Lesbók Morgunblaðsins - 30.01.1938, Blaðsíða 1
kj^
orgMiiBIníisÍTTS
tölublaS,
Sunnudaginn 30. janúar 1238
XIII. árgangur.
Stúdentafjelagið
fyrir 25 árum.
Eftir Halldór Jónasson.
Undirbúningur að stofn-
un Eimskipafjelagsins.
— Efnaleg sjálfstæðis-
barátta. — Verkefni. —
Við endurreisn Stúdentafje-
lagsins rifjast upp hversri
mikilsverð afskifti fjelagið
áður fyr hafði á ýms þjóð-
mál, einkum þó þau, er
snertu stjórnarfarslegt sjálf-
stæði landsins.
Einmitt þessa dagana eru
liðin 25 ár síðan Stúdenta-
fjelagið hafði Eimskipafje-
lagsmálið til meðferðar. Aðr-
ir byrjuðu að vísu iim líkt
leyti að vinna fyrir málið og
lögðu fram mikið starf. En
Stúdentafjelagið hjelt fyrsta
hvatningarfundinn mað kaup-
sýslumönnum Reykjavíkur og
síðar annan fund, og á sjálf-
sagt mikinn þátt í því
tvennu, hvað málið fjekk
skjótar undirtektir og að fje-
lagið varð þjóðarfyrirtæki.
Þáverandi formaður Stúd.-
fjel., Halldór Jónasson, segir
í eftirfarandi grein frá fje-
laginu, afskiftum þess af
undirbúningi Eimskipsfjelags-
ins 1913 og umræðum um
efnalega sjálfstæðisbaráttu.
Vaxandi áhugi
fyrir ísl. samgöngum.
ugmyndin um íslenskar eim-
skipaferðir er gömul. En
það má óhætt segja, að hún hafi
biðið eigi alllítinn hnekki við hina
mishepnuðu tilraun, er landið tók
„Vestu“ á leigu og gerði hana út
1896. — Islenskir stúdentar fylgdu
jafnan fast fram sjálfstæðismál-
um þjóðarinnar. Og þótt það væri
einkum hið stjórnfarslega sjálf-
stæði, sem mest tók hugi þeirra,
þá höfðu þó sumir þeir, sem
stunduðu nám í Khöfn um miðj-
an fyrsta tug aldarinnar, skilning
á því, að efnalegt sjálfstæði yrði
að vera hinu samferða, og undir-
staðan undir því væri m. a. eigin
verslun og samgöngur. Einkum
-minnist jeg þess, að þeir bræður
Sveinn og Ólafur Björnsson höfðu
sjerstakan áhuga á því, að ís-
lendingar gætu sjálfir eignast
milliferðaskip. — Síðar gerðist
Bjarni frá Vogi ötull hvatamað-
ur að þessu, einkum eftir að hann
varð viðskiftaráðunautur. Kom út
eftir hann ítarleg grein í „Birki-
beinum“ (febr.—apr. 1913), er
nefndist „Skipakostur íslendinga
fyr og síðar“. — Haustið áður
(1912) átti landsstjórnin í þrefi
við Sameinaða fjelagið, sem hafði
sagt upp 10 ára samningi sínum
(1910—1919), og þótti setja harða
kosti um endurnýjun hans.
Undirbúningur að
fjelagsstofnun.
Þótti þá ýmsum tími kominn til
að hefjast handa um stofnun ís-
lensks eimskipafjelags, og var nú
boðað til fundar í Stúdentafje-
laginu á Hótel Reykjavík, Aust-
urstræti 12 þ. 8. nóv. 1912 og
höfð sú nýbreytni, er reyndar
vakti aðfinslu innanfjelags, að
kaupsýslumönnum bæjarins var
boðið á fundinn, og voru þeir þar
í meiri hluta. — Þess er rjett að
geta, að eftir að fundarboðið var
komið út, hittumst við Sveinn
Björnsson, og sagði hann mjer þá
þegar, að hann cg nokkrir aðrir
væru með líka hugmynd á prjón-
unum. Þessir rnenn murm hafa
verið auk Sveins þeir Björn
Kristjánsson, Garðar Gís’ason, L.
Kaaber og Thor Jetisen, sem
byrja að halda fundarbækur um
eimskipamálið 22. des. sama ár,
en starfa að því með leynd og fá