Þjóðviljinn - 17.01.1963, Page 5

Þjóðviljinn - 17.01.1963, Page 5
1 FiflMntudagur 17. xuwier 1<963 Leikfélag Reykjavíkur: Ástarhringurinn eftir ARTHUR SCHNITZLER Leíkstjóri: Helgi Skúlason Arthur Schnitzler var skil- gétihn sonur Vínar og skáld hinnar sögufrægu borgar á síð- asta blómaskeiði hennar, en Vín var fyrrum háborg tónlistar og fagurra söngva, glaðværs nautnalífs og skemmtana, sér- stæðrar gl.æsimennsku; þar réðu feigur aðall og auðugir borg- arar rík.ium. En allt tekur enda, stórveldið áusturríska hrundi til grunna í heimsstríðrnu fyrra, Vín hin foma er ekki lengur. Verk Arthurs Schnitzler eru svo rígbundin stað og stundu að þau hafa bliknað með ár- un.um og virðast okkur í sumu framandi og f.iarri; engu að síður var Schnitzler mikill lista- maður og skipar virðulegan sess meðal þýzkra leikskálda síðari tíma. Þó að Schnitzler gagnrýndi á stundum hið stéttskipta þióð- félag sinna daga er ástin bæði um á sem flest svið kynlifs og ásta, en söguhetium sínum lýs- ir hann af skilningi, lítur á hegðun þeirra með sönnu um- burðarlyndi og sálarró. Schnitzl- er ann að siálfsögðu fögrum dætrum Vínar, hrífst af glysi og gliti ættborgar sinnar, en gerir sig aldrei sekan um til- finningasemi eða væmni, lýsir feimnismálum þessum með annálsverðri nærfærni og ó- brigðulli háttvísi. Það sem framar öllu gefur leiknum gildi er auðug kímni skáldsins og heilbrigð glettni — við heyrum notalegan og hressandi hlátur að baki, spéfuglinn kvakar í skógi. Schnitzler skopast á sinn góðlátlega hátt að breyzkleik- um þessa ástleitna og léttlynda fólks, sjálfsblekkingum, van- mætti, tilgerð, hégómagirnd. Stéttamunurinn er honum ljós, en í ríki Amors eru allir syst- Birgir Biynjólfsson og Bryndís Pétursdóttir í hlutverkum sínusn. lengri tíma en kynnast má í erlendum leikhúsum; skemmti- legt er að horfa á breytinear þessarar gegnum hálfgagnsæ tjöldin. Rétt ljósbrigði eru ærið mikilvægt atriði í þessum leik, og óneitanlega mætti sumstað- ar beita ljósunum á markviss- ari hátt. Þýðing Emis Eyjólfs- sonar er eflaust vandað verk, nákvæmt og heiðarlegt í alla staði, en sum orðsvörin gætu orðið eftirminnilegri og ris- meiri. Þóra Friðriksdóttir hefur Hclga Bachmann og Erlingur Gislason i ei.iu atriði leiksins. uppistaða og ívaf í langflest- um verkum hans — eilíf bar- átta kynjanna, leikur karls og konu að eldinum. „Hringdans" eins og ,,Ástarhringurinn“ heit- ir réttu nafni er raunsætt verk, en ekki sjónleikur í venjuleg- um skilningi, það er haglega smíðuð keðja tíu sjálfstæðra svipmynda úr ástalífi tíu Vín- arbúa af ýmsum stéttum; þar er hver kona í þingum við tvo menn og • gagnkvæmt, unz hringurinn lokast og dansinn er á enda. „Fyrst er sjón og svo er tal“ segir í gamalli vísu, og þannig eru öll atriðin tíu gerð með sama hætti: við kynnumst aðdraganda samfaranna, heitri eftirvæntingu og fýsn holdsins, og hlustum loks á kveðjur hinna mettu eða þreyttu elsk- enda að loknum leik. „Ástar- hringurinn“ er ekki svipstórt verk, en samið af mikilli list- fengi, mannlegum skilningi og sálrænni skarpskyggni; þess má geta að Schnitzler var meðal þeirra höfunda sem fyrst kynnt- ust að marki kenningum Sig- munds Freud, enda samborgari og vinur hins mikla byltingar- manns. Það er honum sönn nautn að beina leitarljósum sin- ur og bræður og söm að eðli: vændiskonan og auðmannsfrúin. hermaðurinn og greifinn. Helgi Skúlason stjórnar hin- um litríka skemmtilega hring- dansi með auðsærri lagni og skilningi og þeirri hófstillingu og smekkvísi sem verkinu sæm- ir. Leikendurnir tíu vinna ekki mikil afrek, en bregðast ekki heldur köllun sinni, samvaldir og samtaka á flesta lund, ung- ir leikendur sem unnið hafa saman á undanförnum