Morgunblaðið - 25.09.1980, Side 24
24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 25. SEPTEMBER 1980
fltofgtitililiifeife
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 5.500.00 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 280
kr. eintakiö.
Mannúðarstefna
og málsmeðferð
Mál franska flóttamannsins Patrick Gervasonis er nú orðið
að bitbeini stjórnmálamanna hérlendis og stuðningsmenn
ríkisstjórnarinnar hóta Gunnari Thoroddsen, forsætisráðherra,
að hlaupa úr stjórnarsamstarfinu verði ekki fallið frá þeirri
ákvörðun dómsmálaráðuneytisins að Gervasoni skuli fluttur
nauðugur úr landi. Slík framvinda þessa máls kemur ekki á óvart,
þegar allur málatilbúnaður er skoðaður.
Patrick Gervasoni fór frá Frakklandi til að komast hjá því að
gegna herþjónustu. Við liðhlaupi liggur refsing í öllum löndum og
bíður hún að öllu óbreyttu Gervasonis, um leið og hann kemur
aftur inn fyrir frönsk landamæri. Þótt hann hafi brotið frönsk lög
munu frönsk yfirvöld ekki krefjast framsals á honum. A meðan
Gervasoni dvaldist í Kaupmannahöfn komst hann í kynni við
íslenska vinstrisinna þar. Þeir eru helteknir af andúð sinni á
varnarliðinu á íslandi og aðild landsins að Atlantshafsbandalag-
inu. Þegar Gervasoni lét í ljós áhuga á að komast til íslands og fá
hér landvist, gripu vinstrisinnarnir íslensku til þess ráðs að nota
hann í baráttu sinni gegn öryggi íslands og tóku að kynna hann
sem ofsóttan einstakling, svo friðelskandi að hann sneri baki við
ættjörð sinni til að komast hjá hermennsku. Þannig kynningar-
starfsemi á vegum þessara afla hér á landi vekur enga samúð hjá
öllum þorra Islendinga. Segja má, að Gervasoni hafi lent í
íslenskum tröllahöndum og því hafi bæði hann og málstaður hans
fengið óorð á sig.
Síðan fréttist það, að Gervasoni væri kominn til íslands á
fölskum skilríkjum. Lögleg yfirvöld fjölluðu um mál hans og
komust að þeirri niðurstöðu, að ekki væri efni til að fallast á að
honum „verði veitt landvistarleyfi hér á landi sem pólitískum
flóttamanni eða af öðrum ástæðum." í samræmi við þetta fó)
dómsmálaráðuneytið lögreglustjóranum í Reykjavík að sjá til
þess að Gervasoni yrði fluttur úr landi. Samkvæmt þeim
fyrirmælum var hann síðdegis á mánudag fluttur til Keflavíkur-
flugvallar í veg fyrir flugvél til Kaupmannahafnar en þaðan strax
aftur, eftir að dómsmálaráðherra og forsætisráðherra höfðu séð
fjaðrafokið hjá kommúnistunum í stjórnarliðinu. Með frestun á
framkvæmd fyrirmælanna hefur dómsmálaráðherra gefið kost á
því, að hann verði beittur pólitískum þrýstingi í málinu og leiðin
til þess virðist vera í gegnum skrifstofu forsætisráðherra. Mál
sem er jafn viðkvæmt og þetta í augum stjórnarsinna hefði
auðvitað átt að ræða í ríkisstjórninni, áður en ákvörðun var tekin
og ef til vill hefur það verið gert, þótt eftir á kannist ráðherrar
ekki við það. Meðferð ríkisstjórnarinnar á máli Gervasonis er
fjrir neðan allar hellur og ber alls ekki vott um, að þar ráði
mannúðarsjónarmið hið minnsta heldur þröngsýn pólitísk viðhorf
eins og nú er að koma í ljós.
Frá mannúðarsjónarmiði eru margvíslegar forsendur,. sem
mæla með því að Patrick Gervasoni fái landvistarleyfi á íslandi.
Verði brottför hans héðan ti! þess, að hann hafni í frönsku
fangelsi væri vissulega sárskaukafullt að gera hann brottrækan.
