Morgunblaðið - 16.05.1987, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. MAÍ 1987
Iþróttir í grunnskóla
eftirJanus
Guðlaugsson
Að undanfömu hefur verið þó
nokkur umræða í gangi um íþrótta-
kennslu í skólum landsins, grunn-
skólum, framhaldsskólum og
íþróttakennaraskóla íslands. í þess-
ari umræðu hefur sitt sýnst hvetj-
um. Umræða þessi hefur m.a. farið
fram meðal íþróttakennara í skólum
landsins, innan nokkurra sérsam-
banda ÍSÍ og einnig hafa dagblöðin
látið til sín taka í þessum efnum.
Sjúkraþjálfarar hafa einnig lagt orð
í belg varðandi íþróttakennsluna
vegna áhyggjuefnis þeirra um hvað
líkamslýti bama fari frekar vaxandi
en hitt.
Fagnar undirritaður því, að um-
ræðan eða efnið íþróttir í grunn-
skólum landsins sé tekið upp svo
víða og verður hún vonandi til að
styrkja og bæta hag skólaíþrótta í
landinu. Áður en lengra verður
haldið er gott að gera sér grein
fyrir þeirri sérstöðu sem íslenskir
grunnskólanemendur búa við, en
það er að við íþróttakennsluna
starfa sérmenntaðir íþróttakennar-
ar. Slíka sérstöðu búa nágranna-
þjóðir okkar ekki við. Er sú sérstaða
ávallt til bóta?
Umræðan
Um hvað snýst öll þessi umræða?
Hún snýst aðallega um það hvort
íþróttakennsla (áður nefnd leik-
fímikennsla) í grunnskólum lands-
ins sé slakari nú en hún var fyrir
nokkmm ámm. Nú vilja margir
halda því fram að líkamsfar bama
í dag sé mun lakara en áður fyrr.
Jafnvel knattspymuþjálfarar hafa
viljað kenna íþróttakennurum um
árangur sinna unglingalandsliðs-
manna eins og lesa mátti í DV 21.
febr. 1987, án þess að færð væra
á það einhver sannindi eða niður-
stöður þeirra byggðar á ákveðnum
könnunum.
Eigum við að kenna tannlæknun-
um um tannskemmdir bama á
íslandi, þegar þjóðfélagið kann ekki
að næra sig rétt? Eða er þetta sök
skólanna?
Breytingar
Kennsla í gmnnskólum landsins
hefur tekið miklum breytingum
undanfarin ár. Hún hefur aðlagað
sig þjóðfélagsbreytingum á hveijum
tíma og þróast í takt við tímann,
enda íslendingar nýjungagjamir og
hafa ávallt viljað vera í samfloti
með öðmm þjóðum hvað mennta-
stefnur snertir.
í tækniþjóðfélögum sem okkar
er reynt að gera allt með sem
minnstri fyrirhöfn. Hreyfíng fólks
er hér engin undantekning. Hreyf-
ingin og vinnan er allt önnur í dag
en hún var á ámm áður. Öll tækni-
væðing skapar visst hreyfíngar-
leysi, og er það ekki eingöngu hjá
okkar vinnandi fólki úti á atvinnu-
markaðnum, heldur einnig hjá
bömum okkar. Þau leika sér á ann-
an hátt en áður. Þátttaka þeirra í
heimilisstörfum er önnur nú en áð-
ur, og sjónvarps- og vídeógláp hefur
komið í stað útileikjanna sem áður
blómstmðu. Því er gott að spyija
sig, hvemig vinnur unga fólkið upp
þetta hreyfíngarleysi? Hafa þessir
þættir verið hafðir í huga þegar
talað er um líkamsfar ungs fólks
og hver sé orsökin? Þökk sé skólun-
um og íþróttastarfseminni í landinu
að þessir aðilar hafa „hreyfíngu" á
dagskrá. En em 2—3 kennslustund-
ir á viku nægilegur tími til að
mæta hreyfíngarþörf bama í dag?
Ég tel að svo sé ekki.
