Lesbók Morgunblaðsins - 09.08.1931, Blaðsíða 2

242
LESBÓK M0R0UNBLAÐSIN8
Þá fór iiann að fást vig ölgerð. 01-
gerð getur verið liættuleg atvinna
fyrir unga menn, á þeim slóðum
geta margar freistingar íalist. Því
sagði hann skilið við ölið og fór
á geðveikrahæli. Ekki fór hann
þangq;ð sem sjúklingur, heldur
sem lijúkrunarmaður.
Það er erfitt fyrir þá sem ekki
hafa reynt það, að gera sjer grein
fyrir hve lærdómsríkt það er fyrir
mann með fullu viti, að vera um
tíma á geðveikrahæli. Þar geta
menn á einni viku orðið meiri
sálfræðingar _og mannþekkja-rar, en
menn annars verða við 10 ára at-
hugun annars staðar. Því er það
skiljanlegt, að Hjalma-r Lindroth
hefir rjett fyrir sjer, er hann segir
um Kristmann Guðmundsson, í
bók sinni um ísland, að sálfræði-
legar ályktanir hans beri vott um
að hann sje mikill mannþekkjari,
og setningar hans og málfar sögu-
persónanna sjeu bæði eðlilegar og
þróttmiklar.
Því næst var Kristmann tímarits
ritstjóri og síðan blaðaútgefandi
og þá var líklegt að honum hefði
fundist hann vera kominn á rjetta
hillu. En svo var ekki.
Eu ekki er hægt að rekja öll
þau störf er hann nú tók sjer fyrir
liendur. Hann var garðyrkjumað-
ur, málari, múrari, sjómaður,
stundaði eyrarvinnu, verslun, var
farandsali, innheimtumaður, vika-
drengur, þjónn, hnefaleikakennari
o. m. fl. En þetta nægir til þess
að sýna að hann fjekk margháttaða
lífsreynslu, og umgekkst margskon
ar fólk, Hann er af íslenskum
embættismanna- og bændaættum
kominn; í báðar ættir.
„Jeg hefi gengið í marga skóla
um æfina' ‘; sagði Kristmann 6uð-
mundsson eitt sinn; en sjaldan tek
ið próf. Jeg þykist hafa náin
kynni af flestum stjettum þjóð-
fjelagsins, og að jcg yfirleitt fylg-
ist vel með því sem er að gerast í
nutímauum. En jeg gef öðritm
tímabilum engu síður gaum, ekki
síst framtíðinni“.
Fyrstu bók sína gaf Kristmann
Guðmundsson út árið 1921 á ís-
lettsku. Það voru ástaljóð, er
heita „Rökkursöngvar“. Þá var
hann 19 éra.
Árið 1926 kom út í'yrsta bók
lians á norsku. Bókin heitir „Is-
landsk Kjærlighet“, og er sa-fn af
smásöguin. Jafnast bók þessi fylli-
lega við það besta sem út kom á
norsku það ár. Og það sem rnerki-
legra er. Þá þegar skrifaði höf.
eins góða norsku eins og hann
væri Norðmaður.
Næsta ár kom út önnur bók eftir
hann: „Brodekjolen“. Sagan er
frá íslenskri sveit, og gerist á um-
rótstímum. Lesandinn fær glögga
hugmynd urn sögupersónurna-r, og
umhveríi þeirra. í bókinni eru
margar hrífandi og glöggar frá-
sagnir frá sveitalífinu, og lýst er
þar mörgu sjerkeunilegu fólki.
Arið 1928 kom út skáldsagan
„Ármann og Vildís“. Þar er íagur-
lega lýst ástum karls og konu,
þar sem dauðinn bíður með brugð-
inn brand við brúðarsængina. í
bók þessari kemur fram mikil
mannþekking, hugmyndaflug og
djúpsæi.
Næsta bók ha-ns kom út árið eft-
ir: „Livets Morgen“. Þar eru
margar ágætar manniýsingar. En
áhrifamest er frásögnin um Hall-
dór og Salvöru, konuna, sem unui
hugástum, og hann sem hugsunar-
laust mætti ástríki hennar — og
sveik, því hún uppfylti ekki
drauma hans. Ronald Fangen skrif
aði um bók þá, að þar hefði Krist-
mann Guðmundsson sýnt og sann-
að að hann væri það skáld, sem
menn í upphafi gátu gert sjer
vonir um. iákáldskapur hans sver
sig í ættina til hinnar fornu ís-
lensku frásagnarlistar.
Síðasta skáldsaga Kristmanns
kom út um jólin í vetur, og heitir
„Bigmar“. Er hún allfrábrugðin
hinum fyrri. Þar er fjörlega og
ánægjulega sagt frá ungum ástum.
f fáum orðum er brugðig upp ótal
skýrum og skilmerkilegum mynd-
um. > i ■
Frásögnin um hið einkennilega
ástalíf uuglinga.nna, öigmars og
Köllu er uiynduð úr daglega tíf-
inu. Hefir skáldið, með eftirtekt
sinni og endurminningum ofið þar
saman áhrifaríka frásögn. Þar eru
litauðga.r náttúmlýsingar og ör-
lagaþrungmim atbiirðum lýst með
þrótti miklum, svo að lesandinn
verður hugfanginn.
■■ ■"
Hvers vegua valdi Kristmanu
sjer að fara til Noregs og setjast
þar að? Enginn nema. hann getur
um það sagt. iSjálfur hefir haun
sagt, að hann kynni best við sig í
Noregi. Á næstu árum munu marg
ir taka sjer fyrir hendur að lýsa
sambandinu miili íslendinga. og
Norðmanna.
— Jeg ætla að gera það í skáld-
söguíormi“, sagði Kristmann eitt
sinn. „En áður en jeg fer út í þá
sálma verð jeg að æfa mig á ein-
hverju sem auðveldara. er. Ein-
liverntíma kem jeg að því að
skrifa skáldsögu sein á að lýsa því
livernig þessar tvær þjóðir hafa
þroskast hver með sínu móti. Á
yíirborðinu eru þær ólíkar. En ef
betur er að gætt, kemur skyld-
leikinn í ljós.
Skáldsaga. sú, sem jeg á við, á
að gerast á Siglufirði, og fjalia um
viðskifti Norðmanna og íslendinga
þar. Mikið er þar frásagnarefni.
Jeg held að skáldsagan sje mjer
hentugust“, bætti ha.nn við. „Jeg
hefi skrifað mörg leikrit; jeg er
að æfa mig, en sögurnar verða
mitt svið eftir sem áður“.
Bækur Kristmanns Guðmunds-
sonar hafa mikið verið þýddar. Ný
lega hefir hann undirritað samn-
ing við bókaforla.g í Ameríku um
útgáfurjett að þeim bókum hans,
sem út eru komnar. Byrjar forlag-
ið í sumar á því að gefa út Brúð-
arkjólinn , er kemur samtímis út í
Englandi og Ameríku. Þessi bók
hefir á 6 mánuðum verið prentuð
í 30.000 eintökuui í Þýskalandi.
Þykir slík útbreiðsla fágæt fyrir
ungan rithöfund.
Ymsar af bókuin lians hafa nú
verið þýddar á frönsku, spönsku,
sænsku, portúgölsku, rúmensku,
tjekkisku og ítölsku.
Kristmann Guðmundsson er nú
meðal þeirra fremspu af ungum
norskum rithöfundum.
(Lauslega þýtt).