
sem uppi var 1688—1772, sá septemberkvöld eitt árið 1759 frá Gauta-
borg stórbruna í Stokkhólmi. Þá var ekki fundinn upp sími né þráð-
laus skejrti, svo að alllangur tíni leið, áður en fréttin um brunann
mikla bærist til Gautaborgar o’ fjarsýni E. Swedenborgs væri sönnuð.
Þýzki heimspekingurinn Kant og fleiri vísindamenn þeirra tima töldu
sig ekki geta vefergt þessa fjarsýni E. Swedenborgs. Emanucl Swcden-
borg skrifaði margar bækur, sumar þeirra um fjarsvni sína inn í ann-
an heim. — Á íslandi skortir ekki sagnir um fjarsýni íslendinga sjáifra
bæði að fornu og nýju, þótt engir þeirra hafi að vísu ritað jafnglöggt
um sýnir sínar sem E. Swedenborg og engir söfnuðir stuðzt við þá —
eins og við E. Swedenborg. Hér fer á eftir saga um fjarsýni íslendings
frá árinu 1925 höfð eftir sjonarvotti sjálfum. E. G.
langt upp í mýri, og lá þar enn, er
ég fór þar um nokkrum árum síðar. —
Annað hrun áþekkt þessu varð á sömu
slóðum 1936 eða '37, en olli þá eigi
manntjóni,
Innarlega i fjörðum á Sunnmæri
(Tafjord) varð áþekkt slys fyrir all-
mörgum árum, en olli þó ekki mann-
tjóni. Þar var klettasprunga ein að
smávíkka ár frá ári, unz stærðar klett-
ur féll fram af stalli i sjó niður. Olli
bvlgjan allmiklu tjóni á bryggjum,
naustum og bátum þar í nánd.
Þetta rifjaðist upp fyrir mér við
lestur greinar Jóhanns Bárðarsonar,
þar sem hann segir frá mikilli kletta-
sprungu í hamrabrún Óshyrnu, sem
vart varð af tilviljun 1927, en ókunn-
ugt um síðan. Það er í tilefni af þessu,
að mér datt í hug að segja frá fram-
kvæmdum nokkrum, er gerðar voru
á Voss í Noregi síðastliðið h;ust á
mjög áþekkum vettvangi. Ætti það að
geta vakið athygli réttra aðila.
Á leiðinni frá Voss til Björgvinj-
ar er járnbrautarstöðin Bulken, í
þrengslunum neðanvert við Vangvatn.
Stendur hún undir snarbröttum hlið-
um með klettahyrnum og hamrabelt-
um. Hafa þar fallið skriður öðru hvoru
án þess að valda verulegu tjóni. En
síðastliðið sumar kvað svo rammt að
þessu, að eigi þótti eigandi undir að
biða lengur aðgerðalaust. Þarna voru
í hættu þrenn heimili, verzlunarhús,
mjólkurbú, póstur og sími. Var jarð-
fræðingur ríkisins látinn rannsaka fjall
ið fyrir ofan stöðina, og komst hann
að þeirri niðurstöðu ,að skriðuhætta
vofði yfir á hverri stundu. Var fyrst
i ráði að sprengja sundur kletta þá,
or þegar voru sprungnir, svo að eigi
hrcpuðu heilir fram af stöílum sínum.
Átti kostnaður allur að skiptast á þriá
aðiia: „Skriðusjóð“, héraðið og hlut-
aðeigendur, að % á hvern aðila.
Við nánari athugun var ráðist í að
sprengja alla hættulegustu klettana
svo smátt, að skriðan ylli sem minnstu
tjóni: Bora skyldi 4 holur 6 m. djúp-
ar á hvern fermetra, og var talið, að
með því myndu klettarnir tvístrast svo
smatt, að eigi myndaðist veruleg skriða
fyrir neðan, cr kveikt væri með raf-
magni í öllum holum samtimis. Þó
var alltaf búizt við einhverju tjóni.
Svo bratt var þarna fyrir ofan, að
verkamenn urðu að síga í reipum, með-
an holurnar voru boraðar. En þær urðu
að lokum á annað hundrað talsins.
VETURINN 1925 var ég landmað-
ur á vélbátnum Sigurfara í Súða-
vík. Formaður á bátnum var Þor-
steinn Jónsson, bróðir Gríms kaup-
manns í Súðavík. Stundu fyrir
miðnætti hinn 15- febrúar fóru all-
ir bátar frá Súðavík í róður, og
var þá suðaustanátt og hægviðri,
veðurhorfur góðar. En með birt-
ingu skall á bylur af suðaustri og
hélzt allan tímann fram undir
morgun 17. febrúar. Þá birti lolis
upp, gerði sólskin og sunnangoiu.
Vcrkfræðingur fylkisins stjórnaði
verkinu. Flutt var burt úr öl'um hús-
um fyrir neðan, og úr símstöðinni voiu
flutt burt helztu tækin.
Jafnmikil sprenging þcssari hefir
aðeins verið gerð einu sinni áður í
Noregi, og var það á Otraey í Kaums-
dal og heppnaðist vel.
Sprenging þessi fór frapi 28. nóv.
i haust, kl. 10,30 árdegis. Þótti þetta
enginn smávægilegur atburður, er
kveikja átti í 1500 kílóum af tundii
(dýnamit) í einu skammt frá manna-
bústöðum. Flykktist þarna saman fjöldi
fóíks víðsvegar að, blaðamenn, ljós-
myndarar, kvikmyndatökumenn o. s.
Stundu eftir miðnætti 16. febrú-
ar voru allir bátar komnir að landi
nema Sigurfari. Hitti ég þá að máli,
er síðast komu að, og sögðu þeir
veður ekki mjög hvasst, en svarta-
bylur væri og sæist ekki land, fyrr
en komið væri því nær í grjótið.
Töldu þeir sig hafa séð Sigurfara
nálægt Bolungarvík, en ef svo
hefði verið og honum hefði ekki
h'ekkzt á, hlyti hann að koma að
þá og þegar.
Ég var að líta út öðru hverju
frv. En auðvitað urðu allir að halda
sig i bæfilegri fjarlægð. — Sprenging
þessi heppnaðist mjög vel og oili cngu
nefnandi tjóni. Smáskriður féllu að
vísu á eftir sökum hristingsins. Eftir
á var hreinsað allt lausagrjót úr hlíð-
inni, m. a. með því að varpa tundri
á stærstu hellur og steina, er lagu
iausir eftir sprenginguna.
Afleiðing þessarar miklu og vel-
heppnuðu sprengingar hefir orðið r,ú,
að nú er hafist handa um áþekkar
sprcngingar viðar á Vesturlandi í
Noregi, m. a. í Harðangri á einum eða
tveimur stöðum, þar sem bein hætta
vofir yfir. Helgi Valtýsson.