Morgunblaðið - 20.03.1993, Blaðsíða 2

2 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. MARZ 1993
SAFN í MÓTUN
Húsið var rúm sjö ár í byggingu
og var opnað með viðhöfn 24.
mars 1973 með sýningu á verkum
Jóhannesar Kjarvals. Eitt fyrsta
verk stjórnar hússins var að leggja
til við borgaryfirvöld að nafninu
yrði breytt úr Myndlistarhúsinu
við Miklatún, sem það hét upphaf-
lega, í Kjarvalsstaði enda hafði
seinna nafnið fest rækilega við
það. Fyrstu árin var starfsemi
Kjarvalsstaða í nokkuð föstum
skorðum en þar leigðu myndlistar-
menn, samtök þeirra og aðrir, sýn-
ingarrými en einnig stóð húsið
sjálft fyrir nokkrum yfirlitssýning-
um, þá sérstaklega á verkum
Kjarvals.
Starfsemi Kjarvalsstaða eins og
hún er í dag er orðin talsvert frá-
brugðin þessu fyrirkomulagi en
hana má rekja til ársins 1986 þeg-
ar gerð var umtalsverð breyting á
stjóm menningarmála í Reykjavík
og þar með Kjarvalsstaða. Breyt-
ing þessi fór ekki hátt og, eins og
oft vill verða um opinberar stofn-
anir, áhrifín voru nokkurn tíma
að koma í ljós. Breytingin fólst í
því að sett var á laggirnar Menn-
ingarmálanefnd Reykjavíkurborg-
ar og starfsemi Kjarvalsstaða færð
undir yfírstjóm hennar ásamt öðr-
um menningarstofnunum borgar-
innar, s.s. Borgarbókasafni,
Gerðubergi, Árbæjarsafni og Ás-
mundarsafni. Menningarmála-
nefnd Reykjavíkur er skipuð fímm
fulltrúum stjómmálaflokkanna
auk tveggja fulltrúa frá Bandalagi
íslenskra listamanna sem hafa til-
lögurétt en ekki atkvæðisrétt. For-
maður nefndarinnar hefur verið
frá upphafi Hulda Valtýsdóttir.
Listasafn Reykjavíkur er sam-
heiti yfír listaverkaeign borgarinn-
ar; Kjarvalssafn, Asmundarsafn
og útilistaverk. Á Kjarvalsstöðum
er haldið utan um þessa listaverka-
eign og höfð umsjón með listræn-
um og fjárhagslegum rekstri
stofnunarinnar.
Árið 1989 var tekið annað af-
drifaríkt skref í átt til þess að
gera Kjarvalsstaði að ábyrgara
nútímalistasafni sem væri sam-
bærilegt öðrum borgarlistasöfnum
í Evróp. Snemma það ár var lista-
manni boðið að sýna þar og greiddi
Reykjavíkurborg uppsetningu,
sýningarskrá og boðskort. Mikil-
vægi þessarar breytingar var ekki
öllum Ijós og var hún jafnvel um-
deild enda flestir þá orðnir vanir
þeirri tilhögun að sýningarsalir
Kjarvalsstaða væm leigðir út eins
og hafði tíðkast allt frá upphafí.
Hins vegar kölluðu nýir tímar og
aukið framboð á öðm sýningar-
húsnæði á þessar breytingar jafn-
framt því sem fram komu kröfur
um markvissari vinnubrögð og
meiri listrænan metnað.
Þessi tilraun þótti takast það
vel að fleiri boðsýningar fylgdu í
kjölfarið og var innlendum jafnt
sem erlendum listamönnum boðið
að sýna en einnig voru sýningar-
salirnir leigðir út áfram. Á síðasta
ári samþykkti svo Menningar-
málanefnd að gera tilraun sem
stæði yfír í tvö ár; að allar sýning-
ar á Kjarvalsstöðum yrðu á vegum
Reykjavíkurborgar. Tilraunin
hófst um áramótin og verða allar
sýningar á þessu og næsta ári
boðsýningar.