árum og allir komizt til nokkurs þroska. Ýmislegt mætti auðvit- að betur fara, sum atrðin njóta sín ekki til hlítar, verða ekki nógu hugtæk og lifandi — við hljótum nauöug viljug að minn- ast kvikmyndarinnar frægu „La Ronde“ og þeirra úrvalsleik- enda franskra sem birtust a hinu hvíta tjaldi. Mest prýði sýningarinnar eru sviðsmyndir Steinþórs Sigurðssomar, unnar af mikilli hugkvæmni og listfengi, fjölbreyttar og fallegar og seiða fram blæ hins horfna tírna; á frumsýningu var hinum unga og snjalla málara lengi og inni- lega fagnað og mjög að verð- leikum. Hin tíðu sviðsskipti ganga greiðlega og taka þó sýnu dansinn og lýkur honum í á- gætu gervi ungrar föngulegrar vændiskonu. Túlkun hennar er jafnan raunsæ, blátt áfram og svikalaus, og þó sýnu áhrifa- meiri í lokin. Steindór Hjör- leifsson leikur fyrri viðskipta- vin hennar hermanninn snot- urlega og snurðulaust, en reyn- ist ekki rétt manngerð á þess- um stað og orðsvör hans og framganga tilkomuminni en ætla mætti af hinum ágæta leikara. Hermaðurinn hittir síð- an skartbúna lífsþyrsta þemu í fögrum skemmtigarði. Bryn- dísi Pétursdóttur, glæsilega og girnilega stúlku. I næstu mynd þjónar stofustúlka þessi unga herranum Birgi Brynjólfssyni til borðs og sængur — þá fyrst færist verulegt fjör í leikinn, og þar nýtur sín til hlítar safarík kímni skáldsins. Bryn- dís er hæfilega daðurgjörn, ísmeygileg og kankvís og trú stétt sinni og stöðu, og Birgir lýsir svo kostulega og skemmti- lega hlægilegum óstyrk og ó- stöðvandi fýsn ungherrans að ég efast um að hinn geðfeldi en mistæki leikari hafi nokkru sinni leikið eins vel eða betur. Fjórða mynd reynist líka ósvik- ið gaman, þótt reyndar mætti gera meira úr slysni elskhug- ans, en þar kynnumst við stefnumóti ungherrans og eigin- konunnar ungu, Kristínar Önnu Þórarinsdóttur. Bæði halda vel á sínum hlut, ekki sízt Kristín Anna sem lýsir ágæta vel upp- gerð, duttlungum og ungæðis- skap hinnar tilgerðarlegu hof- róðu, létt og fyndin túlkun. Það kemur síðar á daginn að þessi ótrúa eiginkona er gift rosknum og ráðsettum manni, Guðmundi Pálssyni, nokkuð þröngsýnum og siðavöndum við fyrstu kynni. Að framsögn Guðmundar má finna, en leik- ur hans er jafnan traustur og ísmeygilega glettinn, kostir hans birtast ekki sízt þegar hinn í- skyggni broddborgari tekur öll- um að óvörum að daðra við ljúflyndu stúlkuna. það er Guð- rúnu Ásmundsdóttur. Guðrúnu veitist auðvelt að birta helztu eiginleika þessarar léttúðugu stúlku, hún er ung og fríð, slungin og skreytin og kann að vefja karlmönnum um fing- ur sér, aka seglum eftir vindi. Fyndin og notaleg túlkun Guð- rúnar nýtur sín einnig vel á ástarfundi hennar og skáldsins, Helga Skúlasonar, en þar kem- ur meðal annars skemmtilega í ljós að stúlkan ljúflynda er átakanlega jarðbundin og ger- sneydd öllum áhuga og skiln- ingi á andlegum málum. Helgi fer mjög nærfærnum höndum um hugtækt hlutverk skálds- ins, rómantískur og frjálslegur á svip, hæfilega tilgerðarlegur og sýnilega hrifinn af gáfum sínum og frægð; leikarinn skop • ast óneitanlega að skáldi sínu, en fer aldrei yfir markið. Fundur skáldsins og leikkon- unnar er eitt af beztu atrið- um kvöldsins, gætt mergjuðu tvísæju háði. Það er reisn vfir Helgu Bachmann í góðu gervi hinnar dáðu, ástþyrstu og ráð- ríku listakonu, framkoman ör- ugg og tilsvörin skýr og fynd- in; það verður tæpast lagt henni til lasts þó að hún sé helzti ung og geðfeld og ekki eins frámunalega ósvífin og veraldarvön og leikkona þessi virðist eiga að vera. Erlingur Gíslason leikur annan ástmann hennar, greifa að tign, dramb- saman og myndarlegan náunga. en ekki stórmenni í neinu. Túlkun Erlings er nokkuð mis- jöfn og ekki nógu