Þjóðólfur - 05.03.1897, Blaðsíða 2

42
annir á sumrin sé unnið af kappi, en á
öðrum árstímum miður. Það vanti nógu
mikinn áhuga og sístarfandi vinnusemi.
Menn séu svo trauðir að byrja á nokkru
nýju, koma sér að verki. Spyrji menn
einhvern bónda: „Hvers vegna reynið þér
ekki að afla fiskjar hér á firðinum?“,
þá svarar hann, að það hafi aldrei verið
reynt o. s. frv. Ferjubátunum sé fleytt yfir
fljótin, þótt þeir hálffyllist af leka, og smá-
brýr úr tré eða torfi yfir torfærur séu svo
hrörlegar, og svo götóttar, að hestarnir
þori ekki yfir þær, svo að sneiða verði
hjá þeim út í mýrarnar. í sambandi við
þetta, sem sagt hefur verið af lundar-
einkennum og framtaksleysi íslendinga,
lætur höf. þess getið, að það beri að sumu
leyti vott um apturför í kjarki og krapti
hjá þjóðinni í samanburði við fyrri tíma
eða allt fram á 16. öld, og eignar hann
það einkum erlendri kúgun. En jafnframt
því sem karlmennska og þróttur lands-
manna hafi þorrið í baráttunni, hafi and-
legt fjör og sálaratgerfi þróast hjá þjóðinni
á tímum neyðarinnar. A.ð lokum kemst
höf. svo að orði:
„Útlendur maður, sem bregður sér
snöggvast inn í hús og hreysi eyjarskeggja,
sem vinur þeirra, gæti oigi óskað sér að
eðlisfari íbúanna væri öðruvísi háttað, en
nú á sér stað. Eg þekki ekki elskulegri
þjóð en íslendinga. í snyrtimannlegu og
vingjarnlegu viðmóti gæti eg að eins líkt
þeim við ítali. Menntun þeirra kemur
miklu bersýnilegar í Ijós í framkomu þeirra
og umgengni, en í þekkingu þeirra. Þá er
bóndi eða prestur fór með mig eptir dimm-
um jarðgöngum inn í hina þröngu, fátæk-
legu stofu, bauð mér sæti og tók að skegg-
ræða um hitt og þetta með snyrtimannlegu
látbragði, þá hvörfluðu í hug mér optar
en einusinni þessi ummæli hins mikla ljóða-
skálds íslands (Bjarna Thorarensen) um
látinn vin sinn(Odd Hjaltalín): „Konungs
hafði hann hjarta með kotungsefnum“.
Gestrisni og greiðvikni landsmanna
lofar höf. alimjög og segir, að sér hafi hví-
vetna verið mætavel tekið. Tekur hann til
dæmis viðtökurnar á bóndabæjunum: Kal-
mannstungu, Barkarstöðum, Grundarfirði
og Eeykjahlíð og á prestsetrunum Stóra-
núpi, Breiðabólstað, Reykholti, Staðarbakka,
Grenjaðarstað og Akureyri, og verzlunar-
stöðunum Eyrarbakka og Ólafsvík. Einn-
ig minnist hann með miklu lofsorði á við-
tökurnar,er þau hjónin hafi fengið i Reykja-
vík, en einna mest er hann þó hrifinn af
gestrisni sýslumannins í Arnarholti og
Bystur hans.
Höf. segist gefa sérhverjum, er ferð-
ist á íslandi þetta ráð: „Skoðaðu hvern
og einn sem „gentleraaun", (göfugmenni)
enda þótt hann standi frammi fyrir þér í
gauðrifinni treyju“. Kvartanir sumra ferða-
manna yfir stirðlyndi og ósanngjörnum
kröfum landsmanna hljóti að verajjsprottn-
ar af því, að menn hafi annaðhvort litið
smáum augum á íbúana sem heimskt
bændafólk eða skoðað þá beinlínis sem ó-
breytta þjóna, er létu sér allt lynda, en
það tjái ekki að haga sér þannig víð
íslendinga. Útlendir ferðamenn á íslandi
verði að leggja allan embættis- og stétta-
hroka á hylluna, ef vel eigi að fara, en
geti þeir það ekki, sé þeim sæmra að
stíga aldrei fæti á land^þessarar höfðiugja-
þjóðar — íslendinga.
" Eigi er höf. þeirrar skoðunar, að ís-
lendingar séu mjög andlega sinnaðir, og
hyggur hann, að hér beri einna mest á
kæruleysi í trúarefnum, og sér hafi verið
sagt, að þeir væru margir, er eigi vissu
glögglega, hverju þeir tryðu. í blöðunum
birtist einnig stundum svo lagaðar árásir
gegn trúnni, sem naumast mundu mega
sjást á prenti á Þýzkalandi o. s. frv.
