Morgunblaðið - 01.06.1958, Blaðsíða 13

Sunnudagur 1. júní 1958
MORCIJNBL 4 ÐIÐ
13
REYKJAVIKU RBREF
Laugardagur 31. maí
Vorharðindi
í sumum byggðarlögum lands-
ins, er varla hægt að segja, að
enn sé komið vor. Harður klaki
hylur þar láglendi, og ef ekki
kæmi til mikil notkun fóðurbæt-
is, sem er dýr og aðfengin vara,
mundi þar vera þröng fyrir dyr-
um. Blaðið hefur nýskeð birt
myndir norðan úr landi, sem
sýna, að líkast er að þar sé enn
vetur. En síðustu dagana he^ur
hlýnað i lofti og vonast menn
eftir, að nú taki að sumra.
Það mun vera almenn skoðun
manna úti á landsbyggðinni, að
þeir sem í bæjunum búa, rnuni
varla eftir þeim. Fólkið „í dreif-
býlinu“ sé eins konar útilegu-
menn. En þetta er langt frá því
að vera rétt skoðun. Bæjarbúar,
og þá ekki síður höfuðstaðarbúar
en aðrir, fylgjast náið með því
sem gerist í byggðum landsins og
taka á sinn hátt þátt í kjörum
þess fólks, sem þar býr. Þess er
líka rétt að geta, að langflestir
af þeim, sem búa í Reykjavík,
eru þangað komnir úr sveit (3a
þorpum úti á landi. Mikill fjöldi
þess fólks stendur einnig í nánu
sambandi við hina gömlu heima-
haga.
Þegar rætt er um Reykjavik
og sveitirnar ættu menn að minn
ast þess, sem Einar Benediktsson
sagði um það efni í kvæði sínu
um Reykjavík:
„Af bóndans auð hún auðgast,
verður stærri,
og auðgar hann; þau hafa sama
mið.“
Það hefur þótt góð latína á
síðustu áratugum, að vekja andúð
gegn höfuðstað landsins út um
sveitirnar. Sú iðja mui. hafa bor-
ið meiri ávöxt en hún á skilið.
En vilji menn líta á málin af skyn
semi, munu þeir sjá, að í svo
smáu þjóðfélagi sem hinu ís
lenzka, eru hagsmunir allra ná-
tengdir. Þess vegna hljóta harð-
indi, sem ganga yfir, eins að
varða hina miklu. ísland er held-
ur ekki svo stórt að nokkurt
byggðalag þurfi að óítast að pað
muni gleymast.
r
A fimmtiidaginn
var
Ekkert hús var nefnt jafnoft
í blöðum vinstri flokkana fyrir
bæjarstjórnarkosningarnar og
Skúlatún 2. Það var fremur öðru
gert að rógsefni á hendur Sjálf-
stæðismönnum, að þeir hefðu
byggt hús þetta fyrir ýmsa starf-
semi bæjarfélagsins, og jafnframt
búið þar bæjarstjórn og bæjar-
ráði hæfileg salarkynni. En það
var ekki að sjá á fulltrúum þess-
ara sömu flokka, að þeir kynnu
neitt illa við sig í bæjarstjórnar-
salnum nýja sl. fimmtudag, þeg-
ar fjárhagsáætlun bæjarins var
þar til síðari umræðu. Síðan á
kosningadag hafa þeir heldur
ekki minnzt einu orði á Skúlatún
2. Að vísu mátti sjá pað á fuiitrú-
um vinstri flokkana, að þeir
töldu sig hvergi nærri hafa
nokkra þægilega aðstöðu á þess-
um fundi, en það var sízt af öllu
hinum vistlega fundarsal að
kenna. Astæðan var allt önnur.
Hér var nefnilega að vissu leyti
eins konar reikningsskiladagur
fyrir þessa menn.