Hitt er einnig dapurlegt að fylgjast með því, hvernig þessi
landlausi einstaklingur hefur óafvitandi orðið leiksoppur þeirra
þjóðfélagsafla hér á landi, sem bera minnsta virðingu fyrir frelsi
einstaklingsins og örlögum hans en leggja höfuðáherslu á
múgmennskuna. Þrugl Þjóðviljans um það, að með ákvörðun
dómsmálaráðuneytisins sé verið að þjóna hagsmunum „NATO-
hershöfðingja" í Frakklandi er til marks um það, hvað fyrir
blaðinu og fylgismönnum þess vakir. En slíkar ritæfingar í þágu
herstöðvaandstæðinga geta ekki ráðið örlögum Gervasonis, þær
hafa við engin rök að styðjast (Þjóðviljanum til fróðleiks má svo
sem geta þess, að franski herinn telur það ámælisvert sé hann
kallaður „NATO-her“ enda er sú nafnbót röng).
Öll sú málsmeðferð, sem hér hefur verið rakin, er til þess eins
fallin að koma í veg fyrir, að Patrick Gervasoni sé litinn réttu
auga af Islendingum. Hann hefur verið kynntur okkur á þann veg,
að menn geta óttast, að fái hann landvistarleyfi á íslandi fái
landið það orð á sig, að það sé sérstakur griðastaður fyrir þá, sem
neita að hlíta lögum landa sinna og gegna herþjónustu. Síst af
öllu höfum við þörf fyrir slíka iandkynningu. Frá mannúðarsjón-
armiði er skynsamlegast að veita Gervasoni landvist hér á landi,
þótt æskilegast sé að skýrt liggi fyrir, hvaða viðurlög bíða hans í
heimalandi hans Frakklandi, snúi hann þangað aftur.
Islendingar í Irak:
Varð að flýja Basra
vegna loftárásanna
„ÉG VARÐ VITNI að nokkrum sprengi-
árásum í Basra og það er ógleymanleg
reynsla. Fyrst komu sprengjurnar á
ógnarhraða og sprungu löngu áður en
orrustuvélarnar komu. Þær flugu mjög
lágt og komu öllum að óvörum. Hávaðinn
frá þeim var óskaplegur,“ sagði Þórhall-
ur Guðmundsson, íslenskur tækni-
fræðingur sem starfað hefur á vegum
norska vátryggingafélagsins DET
NORSKE VERITAS í suðurhluta íraks.
Ilann var staddur í borginni Basra þegar
íranskar orrustuflugvélar gerðu árás á
borgina í fyrradag.
Þórhallur lagði þegar af stað frá írak
áleiðis til Kuwait, en varð í fyrstu
atrennu að hverfa frá landamærum íraks
og Kuwait vegna langra biðraða sem þar
voru. í býtið í gærmorgun lagði Þórhall-
ur aftur af stað og hann kom til Kuwait
síðdegis í gær. Miklum erfiðleikum er
bundið fyrir flóttamenn að komast frá
írak þar sem stjórnvöld reyna að fylgjast
nákvæmlega með því hverjir fara yfir
landamærin.
Morgunblaðinu tókst að ná
sambandi við Þórhall í Kuw-
ait í gær og hann lýsti
sprengiárás sem hann varð
vitni að í gærmorgun þegar
íranir sprengdu olíuhreins-
unarstöð í Basra í loft upp.
Fyrst komu orrustuvélarnar
á mikilli ferð og flugu mjög
lágt, nánast við jörð. Þær
sendu frá sér eldflaugar sem
sprungu í olíuhreinsunarstöð-
inni sem síðan stóð í ljósum
logum í allan gærdag.
Þórhallur sagði að fólk á
þessu svæði væri nokkuð
taugaóstyrkt, en þar væri alls
ekki nein skelfing ríkjandi, þó
hefði fólk þyrpst út á göturn-
ar er árásirnar hófust. Þegar
átökin voru komin á þetta
stig, varð öllum útlendingum
ljóst að skynsamlegast væri
að hafa sig á brott.
Þórhallur hefur unnið hjá
Det Norske Veritas undan-
farin ár, við hönnunar- og
framkvæmdaeftirlit. Hjá
fyrirtækinu er mikill hluti
norska skipaflotans tryggður
og einnig margir olíuborpall-
anna í Norðursjó. Þórhallur
vann á vegum fyrirtækisins í
Norðursjónum, áður en hann
fór til Iraks. Við vinnu sína
þar hafði Þórhallur aðsetur á
Alexander Kjelland sem
sökk í vor. Aðeins hálfum
mánuði áður en borpallurinn
sökk hafði Þórhallur verið
fluttur til íraks, en þar hafði
hann það verkefni að líta
eftir framkvæmdum við gas-
hreinsunarstöð í Basra.