Listasafn Reykjavíkur er safn
sem er í stöðugri mótun og þar
sem leitað er nýrra leiða til að
sýna eldri sem yngri list í nýju
ljósi og gefa landsmönnum öllum
kost á að skoða verk eftir fjöl-
breyttan hóp listamanna.
Það eru ekki mörg ár síðan að
erlend list á Islandi þótti tíðindum
sæta en nú er svo komið að hún
er orðin eðlilegur hluti af íslenskri
listaflóru. Kjarvalsstaðir hafa lagt
sérlega mikilvægt því þau eru
bæði í senn listamenn og áhorfend-
ur framtíðarinnar og því nauðsyn
að kenna þeim þegar á unga aldri
að umgangast list og listasöfn.
Safnafræðslan er, eins og mörg
önnur menningarstarfsemi, lang-
tímaferli sem e.t.v. skilar ekki
árangri á nokkrum dögum eða
vikum heldur kemur hinn raun-
verulegi árangur hennar í ljós oft
mörgum árum seinna.
Á næstunni verður stigið enn
eitt skrefið í átt að því að gera
Listasafn Reykjavíkur að virku
safni því þá verður tekið í notkun
bókasafn Kjarvalsstaða. í því eru
bækur um og tengdar myndlist,
m.a. einkasöfn Jóhannesar Kjarv-
als og Ásmundar Sveinssonar auk
bréfa og annarra heimilda sem
þeir ánöfnuðu Reykjavíkurborg,
að viðbættum tímaritum og sýn-
ingarskrám hvarvetna úr heimin-
um. Ekki er fyrirhugað að bæk-
urnar verði lánaðar út en þeir sem
vilja nýta sér safnið munu gera
það í samráði við bókavörð.
Ekki er hægt annað í grein eins
og þessari, sem fjallar um starf-
semi Kjarvalsstaða í dag, en að
minnast á þær breytingar sem
gerðar voru á sýningarrýminu
síðastliðið haust og smiðshöggið
Nokkrir atburóir úr
starfssemi Kjarvals-
staða: Yoko Ona að
só fræjum í Miklatún,
umkringd börnum, Dr.
Kristjón Eldjórn, for-
seti Islands, Hannes
Kr. Davíðsson, arki-
tekt hússins og Birgir
Isleifur Gunnarsson,
borgarstjóri, við opn-
un hússins þann 24.
mars 1973, börn í
safnkennslu, eitt lista-
verka Mírós sem sýnt
var ó Listahótíð
1992, og Hugsuður-
inn ó væntanlegri
sýningu verkum eftir
Rodin.
ríka áherslu á að setja upp sýning-
ar með erlendum listamönnum,
bæði með beinni samvinnu við
listamennina sjálfa og einnig í
samvinnu við listasöfn. Þessi inn-
fiutningur á erlendri list hefur
ekki bara skilað sér í fjölbreyttari
sýningum hér á íslandi heldur
hafa myndast mikilvæg tengsl við
erlend listasöfn sem síðan hafa
ákveðið að setja upp sýningar á
íslenskri list í sölum sínum. Kjarv-
álsstaðir vinna einnig í nánu sam-
bandi við söfn á hinum Norður-
löndunum.
Á þessu ári eru haldnar 20
myndlistasýningar auk annarra
viðburða. Hæst bera sýningar á
íslenskri landslagslist 1900-1945
sem stendur yfir núna og sýning
á um 60 höggmyndum eftir Rodin
úr Rodin-safninu í París en þessi
sama sýninga var sett upp í Pek-
ing nú fyrir skömmu og hlaut gríð-
armikla athygli. Auk þess má
nefna sýningu á útgáfu- og neon-
verkum eftir Ian Hamilton Finlay
sem stóð yfír í janúar og febrúar.