Mikilseta —
lítil hreyfing
Hafa stjómendur skóla sem og
foreldrar velt fyrir sér hinni miklu
setu hjá skólabömum í dag, sam-
fara þeim þáttum sem hér að
framan hafa verið nefndir? Benda
má á að fyrir nokkmm ámm vom
tímar í íþróttum skólabama skomir
niður. í stað þriggja tíma áður í
eldri beklq'um, em þeir nú 2—3 (val
skólastjóra). Getur slíkt verið til
bóta á „setudögum" sem þessum?
Hér þurfa stjómvöld að grípa inm
og boða nýja stefnu bömum þjóðar-
innar til farsældar. Hefur fólk velt
því fyrir sér, að kennslustundir 12
ára bama í 5 daga vikunnar, þar
sem þau sitja meira eða minna við
borð, em um og yfír 30 talsins.
Bætum við 1—2 tímum á dag í
heimanám og 2 tímum á dag í sjón-
varpsgláp (5 daga vikunnar).
Leggið sjálf saman og sjáið hver
útkoman verður. Verða hlutimir
betri þegar komið er í framhalds-
skólana? Ég tel að svo sé ekki. Því
má heldur ekki gleyma að leikurinn
og hreyfíngin er bömum jafn nauð-
synleg og vinnan er þeim fullorðnu.
Markmið íþrótta-
kennslunnar
Kennsla í íþróttum er orðin mun
fjölbreyttari og yfírgripsmeiri og
hefur þróast samfara öðm námi.
Hún er ekki lengur bundin við fim-
leika og leikfímiæfingar, heldur
hefur hún náð til íþróttagreinanna
sem hér á landi em stundaðar. At-
huga ber þó, að íþróttagreinamar
ATRIÐASKIPTING KENNSLUSTUNDAR í
SKÓLAÍÞRÓTTUM
Stöðvahringur
Áhaldahringur
Grunnþjálfun
Fijálsar íþróttir
ttikai
Knattleikir og aðrar
greinar
UPPHTTUN
5-10 mín.
AÐALÞÁTTUR
20 - 30 mín.
NIÐURLAG
5-10 mín.
Upphitun
4 3 2
*
5 STÖÐVA 1
HRINGUR

6 7 8
Teygjur
Slökun
Hér má sjá dæmi um atriðaskiptingu í tima í skólaíþróttum. Ef litið
er & álagsveginn virðist síðasti hlutinn — niðurlagið — oft gleym-
ast, bæði í iþróttatimum sem og við þjálfun afreksfólks, sér í lagi
í knattleikjum.
em aðeins möguleiki fyrir kennar-
ann til að ná settum markmiðum.
Markmiðum íþróttakennslunnar
er skipt í sex þætti samkvæmt nám-
skrá frá 1976, en þau em:
1. að stuðla að alhliða þroska nem-
enda, efla heilsufar þeirra,
líkamlegan þroska og afkasta-
getu
2. að búa nemendur líkamlega und-
ir margvísleg störf í þjóðfélaginu
3. að veita nemendum örvun og
ánægju og vekja hjá þeim áhuga
á reglubundinni íþróttaiðkun
meðan skólaganga varir og eftir
að henni lýkur
4. að efla siðgæðisþroska, áræði,
sjálfstraust og viljastyrk og fé-
lagslegan þroska nemenda
5. að stuðla að fagurfræðilegu upp-
eldi nemenda
6. að fræða nemendur um starf-
semi líkamans, heilsuvemd og
líkamsrækt, íþróttaþjálfun og
skyndihjálp.
Drög að nýrri
námsskrá
í drögum að nýrri námsskrá er
gert ráð fyrir nokkmm áherslu-
breytingum, þó svo að meginmark-
miðin séu þau sömu og hér að ofan.
Þó er ein nýjung er nefnist „gmnn-
þjálfun". Hún felst í því að efla
almennt þrek nemenda og bæta
líkamsfar þeirra og styrk með
markvissari hætti en áður. Hér er
gert ráð fyrir að grunnþjálfunin sé
fastur liður í kennslunni frá og með
4. námsári. Þessi þáttur gefur nem-
endum kost á að fást við viðfangs-
efnið upp á eigin spýtur og fylgjast
með eigin getu og framfömm. Það
er því mikilvægt að kennarar kynni
sér aðferðir eins og hring- og
stöðvaþjálfun og nýti sér slíkt
skipulagsform við gmnnþjálfunina.