Þórhallur hafði dvalið í sex
mánuði í írak og hann sagðist
hafa kunnað vel við sig þar,
þangað til síðustu daga.
„Þessi þræta hefur staðið yfir
í mörg ár milli írana og
íraka, en síðustu tvær vikur
hafa átökin harðnað og bar-
dagar brotist út á landamær-
unum,“ sagði Þórhallur.
„Fyrir viku fóru þeir að gera
árásir á hernaðarlega mikil-
væg mannvirki og þetta hefur
smám saman færst í aukana.
Fyrst réðust írakar inn í íran
og daginn eftir svöruðu íranir
í sömu mynd. Þeir virðast
leggja áherslu á hernaðarlega
Þessi mynd var tekin fyrir nokkrum árum af Þórhalli Guðmunds-
syni og konu hans, Herdisi Pálsdóttur. Með þeim á myndinni er eitt
þriggja barna þeirra.
Ég fer ekki til
Bagdad á meðan
þetta ástand varir
- segir Unnur Birgisdóttir
„ÞAÐ VAR farið að bera á talsverðri spennu meðal fólks í Bagdad
og maður vissi að herafli landsins var við öllu búinn á
landamærum írans og íraks,“ sagði Unnur Birgisdóttir i samtali
við Morgunblaðið í gær. Unnur og franskur eiginmaður hennar
hafa búið i Bagdad undanfarið ár, en maður hennar, scm er
verkfræðingur að mennt, hefur starfað á vegum fransks fyrirtækis
í írak og unnið að uppsetningu á ýmsum tækjum í sjúkrahús.
Unnur fór frá Bagdad í maí og
hefur dvalist á ísiandi í sumar.
Hún var á förum til íraks þegar
fréttir af hinum harðnandi átök-
um Iraka og írana bárust og
mun því breyta ferðaáætlun
sinni. „Ég fer ekki til íraks á
meðan þetta ástand varir," sagði
Unnur.
Hún sagði að maður hennar
hefði aðallega unnið í Bagdad, en
einnig í öðrum borgum svo sem
Erbil og Mosul. Hann hefur
verið í Irak í sumar og sagði
Unnur að síðustu vikur hefðu
átökin smám saman færst í
aukana. Allt eftirlit hefði verið
hert í landinu og maður hennar
þyrfti að gera nákvæma grein
fyrir ferðum sínum. Hún sagði
að styrjaldarástandið hefði legið
í loftinu nokkurn tíma og nefndi
til dæmis um það banatilræðið
sem menntamálaráðherra lands-
ins var sýnt um páskana. Áður
en hún fór frá írak í maí hafði
Khomeini lýst Hussein forseta
íraks réttdræpan og sambúð
ríkjanna var orðin mjög stirð.
Engar fréttir hafa borist frá
eiginmanni Unnar síðustu dæg-
ur, vegna þess hve erfiðlega
gengur að ná símasambandi.
mikilvæg mannvirki og sjálf-
ur hef ég verið á nokkuð
öruggu svæði í útjaðri Basra,
fjarri öilum olíuhreinsun-
arstöðvum. Miklar fram-
kvæmdir hafa verið í borg-
inni undanfarið; þar er verið
að smíða olíuhreinsunarstöð,
efnaverksmiðju, stáliðjuver
og fleiri stórfyrirtæki. í borg-
inni búa 900 þúsund manns
og þar hefur dvalist talsverð-
ur hópur erlendra sérfræð-
inga. I fyrradag hófu íranir
árásir sínar á borgina með
því að sprengja upp efnaverk-
smiðju og olíuhreinsunar-
stöð.“
Þórhallur sagði, að hann
hefði aldrei verið í neinni
lífshættu og að hann myndi
fara frá Kuwait til Kaup-
mannahafnar á morgun
áleiðis til Ósló. Þar mun hann
hitta konu sína, Herdísi Páls-
dóttur, og þau koma síðan til
íslands um miðjan október.
Þess má geta að Þórhallur er
sonur hjónanna Guðmundar
Magnússonar og Svövu Bern-
harðsdóttur og bróðir þeirra
Bernharðs Guðmundssonar
blaðafulltrúa þjóðkirkjunnar
og Kristjáns Guðmundssonar
æskulýðsfulltrúa í Kópavogi.