Þjóðólfur - 05.03.1897, Blaðsíða 1

Árg. (60 arklr) kostar 4 kr.
Krlendig 5 kr. — Borgist
fyrir 15. júli.
Uppsögn, bundin við áramót,
ögild nema komi til útgefanda
fyrir 1. október.
ÞJðÐÓLFUE.
XLIX. árg. ReykjaTÍb, föstudaglnn 5. marz 1897. Nr. 11.
Lagasynjanir stjórnariimar
eru farnar að verða nokkuð ískyggilegar
á síðustu árum, þá er flestum stærstu og
merkustu frumvörpum þingsins er synjað
allrahæstar staðfestingar hvað ofan í annað,
og þótt þingið í ýmsum atriðum geri sér far
um að laga sig eptir dutlungum stjórnar-
innar, þá hefur sú tilhliðrun frá þingsins
hálfu reynzt öldungis áhrifalaus. Stjórn-
in stappar samt sem áður í sama farið og
sker allt niður við sama trogið ár eptir
ár með sýnilegri ánægju. Henni verður
ekki flökurt af því, þótt starf þingsins
verði að miklu leyti árangurslaust af henn-
ar völdum, þvi að íslendingar borga brús-
ann, og stjórnin þvær hendur sínar í sak-
leysi, þótt hún ein sé þess valdandi, að
vér fáum ekki framgengt þýðingarmiklum
umbótum á löggjöf vorri. Tilgangurinn
er anðsær. Stjórnin reiknar það út, að
hún geti kúgað þing og þjóð til að sleppa
öllum tökum og leggja þau mál algerlega
á hylluna, er eigi öðlast náð fyrir hinum
rangeygðu sálarskjáum danskra eða dansk-
lundaðra stjórnarvalda, er mestu ráða um
úrslit mála vorra. En óaéð er, að henni
verði kápan úr þvi klæðinu, þótt vér ís-
lendingar séum bæði „fáir, fátækir og
smáir". Og þeir tímar munu koma, að
ristur mun verða blóðörn á baki þeirra, er
nú ganga bezt fram í því að traðka sjálf-
sögðum rétti og sanngirniskröfum hinnar
íslenzku þjóðar í baráttu hennar fyrir
auknu sjálfsforræði og endurbótum á hög-
um landsins.
Pess hefnr áður verið minnzt hér í
blaðinu, að sex lagafrumvörpum frá síð-
asta alþingi hafi verið synjað staðfesting-
ar, svo að segja i einum rykk, og það eru
engin smámál. Nú hafa tillögur lands-
höfðingja og yfirlýsingar ráðgjafans verið
birtar í Stjórnartíðindunum, en eins og
vænta mátti, er harla lítið á þeim pappír-
um að græða.
Fyrst keraur röðin að prestkosningar-
lögunum. Sakir mikillar óánægju opt og
einatt yfir aðferð biskups og landshöfð-
ingja við úrval eða skrásetningu umsækj-
endanna, hafa söfnuðurnir alvarlega kraf-
izt að fá rétt sinn að öllu óskertan, þann-
ig, að þeir megi velja um alla umsækend-
, ur, eins og eðlilegast er. Það er bein af-
leiðing af lagabreytingunni um einveldis-
afnám veitingarvaldsins í skipun presta-
kalla. Úr því að þessi breyting einu sinni
var gerð, og söfnuðirnir fengu nokkra
hlutdeild í þessu máli, þá mátti ganga að
því visu, að menn sættu sig ekki lengi
við svona lagaðan hrærigraut, sem hvorki
er fugl né fiskur, hvorki heilt né hálft,
og hefur einmitt orðið til þess að kveikja
ófrið og óánægju í ýmsum söfnuðum. En
veitingarvaldið vill fyrir engan mun sleppa
því tangarhaldi, er það nú hefur. Það
hyggur víst, að þá fari allt á ringul-
reið, og að hin síðari villan verði argari
hinni fyrri. En því mundi fjarri fara, því
að þá fyrst, er söfnuðirnir hefðu óbundnar
hendur í valinu og ábyrgðin hvildi á þeim
einum. mundu þeir kosta kapps um, að
valið tækist sem allrabezt. Auk þess eru
svo miklar takmarkanir fólgnar í þessu
nýja lagafrumvarpi, að því er atkvæðatöl-
una snertir, að veitingarvaldið getur ráð-
ið virslitum, ef enginn umsækjandi um
brauðið fær 9/s hluta atkvæða þeirra, er
greidd eru af rúmum helmingi kjósenda
á fundi, og er það strangara en nú er
heimtað til löglegrar kosningar, eins og
rétt er í sjálfu sér. JÞað er hvöt fyrir
söfnuðina að koma sér saman um valið,
frekar en nú þarf. — Nú hefur stjórnin
synjað frumvarpi þessu staðfestingar sam-
kvæmt tillögum landshöfðingja, eins og
hún gerði í „niðurskurðinum miklau 10.