Þá talar höf. um íslenzka pólitik og
minnist meðal annars á stjórnarskrárbar-
áttuna. Virðist hann vera þeirrar skoð-
unar, að íslendingar hugsi meira um póli-
tik, en góðu hófij gegni, og kveðst hann
hafa hitt nokkra menn að máli, er hafi
látið í Ijósi þá sannfæringu sína, að stór-
pólitíkina gætu menn gjarnan látið liggja
í þagnargildi svo áratugum skipti, og hin
núgildandi stjórnarskrá væri alls ekki til
hindrunar búnaðarframförunum, er væri
hið þýðingarmesta verkefni framtíðarinnar.
Þetta er gamla viðkvæðið, sem vér þekkj-
um ofurvel, og lætur vel í eyrum margra
manna. Yfir höfuð virðist oss stjórnmála-
kaflinn í ritgerð höf. einna fátæklegastur,
og er auðséð, að íslenzk pólitik liggur
skilningi hans fjærst af því, sem hann rit-
ar um, en alstaðar lýsir sér þó einlæg við-
leitni til að skýra rétt og samvizkusam-
lega frá.
Síðustu kaflar ritgerðarinnar eru um
byggingarstil (einkum á kirkjum), um forn-
menjar, sönglist og bókmenntir, einkum
um skáldskap. Eru þar margar góðar
athugasemdir og bendingar, og allt mjög
hlýlega ritað í vorn garð. En óþarft virð-
ist oss að rekja frásögn höf. um þessi efni
frekar, enda mun það, sem þegar hefur
verið tekið úr ritgerð þessari, nægja til
þess að gefa lesendunum dálitla hugmynd
um álit höf. á þjóð vorri. Og þótt ýmsir
kunni að vera þeirrar skoðunar, að dóm-
ar höf. séu ekki keipréttir, þá er svo mik-
ið víst, að sárfáir útlendir menn, er hér
hafa ferðazt, hafa gert sér jafnmikið far
um að kynnast þjóð vorri jafnrækilega
sem dr. Heusler, enda hafa fáir ritað um
hana með gleggri þekkingu og meiri sann-
leiksást en hann. Hann segir sjálfur í
ritgerðinni, að hann hafi viljað forðast allt
oflof, enda getur hann víða um kosti og
lesti, eins og sjálfsagt er, og væri fávís-
legt að flrrtast af því, þótt höf. hlaði ekki
einberu skjalli á oss, því að þá væri rit-
gerðin eigi jafumikils virði, sem hún er.
Yér hljótum því að vera höf. mjög þakk-
látir fyrir haua í heild sinni. Það er ann-
að snið á henni en ferðasöguþvætting þeim,
sem flestir útlendingar hafa sett saman
um þjóð vora, og optast er annaðhvort
eintómt skjall upp úr öllu valdi eða ó-
rökstutt níð niður fyrir allar hellur.
Húsabótamál.
Jarðskjálftamir í sumar hafa orðið
drjúgur forði fyrir ísafold. Það má svo
heita, að aðal-inuihald hennar síðan hafi
verið þar að lútandi. Og nú að síðustu
hefur hún flutt miklar ritgerðir „um húsa-
bætur á landskjálftasvæðinu", og er það
vel að virða. Þó flest af því, sem hún
nú flytur um húsabótamálið, sé endurtekn-
ing á því, er fyrir stuttu hefur verið skrif-
að um það, bæði í blaðinu sjálfu, Búnaðar-
ritinu og víðar, þá má segja um það, að
„aldrei er góð vísa of opt kveðiu“.
Fyrsti kafli ritg. i ísafold er eptir Þ.,
og er alveg rakin hugmynd mín um bæj-
arhúsaform, eins og eg hef framsett hana
í Búnaðarritinu VI., 1892 (sbr. 50. bls.),
og mælir blaðið nú sérstaklega með því,
sem hagkvæmu á fátækum heimilum; en
eins og bent er á í áminnstri ritgerð minni,
getur það byggingarlag átt við aistaðar
jafnt, því húsin eru að eius höfð stærri
(og hærri, portbyggð) þar sem meiri húsa-
kynna þarf við.
Efnisvendni og vandvirkni Jóns Sveins-
sonar má eins koma við, þó þessari hug-
mynd sé fylgt, ef ástæður annars leyfa
það, sem æskilegt væri. get nú af
eigin reynslu borið um, að húsaskipunar-
fyrirkomulagið er mjög þægilegt, eptir hug
mynd okkar Þ., ef eigi skortir efni til að
gera húsin vel úr garði. Þau taka ekki
á sig veður, eru loptgóð, hlý, björt og
notaleg til allrar umgöngu.
Enn hef eg eigi orðið þess var, að
neinn hafi pantað eða fengið flutt hér til