Fjallkonan - 22.06.1885, Blaðsíða 2

46
FJALLKONAN.
gómlega og smálega til hins göfuga, góða og
fagra. Hún hlýtur að hafa áhrif á alla hugsun
og lífsstefnu vora. Hún glæðir löngunina eptir
öllu góðu og nytsömu, en yekur óbeit á öllu ófögru,
lítilfjörlegu og hjegómlegu ; öllu gjálfri og hlægi-
legu glysi, sem er að eins á yfirborðinu, en er í
raun og veru kjarnalaust. Menntunin heimtar, að
hver og einn sje það, sem hann vill sýnast. Hún
bendir oss á köllun vora, glæðir hæfilegleikana,
hvetur viljann og eflir þrekið; hún heimtar að
skyldur og gagnsmunir sitji í fyrirrúmi fyrir
skemmtunum, þótt það kunni stundum að útheimta
sjálfsafneitun. Fyrir því hlýtur konan að sjá
betur skyldur sínar og köllun sje hún menntuð
enn ella. Dóttirin sjer þá gjör, hvaða skyldur
hún hefir að uppfylla gagnvart foreldrum sínum,
að hún þarf meira enn að heimta og taka við,
að hún hefir jöfnum skyldum að gegna gagnvart
þeim og synirnir; að hún er jafnskyld að sjá þeim
farborða á efri árum og styrkja þau með ráðum
og dáð og verða nýtur limur í þjóðfjelaginu sem
þótt hún væri sonur þeirra.
Einhleypa konan hlýtur þá að sjá betur hvers
henni ber að gæta gagnvart sjáifri sjer og al-
menningi; hún veit að hún hefir krapta og vilja,
sem hún á að verja í þjónustu hins sanna, góða
og nytsama ; hún sjer þá að staða hennar hefir
einnig talsverða þýðingu í mannfjelaginu, og að
það hefir rjett til að heimta óskipta krapta ein-
staklinganna sjer til framfara ogvelgengni, og að
hún hefir einnig tækifæri, þótt það kunni að vera
í smáum stíl, til að vinna að almenningsheill á-
samt bræðrum sinum. Sagan sýnir henni líka, að
til hafa verið konur á öllum öldum og í ólíkum
ástæðum, sem hafa þó tekið mikinn þátt í
áhugarmálum þjóðar þeirra, og unnið opt ótrauð-
ar að hag og heill fósturjarðar þeirra. Hún sjer
að það er heimska ein, að láta gamlan vana og
rótgróna hleypidóma blinda huga og framkvæmdir
sínar, þegar um áhugamál og velferð almennings
er að ræða, og þótt í fyrstu kunni að vera tekið
misjafnt upp, að hún fylgir af áhuga framförum
tímans, og þótt ýmsar torfærur verði á vegi henn-
ar þegar hún vill halda fram sannfæringu sinni
eða stofna til nýrra fyrirtækja, vekja áhuga og
efla fjelagskap hjá systrum sínum, þá má hún ekki
láta slíkt tálma sjer eða letja sig að halda áfram.
þ>að er jafnan hægra að endurbæta hlutinn enn
að frumsmíða, og jafnan hefir öll nýbreytni mátt
sæta óvild margra, hversu þörf sem hún hefir
verið, enda hafa opt forvígismenn framfaranna
verið fótum troðnir, þótt minningu þeirra hafi siðar
verið haldið á lopti öldum saman. þ>eir hafa opt
einir og aðstoðarlausir byrjað að ryðja þá braut,
sem þúsundir manna hafa síðan með ljúfu geði
lokið við og farið. þ>ví hljóta hverjir þeir, sem
að framförum vinna og vilja brjóta gamlan vana
á bak, að búa sig við að hafa ekki ætíð almenn-
ingsálitið sin megin i fyrstu. En sje haldið á-
fram jafnt og sjálfu sjer samkvæmt með gætni
og fyjrirhyggju, fella menn sig smám saman við
nýbreytnina, þegar þeir sjá að hún er þarfleg og
sanngjörn. jpannig getur vel borið til, að það
I verði í fyrstu kallað óþarfa framhleypni og „vas“,
ef konur leyfa sjer að leitast við að fylgja tim-
anum, en það á sjer ekki langan aldur, því að
margir hinna skynsamari manna álita það æski-
legt og sanngjarnt og vilja styðja að þvi með ráð-
um og dáð. þ>annig liggur opinn verkahringur
fyrir einhleypum konum, sem hafa þær á-
stæður, að geta verið öðrum óháðar, og vilja
leggja nokkuð í sölurnar fyrir rjettindi sin og
framfarir.