Ráðstefna knatt-
spyrnuþjálfara
Grein sú er ég gat um hér að
framan, og fékk mig m.a. til að
stinga niður penna nú, birtist í DV
2. febrúar 1987 og er skrifuð af
Halldóri Halldórssyni. Ein af yfír-
skriftum greinarinnar var „slök
leikfimikennsla í gmnnskólum".
Þetta var sett upp í anda sam-
þyk&tar frá knattspymuráðstefnu
frá 1985 (að hans sögn). Ekki ætla
ég að velta mér mikið upp úr grein
þessari, en minna hina sömu á
íslenska orðtakið: Árinni kennir illur
ræðari. Það er skemmst frá því ad
segja að stuttu eftir að þessi grein
birtist í DV, hélt innreið sína hér
til lands landslið unglinga frá
V-Þýskalandi. Þar bám okkar menn
höfuð og herðar yfír íþróttastór-
veldið V-Þýskaland. Þá minnist
enginn á, hvorki Geir Hallsteinsson
þjálfari né nokkur annar, slakan
líkamsburð okkar manna, nem:
síður sé. Okkar menn vom ávallt
Janus Guðlaugsson
skrefínu á undan, unnu alla sína
leiki við jafnaldra sína í Evrópu.
Hér var á ferðinni vel þjálfað
íslenskt handknattleikslið og þar
var jafnvel að fínna nokkra ein-
staklinga úr unglingalandsliðum
KSÍ. Ekki ætla ég að þakka íþrótt-
um í gmnnskólum fyrir árangur
þessara drengja, heldur markvissri
og góðri þjálfun eftir að gmnnskóla
lauk. Ég vil því spyija knattspymu-
þjálfarana sem samþykktu slíka
niðurstöðu: Er eitthvað að þjálfun
ykkar?
Hætta er á að manni fari aftur
ef sjálfsgagnrýni vantar á eigin
vinnu.
Á sviði íþrótta er eins og sjá má
í margar holur að líta eins og hjá
tannlæknunum. Það er því sam-
bandanna að vinna að framgangi
íþróttanna og taka við bömunum
þegar skólagöngu þeirra er lokið,
og vinna að markvissri líkamsupp-
byggingu samfara sérþjálfun í
ákveðnum greinum. Þannig má
vonandi fylla í holumar svo kom-
andi kynslóðir falli ekki niður um
sömu göt.
Ábyrgð sérsambanda og félag-
anna gagnvart líkamlegum og
andlegum þroska bama og unglinga
er ekki síðri en skólanna, það má
ekki gleymast.
Vegna þessarar greinar vil ég
nefna nokkur heilræði handa stjóm-
endum félaga sem hafa íþróttir á
dagskrá sinni:
— Ráðið til ykkar þjálfara eða leið-
beinendur með sérþekkingu á
sviði íþrótta og líkamsuppbygg-
ingar. Einnig og ekki síst við
yngri flokkana. Þar er lagður
gmnnur að góðu félagi. Á þetta
einnig við um hinar fjölmennu
heilsuræktarstöðvar sem skotið
hafa upp kollinum síðustu árin.
— Kannast allir þjálfarar félag-
ánna við orðið upphitun, teygjur
og slökun? Svo eitthvað sé nefnt.
Eru þessir þættir o.fl. fastir liðir
í æfíngatímum þjálfaranna? Ef
svo er ekki, þá bætið úr sliku.
. — Það er ekki markmið gmnnskól-
' vanna að útskrifa afreksmenn eða
\ búa þá undir afreksíþróttir. Eitt
\ af meginmarkmiðum íþrótta-
’ kennslunnar er að stuðla að
alhliða þroska nemenda, efla
heiísufar þeirra, líkamlegan
þroska og afkastagetu. Það er
því félaganna að taka við þar
sem skólamir ná ekki.
— Námskrá í skólaíþróttum á að
ná til allra bama en ekki ein-
Æfingar sem þessar taka ekki langan tíma, en geta gert mikið gagn. Hvers vegna ekki að gera «Hlt«
hluti að föstum liðum í kennslustundum sem og á vinnustöðum.
Leikurinn er það sama og vinnan er þeim fullorðnu.