Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1938, Page 14

Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1938, Page 14
406 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS Kafli úr sendibrjefi frá síra Þorvaldi Gottskálkssyni. vistar og náms, og þar er hann skráður í manntal, er tekið var ár- ið, sem faðir hans dó. — Var Sig- urður 2 árum yngri en sjera Þor- valdur. — En Gottskálk var lœr- lingur hjá dönskum myndhöggv- ara (,,Billedhugger“) í Mönter- gade, Peder Pedersen Leed. Þegar skrifað var upp bú föður þeirra og tekin út staður og kirkja á Miklabæ til handa eftirmanni hans vorið 1763, mættu þeir feðg- ar Sveinn Þorláksson, hálfbróðir Guðrúnar, móður þeirra systkina, og sonur hans fyrir þeirra hönd. Var kirkjan afhent skuldlaus við dánarbúið, en um arf fram yfir skuldir mun sennilega ekki hafa verið að ræða, því að um haustið, 24. og 27. okt. 1763, skýra þau systkinin frá því, að þeir bræð- urnir hafi orðið að lýsa yfir því, að þeir tækju ekki á sig ábyrgð skulda, vegna þess að öll efni föð- ur þeirra hafi gengið til að reisa við stað og kirkju í Miklabæ, og sækja þau um að mega vera laus við allar skuldakröfur. — Ari hefir sennilega dáið ungur í Höfn; enginn smíðisgripur eftir hann mnn nú kunnur. og líklega hefir hann aldrei orðið meistari. En um hin systkinin er allvel kunnugt síðar. Gottskálk gamli, afi þeirra, dó haustið 1767. Þrem árum síðar, sumarið 1770 (10. ág.) heldur ólöf, dóttir hans, barni undir skírn í Miklabæjar- kirkju, hjá sjera Oddi Gíslasyni, og hefir hún sennilega komið heim aftnr það sumar, nokkru áður, og þar andaðist hún vetur- inn 1781, hálf-fimtug að aldri; var jörðuð 13. febrúar. FÆDDIST BERTEL THOR- VALDSEN I HOFSÓS? Það hefir verið almenn sögn i Skagafirði, einkum austan vatna, að Gottskálk Þorvaldsson hafi komið heim til átthaga sinna í kynnisför með konu sinni, danskri, sumarið 1770. Að öllum líkindum hafa þau systkinin, ólöf og hann, þá komið saman. Kunn ugt er nú orðið af skjali einu, sem fundist hefir í Kaupmanna- höfn, að þá um vorið, í maímán- uði, hafa þau Gottskálk og kona hans verið orðin hjón, en óvíst er, hve nær þau hafi gift sig. Nú segir sagan um kynnisför þeirra hingað til lands enn fremur, að þau hafi farið utan aftur sama haust frá Hofsósi, en áður hafi kona Gottskálks alið þar son sinn: Bertel Thorvaldsen. Nú verður ekki sannað af kirkjubók prests, sjera Eyjólfs Sigurðssonar, að Bertel hafi verið skírður þar þá, því að bókin er glötuð. Sumir segja, að skipið, sem þau hjónin sigldu með frá Hofsósi, hafi ekki komist þegar leiðar sinnar út úr firðinum, heldur orðið að liggja næstu daga í logni úti hjá Þórð- arhöfða eða Málmey, og að þá hafi kona Gottskálks alið þar son sinn um borð. Hafi svo borið við, myndi mega ætla, að barnið hefði verið skírt í Kaupmannahöfn, en þó að þar sjeu vísar enn prests- þjónustubækurnar frá 1770 og þeim árum, þá finst hvergi í þeim neinum, að Bertel Thorvaldsen hafi verið skírður þar eða fæðst þar. Hafi hann fæðst um borð í skipinu nálægt Þórðarhöfða eða Málmey, kynni sjera Sigfús Sig- urðsson á Felli í Sljettuhlíð að hafa verið sóttur til að skíra hann, en ólíklegra er það, og hitt sennilegra, sem flestir segja, að Bertel hafi fæðst í landi, áður en skipið fór af stað. — Kirkjubók frá Felli er að vísu ekki til held- ur frá þessum árum. — Bertel hefir verið talinn fæddur 19. nóv- ember 1770. Virðist nú ástæðu- laust að bera brigður á það eftir bestu heimildum, sem fram eru komnar. Hann sjálfur eða for- eldrar hans virðast ábyggilega hafa sagt einum æskuvini hans það nokkrum árum áður (1791— 92), en Bertel fór fyrst til Róma- borgar, og hann þá þegar skrifað það í almanak hjá sjer til minn- is, Hefir þetta ekki orðið hrakið með góðum og gildum rökum. Svo var jafnan sagt í Dan- mörku, að móðir Bertels, kona Gottskálks, hafi heitið Karen Grönlund, en nú er það fullvíst orðið fyrir mörgum árum, að hún hjet Karen Dagnes og virðist hún hafa verið dóttir Jakobs Dagnes, djákns, eða organleikara, við kirkjuna í Lemvig, og skírð 16. jan. 1736. Hefir hún eftir því ver- ið um 5 árum eldri en Gottskálk. Hún var kona mjög fríð sýnum, og þótti Bertel á unga aldri líkj- ast henni mjög. Hún dó 7. jan. 1804, og var þá talin 56 ára, en virðist hafa verið nær 12 árum eldri. Gottskálk dó nokkurum ár- um síðar, 24. okt. 1806. ÍSLENDINGURINN Hjer skal ekki farið út í að segja frá heimilishögum og ævi- atriðum Gottskálks Þorvaldsson- ar í Kaupmannahöfn, enda hefir verið nokkuð frá þeim sagt í Les- bók Morgunblaðsins fyrir skömmu. Það mun óhætt að gera ráð fyrir því, að hann hafi þráfaldlega um- gengist landa sína, sem dvöldu í Höfn, og þeir verið iðulega á heimili hans, og þá talað við hann og son hans á móðurmáli sínu, enda er sagt, að Bertel hafi alla ævi kunnað nokkuð í íslensku; það fullyrti m. a. gamall vörður, sem var í safni hans fyrir mörgum árum; átti hann tal um það við íslendinga, sem voru að skoða safnið. Kunnugt er, hve vel hann tók Tómasi Sæmundssyni, er hann dvaldi í Rómaborg og heim- sótti Thorvaldsen, þá heimsfræg- an snilling; hefir það verið mjög f minnum haft með ættingjum sjera Tómasar síðan. Thorvaldsen hefir í Rómaborg verið talinn ís- lenskur, og sjálfsagt hefir það

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.