Gipta konan sjer skyldur sínar sem eiginkona,
móðir og húsmóðir frá annari hlið en áður, og
þær verða Ijósari og markverðari i augum hennar.
Hún sjer, að hún er gagnvart manni sínum sem
fjelagi og ráðgjafi, er ræður öllum ráðum sam-
eiginlega með honum. En til þess að slik stjórn
fari vel úr hendi þarf hún fjölbreytta þekkingu,
svo hún byggi jafnan ráð sín á skynsamlegum
rökum. Hún á þá hægra með að skilja mann
sinn, tilgang hans og vilja, og betra vit til að
ráða honum heilt ef honum skjátlast, og taka
bendingum hans ef þess þarf við. Aðal-grund-
völlur góðs skipulags í heimilislífinu er að konan
þekki skyldur sínar og hafi bæði vilja, þekkingu
og hæfilegleika til að uppfylla þær. þ>að yrði bæði
torvelt og óþarft, að vilja reyna að telja upp hin-
ar ýmsu skyldur konunnar, því sje hún í orðsins
fyllstu merkingu kona, getur enginn fundið þær
jafnvel sem hún, og þá er víst að hún leysir þær
af fremsta megni af hendi. Hin menntaða kona
hlýtur að eiga hægra með að standa vel í stöðu
sinni gagnvart hjúum sínum, en hin ómenntaða,
og orð og ráð hennar hafa meira gildi i augum
þeirra, af því að þau reka sig ekki á vankunn-
áttu og þekkingarleysi í neinu tilliti. Auk þess
getur hún komið miklu góðu til leiðar og kennt
hinum fáfróðari margt þarft. Hún getur bent
vinnukonum sínum á, að þær hafi einnig tækifæri
til að láta sjer fara fram, og sýnt þeim, að það
er ekki staðan, sem skapar hæfilegleikana, held-
ur sjeu það opt hæfilegleikarnir, viljinn og fram-
kvæmdin, sem skapa stöðuna, og að engin staða
sje svo þýðingarlítil. að á sama standi hvernig í
henni sje staðið ; enda. hafa það opt verið inenn
af lægstu stigum, sem hafa komizt til mestu met-
orða og orðið bjargvættir þjóðar sinnar. jpannig
getur menntuð kona fremur vakið áhuga og
keppni í framfaralegu tilliti enn hin ómenntaða,
og er slíkt mjög þýðingarmikið.
En þó kemur hvergi jafn ljóslega fram munur-
inn á vel menntaðri konu og líttmenntaðri sem
gagnvart börnum þeirra. Móðirin er ætíð hinn
fyrsti og sjálfsagðasti leiðtogi barnsins, og mun
þá nokkur geta neitað því, að til að geta gegnt
vel skyldu sinni—hinni þungu og ábyrgarmiklu
skyldu—að vera fóstra og fræðari hinnar upp-
vaxandi kynslóðar þarf bæði menntun, þolgæði
og ljósa þekkingu í sem flestu. Menn munu
segja, að lítil þörf sje á að konur sjeu spreng-
lærðar fyrir þær sakir, því nú sje lítill hörgur á
hæfum kennurum. En þó svo væri viljum vjer
spyrja: hver getur veitt barninu aðra eins tilsögn
og móðirin, sje hún góð og menntuð? Hver