Af einstökum íslenskum lista-
mönnum sem boðið er að sýna í
ár eru t.d. Svava Bjömsdóttir,
Daði Guðbjörnsson, Sæmundur
Valdimarsson, Daníel Magnússon,
Sólveig Aðalsteinsdóttir og Louisa
Matthíasdóttir.
Kjarvalsstaðir hafa nú um nokk-
urt skeið staðið fyrir ljóðasýningum
í samvinnu við Ríkisútvarpið, Rás
1, og hafa boðið íslenskum ljóð-
skáldum að sýna ljóð sín í rými sem
nánast eingöngu hefur verið ætlað
myndlist. Ljóðasýningamar hafa
þannig bæði víkkað út hugmyndir
manna um Ijóðið og
einnig breytt hugmynd-
um manna um notkun
sýningarrýmisins. ,
Samhliða boðsýning-
unum hefur útgáfu-
starfsemi Kjarvalsstaða
vaxið hröðum skrefum
og nú er svo komið að
þar eru gefnar út mjög vandaðar
sýningarskrár með upplýsingum
um listamanninn og/eða verkin.
Þessar sýningarskrár gegna miklu
hlutverki í upplýsingaþjóðfélagi og
leggja grunninn að faglegri og
nákvæmari vinnubrögðum en áður
hafa tíðkast. En útgáfustarfsemin
er ekki bundin við sýningarskrár
eingöngu því að auki hefur Lista-
safn Reykjavíkur látið gerá litlar
gifsafsteypur af höggmyndum
Ásmundar Sveinssonar, póstkort
með myndum úr eigu Listasafni
Reykjavíkur og plaköt.
Frá 1991 hefur verið starfandi
við Listasafn Reykjavíkur safna-
leiðbeinandi sem sinnir hópum sem
vilja fá leiðsögn um safnið. Þessi
þjónusta varð strax mjög vinsæl
og aukast vinsældirnar með hveiju
ári. Aðallega eru um að ræða hópa
skólafólks allt frá 1. bekk grunn-
skóla upp í elstu bekki mennta-
og framhaldsskóla en einnig sækja
safnið reglulega í þessu augnamiði
börn af dagheimilum, leikskólum
og úr skipulagðri félagsstarfsemi
Reykjavíkurborgar. Markmiðið
með safnafræðslunni er að hjálpa
áhorfendum að njóta listarinnar
og fá þeim í hendur „lykla“ að
henni svo þeir geti sjálfír dregið
eigin ályktanir. Fyrir börn er þetta
rekið á nú í febrúar. í september
sl. var veitingasala hússins, sem
hafði verið frá upphafí í miðskip-
inu, færð í austurforsal en við það
skapaðist mun stærra og heil-
steyptara sýningarrými á göngum
Kjarvalsstaða. Við þetta jókst
einnig skrifstofurými hússins til ’
muna en hafði verið fram að því
mjög þröngt og óhentugt. Hin
nýja og glæsilega kaffistofa sem
opnuð var er orðin mjög vinsæl
meðal stórra hópa sem fá sér kaffi
eftir að hafa skoðað sýningarnar
eða_ koma bara til að drekka kaffí.
Á þessum tímamótum er ekki
hægt að segja annað en bjart sé
yfir framtíð Listasafns Reykjavík-
ur og Kjarvalsstaða. Þar er stöð-
ugt unnið að því að bæta þjónustu
safnsins og að móta það umhverfi
sem listin er í núna. Þar er mark-
visst stefnt' að því að gera Kjarv-
alsstaði að lifandi og fjölbreytilegu
safni sem geti verið eðlilegur hluti
af lífi nútímafólks en ekki bara
geymslustaður fyrir listaverk. Gott
er fyrjr alla fjölskylduna að heim-
sækja Kjarvalsstaði, en þar ríkir
þó engin lognmolla, því stöðugt
spyija menn sjálfa sig og aðra um
gildi þeirrar listar sem þar er sett
upp og hafa skoðanir á því sem
fer þar fram. Þorri Hringsson