Lesbók Morgunblaðsins - 30.01.1938, Blaðsíða 2

26
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Eggert Claessen o. £1. með sjer
litlu seinna.
Stúdenta-
fundirnir.
Á stúdentafundinum 8. nóv.
var Benedikt Sveinsson ritstj.
málshefjandi. Varaði hann við
því, að gerður yrði nokkur biutí-
andi samgöngusamningur við er-
lend eimskipafjelög, því að nú
yrði að stofna íslenskt eimskipa-
fjelag, sem ætti að sjálfsögðu að
sitja fyrir þeim stjrrk, er veittur
væri til samgangna á sjó. Síðan
töluðu Sveinn Björnsson, Björn
Kristjánsson, Jón Ólafsson, Guðm.
Hannesson, Br. H. Bjarnason o.
fl. Urðu langar umræður og lýstu
þær miklum áhuga á því, að sam-
göngur á sjó kæmust á innlendar
hendur. — Var þessa fundar get-
ið í blöðum og vakti málið mikla
athygli. —
Nú leið fram yfir hátíðar, og
með því að ekki var vitað að
kominn væri neinn skriður á um
framkvæmdir, þá boðaði stjórn
Stúdentafjelagsins til fundar um
málið á ný og bauð sömu mönn-
um og fyr. Var sá fundur haldinn
á sama stað og áður fimtud. 16.
jan. 1913 og varð húsfyllir. Bjarni
Jónsson viðskiftaráðanautur var
málshefjandi og hjelt ítarlegt er-
indi. Benti hann m. a. á, hvað
mikið af fje færi árlega úr landi
fyrir farmgjöld og að sú hækk-
un á þeim, sem yfir vofði, næmi
alt að því skipsverði á ári. Skor-
aði á landsmenn og landsstjónn
að taka nú höndum saman um
stofnun innlends fjelags. Töluðu
auk Bjarna nokkrir hinir sömu
og á fyrra fundinum og auk þess
ýmsir fleiri. Þá var það að Thor
Jensen skýrði frá því, er fyr var
frá sagt, að nokkrir kaupsýslu-
menn væru að undirbúa stofnun
skipaf jelags, og var því tekið með
fögnuði af fundarmönnum.
Þessum fundi lauk með sam-
þykt á tillögu frá Ólafi Björns-
syni ritstjóra, er hvatti til þess
að íslendingar tækju sjálfir í sín-
ar hendur samgöngurnar á sjó.
Undirbúninffsstjórn
0£ hlutaútboð.
Það þarf ekki að því að spyrja,
að þessir fundir vöktu hina mestu
athygli og ánægju um alt land,
og var forgöngumönnum fjelags-
stofnunarinnar að þessu hinn
mesti styrkur og uppörvun. Þeir
bættu nú við sig ýmsum mönn-
urn, er hjeldu með þeim undir-
búningsfundi. Var þar gerð fulln-
aðarsamþykt um að senda út
hlutaútboð með kostnaðaráætlun
um byggingu og rekstur tveggja
eimskipa. Var þetta falið undir-
búningsstjórn, sem í voru þeir
Eggert Claessen, Jón Björnsson,
Jón Gunnarsson, Jón Þorláksson,
Ólafur G. E.vjólfsson, Sveinn
Björnsson og Thor Jensen. Skil-
uðu þeir áliti sínu og áætlun í
mars og fylgdi með útboð til
hlutafjárkaupa, er 64 kaupsýslu-
menn, embættismenn og formenn
ýmsra fjelaga og fyrirtækja
skrifuðu undir. Byrjaði það á
þessum orðum:
„Því aðeins getur tilraun þessi
borið giftusamlegan árangur,
að mönnum skiljist, að hjer er
um þjóðarfyrirtæki að ræða“.
Þjóðarfyrirtæki,
Jeg tilfæri þessi orð vegna þess,
að það var alls ekki víst frá byrj-
un, að fjelagið gæti orðið þjóð-
arfyrirtæki.
Það kom í ljós á áðurnefndum
undirbúningsfundum, sem jeg var
á af hálfu Stúdentafjelagsins, að
sumir höfðu hugsað sjer að fje-
lagið yrði stofnað með stórum
hlutum, sem að allmiklu leyti yrði
að bjóða út erlendis. Var sú á-
stæða færð fyrir þessu, sem og í
sjálfu sjer var skiljanleg, að
handbaert fje væri ekki til í land-
inu, nema þá í smáhluti, sem afar
umsvifamikið yrði að safna og
heimta inn, þegar þess væri líka
gætt, að ríkjandi væri rótgróin
vantrú á að landsmenn sjálfir
gætu haldið uppi svo vandasömu
og vafasömu fyrirtæki í samkepni
við sterkan og óvæginn keppi-
naut.
Óskimar
uppfyllast.
En hin þjóðlega alda, sem
Stúdentafjelagið átti eflaust sinn
mikla þátt í að reisa — varð ekki
stöðvuð. Það styrkti og trú
manna, að útlit var til að Emil
Nielsen skipstjóri, sem þektur
var sem reyndur maður og gæt-
inn, hafði lofað að veita fjelag-
inu forstöðu. Allir samþyktu að
lokum, að „Eimskipafjelag Is-
Iands“ skyldi verða stofnað og
rekið sem þjóðarfyrirtæki. Og
þjóðarviljinn lýsti samþykki sínu
mjög ákveðið. Það var hreint
dæmalaust að sjá þá samhrifn-
ingu, er þjóðin gekk með að þess-
ari fjelagsstofnun og hvernig
margur efnalítill lagði sinn síð-
asta eyri til þess að kaupa sjer
hlut. — Enda mátti með sanni
segja, að með þessu fyrirtæki
væri mörgum óskum ' fullnægt í
senn: — Stór sigur unnínn á rót-
gróinni vanmáttarkend þjcðar-
innar — framtaksvilji hennar
auglýstur innanlands og utan —
nýjar viðskiftaleiðir opnaðar —
ný atvinna gefin landsmönnum og
grundvöllur lagður að íslenskri
farmensku. — Og gegn vöruskorti
á stríðstíma var loks þjóðinni
gefin trjrgging, sem fyr fjekk að
reyna sig en flesta grunaði.
Þjóðin er þakklát
— en Alþingi — ?
Og þennan aldarfjórðung, sem
síðan er liðinn, hefir Eimskipa-
fjelagið verið á þróunarskeiði
vaxtar og reynslu og náð svo
föstum tökum hjá þjóðinni, að
hún skoðar fjelagið jafnvel flest-
um opinberum fvrirtækjum frem-
ur sem bein af sínum beinum.
Það sýnist því skjóta nokkuð
skökku við, að lilutafje stofn-
endanna skuli fyrir beinar að-
gerðir Alþingis hafa verið lækk-
að í verði um helming eða meir,
þar sem vaxtagreiðslunni hafa
verið settar blátt áfram ósæmi-
legar skorður, þótt vel gangi, en
áhættan þó ekki afnumin þegar
miður vegnar. í fjelagi, sem rek-
ið er með hlutdeild ríkisins og
með alþjóðarhag aðallega fyrir
augum, á hlutaf jeð að njóta láns-
fjárrjettar, eða að minsta kosti
að hafa trygða lágmarksvexti.
Það mun varla þjóðarvilji, að þeir
sem lögðu fram fje til stofnun-
ar Eimskipafjelagsins, verði rænd-
ir því. —- Að Alþingi gengur ekki
sparnaður til þessa athæfis, það
sýnir tilhögun strandferðanna,