Lesbók Morgunblaðsins - 09.12.1945, Blaðsíða 10

f ] fjj LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
r»i2
Það sem læra mátti
í Dachau
Eftir Dorothy Tompson
SÍÐAN fraraferðið í þýsku fanga
tmðunum varð öllum lýðum ljóst,
hefi jeg einatt spurt sjálfa mig,
hvort menningarþjóðirnar hafi
dregið rjettnr ályktanir af þessum
ægilegn hryðjuverkum. Aftur og
aftur hefi jeg heyrt menn segja:
„Annað eins hefir aldrei áður kom-
ið fyrir neinsstaðar um víða ver-
öld“. En menn geta með rjettu
bætt við: Annað eins hefir aldrei
áður komið fyrir í Þýskalandi.*)
Það er á tuttugustu öld sem þetta
gerist í einu af mestu menningar-
löndum Norðurálfunnar. sem kallað
hefir verið kristið um aldaraðir,
hjá þjóð, sem er engum öðrum vest
rænum þjóðum síðri í neinu því,
sem menning vor miklast af: vís-
indum, tækni, skipulagningu, fram
leiðsluháttum eða lífskjörum.
Það er ekki hægt að afgreiða
málið með því einu að segja: „Þetta
eru villimenn11. Þeir eru það, en
þeir eru ný, hræðileg tegund villi-
manna. Tuttugasta öldin og menn-
ing hvítra manna framleiddi þessa
villimenn. Þeir eru læsir og skrif-
andi — þvska þjóðin má heita.
mentaþjóð. Hún getur með heila-
starfsemi sinni levst öfl náttúrunn-
ar úr læðingi. Vísindi Þjóðverja
eru komin á eins hátt stig og vís-
indi þeirra þjóða annarra, sem
lengst eru komnar. Þjóðverjar
kunna vel læknavísindi og heil-
hrigðisfræði. Þeir hafa búið í fall-
egum húsum með öllum nýtísku
þægindum og vjelum til vinnu-
*) Allar leturbreytingar eftir höf.
sparnaðar; fagrir garðar voru um-
hverfis húsin og stórkostlegar bíla-
•brautir tengdu byggðirnar saman.
Pjóðverjar eru að mörgu leyti
líkir oss sjálfum. Þetta er ef til vill
það, sem hræðilegast er við fanga-
búðirnar, þar sem milljónir voru
myrtar með svo „heilsufræðilegum“
nýtísku aðferðum, drepnir með eit-
0
urgasi í sniðuglega gerðum gasklef
um eða brenndar í stórkostlegum
brensluofnum.
Þeir eru að mörgu leyti líkir oss
sjálfum, þessir menn, sem fóru svo
með fórnardýr sín, að mannætur
urðu af, mannætur, er skáru sjer
bita úr dauðum líkömum píslarfje-
laga sinna, til þess að slökkva um
stund æði hungursins í sínum eigin
deyjandi líkömum. Meðan veslings
fórnardýrin gerðu þetta, lifðu
fangaverðirnir lífinu í skemtileg-
um og vel byggðum húsum; borð
þeirra voru dúkuð damaski og
krystalli; þeir átu góða, fjörefna-
ríka fæðu, tilbúna í nýtísku raf-
magnseldhúsum og borna á borð af
snyrtilegum stúlkum. Og á kvöldin
skemtu þeir sjer við tilfinninga-
■fík söngljóð, leikin æfðum hönd-
um á vel stilltar slaghörpur, hlust-
uðu á heimsfrjettir í útvarpi eða
lásu bækur, oft bækur,- sem mjer
og öðrum Ameríkumönnum eru
gagnkunnar, eins og t. d. bækur eft
ir .Tack London.
Þegar jeg heimsótti þessar fanga
búðir, hafði ekkert jafnill áhrif á
mig og það, að sjá heimili þessara
S. S. manna, sem stjórnuðu þarna
með nútíma skrifstofuaðferðum,
Doroty Tompson
höfðu nákvæmar spjaldskrár og
skjöl um fanga sína, og gáfu fyrir-
skipanir sem höfðu í för með sjer
pintingar og hungur, svo að heilir
staflar dauðra mannabúka hlóðust
upp, þegar líkbrensluofnarnir höfðu
ekki undan. Heimili þessara manna
voru menningarheimili, sem vjer
öll hefðum gjarnan viljað eiga. Jeg
tók út úr bókaskápnum í einu þess-
ara húsa ljóðmæli Goethes, sem
forðum höfðu hrifið mig með skáld
legu snilldarbragði sínu og fegurð
hinttar þýsku tungu. Á slaghörp-
unni í einu þessara húsa fann jeg
hina yndislegu ljóðsöngva Schu-
berts og lög Hugo Wolfs.
Þegar sálin er farin, er sjálfur
maðurinn farinn. Þegar nútimamað
urinn, með öll sín vísindi, tækni,
skipulagningu og vald, glatar sál
sinni, verður hann hræðilegasta 6-
freskjan í þessum heimi. Hann er
ekki líku'r villimönnum frumskóg-
anna, sem gerast aðeins mannæt-
ur, þegar þeir fá ekkert annað að
jeta. Villimaður nútflnans — villi-
maður tuttugustu aldarinnar —
þekkir og skilur dýpstu leyndar-
dóma náttúrunnar.