hnitmiðuð og sannfærandi er leikkonan veiðir hann í net sitt; í annan stað eru ærin tilþrif í leik hans þegar greifinn vaknar timbrað- ur og ringlaður í herbergi vænd- iskonunnar, og lokaorð leiksins flytur hann af skýrleik og þrótti. Enda þótt flutningur „Ástí hringsins“ geti ekki talizt hinna merkari atburða að honum tilbreytni og g skemmtun og vinsældir ha dreg ég ekki í efa. A. Hj. SÍÐA 5 Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokk- urinn. — Ritstjórar: ívar H. Jónsson, Magnús Kjartansson, Sigurð- ur Guðmundsson (áb) Fréttaritstjórar: Jón Bjarnason, Sigurður V. Friðþjófsson. Ritstjórn; afgreiðsla. auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19. Sími 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 65 á mánuði. mawwwwwiiii' im.wi u Moggi fagnar skertum h/ut j^gorgunblaðið virðist enn lifa í þeim drauma heimi að einstaklega friðsamlegt hafi verið í launamálum sjómanna undanfarið, fagnar því að „sættir£< hafi tekizt „við sjóinn“, lýsir alveg sérstakri ánægju sinni með síldveiðisamningana í haust, og segir í grein nú um helgina: „það jafn- vægi er nú komið á um skipti aflaverðmætis- ins sem báðir aðilar virðast sæmilega geta sætt sig við, að minnsta kosti þegar vel aflast, enda væri fásinna að tefja útgerð vegna rifrildis um einn eða tvo hundraðshluta þegar miklir fjár- munir bíða þess að verða hagnýttir í þágu sjó- manna, útvegsmanna og þjóðarheildarinnar". jfyjorgunblaðið hefur nýlega verið minnt á hve friðsamlegt var í kjaramálum sjómanna á liðnu ári. Og í friðartali Morgunblaðsins mætti það minnast þess, hvernig sam’tök útvegsmanna hafa hangið eins og hundur á roði í sjómanna- kaupinu, ýmist til að hindra sjálfsagðar lagfær- ingar eins og í hinu langa ' togaraverkfalli, og berja þar jafnvel fram verulega lækkun á kaupi skipverja þegar siglt er með aflann, eða til að lækka kaupið, eins og á síldveiðunum. Hvað síldveiðikjörin snertir hafa „sættirnar" og frið- urinn í launamálum sjómanna markazt á liðnu ári af hinni fádæma ósvífnu kjaraskerðingar- kröfu Landssambands íslenzkra útvegsmanna, af ofbeldisaðgerð ríkisstjórnar Sjálfstæðisflokks- ins og Alþýðuflokksins, þegar kjaraskerðingin var framkvæmd með hinum alræmdu gerðar- dómslögum og gerðardómi. Og svo loks voru það menn Morgunblaðsins í L.Í.Ú. sem stöðv- uðu haustsíldveiðarnar með því að halda enn fram fáránlegri kjaraskerðingarkröfu, ekki um eitt eða tvö prósent af aflaverðmæ'tinu, heldur krafðist LÍÚ þess í haust að síldveiðikjör á vetr- arsíldveiðunum yrðu langtum verri en gerðar- dómurinn hafði ákveðið. jjannig hafa menn Morgunblaðsins sfaðið að „sættum við sjóinn‘c á undanförnum mánuð- um og efist menn um að það sé réttnefni að kalla hinar ofstæku stjórnarklíkur Félags ís- lezkra botnvörpuskipaeigenda og Landssam- bands íslenzkra útvegsmanna menn Morgun- blaðsins, æ'tti að prenta nöfn þessara manna svo það sæist svart á hvítu hverjir það eru, sem gert hafa margendurteknar og svívirðilegar árásir á sjómannakjörin á liðnu ári, jafnframt því að þeir hafa skóflað í sinn vasa stórkostlegum gróða og bætt við hann milljónum sem ríkisstjórn íhalds og krata beinlínis stal af kaupi síldveiði- sjómanna í sumar með gerðardómnum. Kjörin á sjónum eru ekki komin í neitt „jafnvægi“, sjó- menn eiga áreiðanlega eftir að rétta sinn hlut. Það er nefnilega ekki hægt að veiða fisk án sjó- manna, en hins vegar fengjust hvorki færri síld- ar né þorskar úr sjó, þó samanlagðar stjórnir Félags íslenzkra botnvörpuskipaeigenda og Landssambands íslenzkra útvegsmanna hættu því þokkalega starfi að raka að sér arðinum af erfiði íslenzkra sjómanna. — s. > »

x

Þjóðviljinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.