nóv. 1894.
Þá kemur eptirlaunalœhkunin, er stjórn-
inni þykir óhæflleg og landshöfðingi hefur
lagt eindregið á móti. Þetta frnmvarp
var og eitt í „niðurskurðinum mikla“, og
byggði stjórnin þá nær eingöngu á mót-
mælum landshöfðingja, og vitnar til þess
nú, eins og geta má nærri. Það er dá-
samleg umhyggja fyrir komandi embættis-
mönnum, sem lýsir sér í þessum synjunum.
Landsjóður íslands er nógu ríkur til að
varpa út mörgum tugum þúsunda árlega
í eptirlaun um aldur og æfi, lianda mörg-
um uppgjafa embættismönnum, er ef til
vill liafa verið embættishneyksli alla sina
tíð sumir hverjir. Það er mikln viðkunn-
anlegra og sæmilegra en að verja því fé
til að efla framfarir í landinu eða koma
á fót einhverjum þýðingarmiklum kennslu-
stofnunum. Til þess skortir oss fé segir
stjórnin af einskærri föðurlegri umhyggju
náttúrlega.
Þá þykir stjórninni öldungis ótækt að
afnema dómsvald hæstaréttar í íslenzkum
málum, þótt í þeim rétti sé nú enginn
maður, sem beri verulegt skynbragð á ís-
lenzk lög. Það stoðaði ekkert, þótt þing-
ið síðast hleypti því ákvæði inn í frum-
varpið, að tala dómenda í landsyfirréttin-
um skyldi aukin um tvo. Forlög þess urðu
nú hin sömu, eins og 10. nóv. 1894, hvort-
tveggja samkvæmt tillögum landshöfðingja.
(Niðnrl. næst).
Dr. Heusler uni ísland.
(NiJurl.). Höf. tekur það skýrt fram, að
í flestum útlendum ferðabókum sé lunderni
og framkomu íslendinga eigi rétt lýst, þvi
að alstaðar sé klifað á því, að þeir séu
alvörugefnir, hlédrægir, tortryggnir í fyrstu,
en sómamenn og mjög guðræknir. Segir
höf., að þessi skoðun muni sprottin af því,
að flestir útlendir ferðamenn skapi sér fyr-
irfram þannig lagaðar hugmyndir um lands-
menn, og er þeir svo ferðast um landið
án þess að skilja neitt í málinu, virðist
þeim þetta hugboð sitt rætast. En þessu
sé ekki þannig varið, ef menn kynnist ís-
lendingum nánar og geti talað tungu
þeirra, er skipti mjög miklu. Segir hann,
að íslendingar séu kátir og fjörugir, góðir
félagsmenn, fyndnir og gamansamir, en
yfirleitt eigi búralegir heldur viðkvæmir
og tilfinninganæmir, þoli lítt andmæli og
álas og vilji láta taka tillit til skoðana
sinna, en séu þó hógværir i orðum. Kveðst
hann hafa séð karlmenn gráta af við-
kvæmni(!). Þeir hafi óbeit á ófriði og her-
búnaði stórþjóðanna, og séu jafn nákvæm-
ir og blíðir við börnin, eins og við dýrin.
Eigi telur hann þunglyndi lundareinkenni
íslendinga almennt, eins og margir hafa
gert. Hitt sé eigi að marka, þótt menn
séu eigi fljótir að taka aptur gleði sína,
ef eitthvað mótdrægt hefur þeim að hönd-
um borið.
Höf. segir, að íslendingar séu ekki
jafnþolgóðir og hraustir til vinnu, sem
annað bændafólk. í 6—8 vikur um hey-