Morgunblaðið - 07.07.2000, Page 1

Krabbakóngulo bídur átekta efst i
blominu á meóan bráóin nálgast.
■ FUTURICE, ALÞJÓÐLEG FATAHONNUNARSYNING/2 ■ LISTAKONA A
NÍRÆÐISALDRI j FULLU FJÖRI/3 ■ PÖPPULÍFIÐ ÚTI í GARÐI/4-5 ■
ÞEGAR KARLAR VERÐA ÓLÉTTíd /6-7 ■ TÓBAKSREYKINGAR/8 ■
Ljósmyndir/Oddur Sigurösson
Seó neóan a
krosskónguló
í vef hennar í
Blesugróf.
ari

NÁTTÚRAN skartar nú sínu feg-
ursta, gróandinn iðar, flugurnar
suða og pöddurnar sprikla. Kóngu-
lær láta ekki sitt eftir liggja og
spinna vefi sína af mikilli list, en úr
þeim kemur fmgerðasti vefur sem þekkist.
Kóngulær eru fjölskipaður ættbálkur og í
„Stóru skordýrabók Fjölva“ segir að 20 þúsund
tegundir þeirra skiptist í 200 ættir en obbinn sé þó
örsmár. Hér á landi eru um 80 tegundir af kóngu-
lóm og þar af nær 60 hinar smágerðu voðkóngu-
lær, svartar á lit, sem eru í milljónatali um allar
grundir. Þær kjósa helst að vera í rakri mold og á
haustin verða verk þeirra mjög áberandi. Þá
spinna þær þræði um allar trissur líkast því sem
ábreiða sé lögð á jörðina, sem glampar á í sólskini
og í vætu raðast vatnsdropar á þræðina. Kallast
það „vetrarkvíði“ og segir þjóðtrúin að harður vet-
ur fylgi ef mikið er um voðina. Voðkóngulær hafa
líka þann háttinn á að gefa úr sér góðan spotta af
spunaþræði, láta síðan vindinn grípa hann og svífa
þannig langar leiðir. Talið er að þær hafi borist til
Islands svífandi með vindinum yfir úthafið og hef-
ur það eflaust verið langt og strangt ferðalag.
Stærsta kónguló hér á landi er krosskónguló en
hún er af ætt hjólkóngulóa, sem svo eru nefndar
vegna þess að að þær vefa á einni nóttu hjóllaga
net sem þykir mikil listasmíð. Netið notar kross-
kóngulóin til veiða og má sjá það í mishæðum,
skurðum, klettaskorningum, helst þar sem sólar-
hita gætir í hlýjum lautum og undir sunnanverð-
um fjallahlíðum, en einnig í tijágreinum og húsa-
skotum í þéttbýli. Ef bráð, oftast fluga eða fiðrildi,
festist í neti hennar er hún eldsnögg og lipur að
klifra eftir netinu, bindur bráð sína með vafþráð-
um og geymir hana lifandi sem matarforða.
Kvendýrið étur karldýrið en hann gerir sér Ijósa
hættuna og gætir slíkrar varúðar við mökun að
honum tekst oft að sleppa. Krosskóngulóin vefur
sér kúpulaga bú skammt frá neti sínu og þar
klekjast ungarnir út. Hún er oft kölluð fjalla-
kónguló en það er villandi því hún er meira á lá-
glendi. Ekki er ráðlegt að taka krosskónguló í lóf-
ann því hún getur bitið og segja sumir að eitur
hennar valdi höfuðverki.
Krabbakóngulær draga nafn sitt af því hve
klunnalegir fætur þeirra og göngulag eru. Þær
liggja í leyni eftir bráð og er vænlegasti staðurinn
í hunangsríkum blómum. Til að villa fyrir eru þær
í skrautlegum blómalitum. Hér er ein þeirra út-
breidd, svokölluð blaðkónguló, aðeins um 3 mm á
stærð, gulleit og lifir í grasi, einkum nálægt jarð-
hita.
Hnoðkónguló er af ætt veiðikóngulóa en þær
spinna ekki vef heldur lifa sem flökkuræningjar
enda hafa þær engan fastan samastað. Eggin ung-
ast út í poka á bakinu, sem er kallaður hnoð, og
þar liggja ungarnir og fylgja móður sinni þar til
þeir eru orðnir stálpaðir. Fyrir kemur að móðirin
losar sig við pokann ef henni finnst lífið liggja við
að komast undan. Setur hún þá ungana út á guð og
gaddinn og skeiðar burt eins og fætur toga.
Skyldar kóngulóm eru langfætlur sem margir
halda að séu kóngulóarættar en svo er ekki. Búk-
ur þeirra er einskiptur en kóngulær eru með
tvískiptan búk. Nokkrar tegundir eru þekktar hér
á landi og sú algengasta um allt land auðþekkt á
gríðarlega löngum, örmjóum fótum. Sú er tíður
gestur í görðum landsmanna og á húsveggjum og
gerir hún oft mikinn usla, einkum þegar hún
skeiðar öruggum skrefum upp bera fótleggi
sóldýrkenda. Óþarfi er þó að óttast langfætlur þvi
þær eru ekki eitraðar og allar mun veikbyggðari
en kóngulær svo þær hafa ekki kraft til ránveiða
heldur lifa sem hrædýr á dauðum skordýrum.
■ Sjá Pöddulíf D 4-5
VöfðaUlga
liðagikt
Kviðslit
Bakvcrkir Si
Nýtt efni aem uppbaflega var þróað
NASA sem mótvægi á þeim þrýstingi sera
geimfarar verða fyrir við geiraskot.
Aðiagast að líkamshita
Evrópskar og Amerískar stærðir
Nt/kmmm €kme£e iepjpmseít a>g
gmrdmmæfim ístíl
Amerísku heilsudýnumar
Chiwpmctt
Ein viðurkenndasta heilsudýna í heimi
Ein mest selda heilsudýna á landinu
AVÍk - AKUP
Chiwpradic eru einu heilsudýnumar sem
eru þróaðar og viðurkendar af amerísku
og kanadísku kírópraktorasamtökunum.
Yfir 32 þúsund kírópractorar mæla þvf
með Chiropmctic þar á meðal þeir islensku.
2233 • Dalsbraut 1, Akureyri, sími 461 1150 • www.svefnogheilsa.is

L