Gunnar Thoroddsen borgar-
stjóri og Geir Hallgrímsson bæjar
fulltrúi gerðu grein fyrir því, að
vegna bjargráðanna svonefndu,
verðbólgufrumvarps vinstri
flokkanna, hlyti rekstrarkostnað
ur bæjarfélagsins að hækka veru
lega. Útgjöldin færu sýnilega
mjög fram úr því, sem áætlað
var. Og það varð ennfremur ljóst,
að verð rafmagns og hitaveitu-
gjaldið, auk fargjalda strætis-
vagnanna, hlytu að hækka af
I sömu ástæðu. Allt voru þetta
ómótmælanlegar staðreyndir. Þeg
ar allt var saman talið, var hér
um milljónatugi að ræða. Hækk-
unin á rekstrargjöldum bæjarins,
vinnulaunum og fleira, var áæti-
að að mundi nema tæplega 12
milljónum krónum. En svo var
allt hitt eftir. Og allt verður al-
menningur að borga, því undan
slíku verður ekki komizt.
Það var vegna þessara stað-
reynda, sem fulltrúum vinstri
flokkanna þótti vistin ekki sem
bezt í Skúlatúni 2, þennan dag.
Og viðbrögð þeirra báru líka svip
af þessari vanlíðan. Einn eftir
annan af fulltrúum sömu flokka,
sem voru einmitt þennan dag að
samþykkja verðbólgufrumvarpið
á Alþingi, risu nú úr sætum sín-
um í bæjarstjórnarsalnum. Fyrst
kom einn fulltrúi kommúnista.
'Þegar leið á fimmtudaginn og
menn höfðu ækið sér ríflegt mat-
arhlé, dró enn .. ^ — ræðum
fulltrúa vinstri flokkan.— Hver
ful.'.rúi . óti til að tala
tvis . ar, en ræðumen.. minnihluta
flokkanna notuðu sér varla þann
rétt. Loks stóð einn bæjar
fulltrúi 1 ímúnista, Guðmund-
ur J. Guðmundzron, sté. ður
og sterklegur, sem hefur viður-
nefnið Jaki. Hann —r verið
eins konar hershófðingi kommún
ista í ofbeldisverkum í sambanci
við vinnustöðvanir, og mun ha n
kunna betur við sig. í þeim ham
á vegum úti, heldur en í sæti s.nu
í bæjarstjórn. Þessi vöðvamikli
fulltrúi reis nú þunglamalega upp
og sagðist ekki ætla að :efja
tíma fundarmanna með langri
ræðu. Og eftir örfáar mínútur
lýsti hann því yfir, að hér yrðu
efnum landsins af hagsýni og
ráðdeila.
Tæplega mun nokkur sem
heyrði og sá bæjarstjórnarfund-
inn á fimmtud. hafa komizt hjá
að spyrja sjálfan sig: Hvernig
væri umhorfs, ef ástandið í bæj-
arstjórninni væri eins og það er
nú í sjálfri stjórn islenzka ríkis-
ins?
Klofnar fylkmgar
Nú hefur verðbólgufrumvarp
ríkisstjórnarinnar verið sam-
þykkt. Það hefur fyrir löngu
komið í ljós, að um það er djúp-
stæður ágreiningur innan stjórn-
arflokkanna. Þetta kom þegar i
ljós í umræðunum í 19 manna
nefndinni svonefndu, þar sem sér
stökum brögðum þurfti að beita
til að fá nauman meirihluta til að
fallast á að vinna ekki beinlínis
gegn þessum ráðstöfunum ríkis-
stjórnarinnar. Margir helztu
menn kommúnista innan Alþyðu-
sambandsins lýstu sig andvíga

Nýjasti togari tslendinga, Þormóður goði, eign Bæjarútgerðar Reykjavíkur, veiðir nú í salt á
Grænlandsmiðum. Hcfur veiðin gengið vel og standa vonir til að hann ljúki veiðiförinni, sem
hófst 3. maí, í lok þessa mánaðar. Er það önnur veiðiför togarans.
Ræða hans hafði heyrzt oft áður,
reyndar oft og mörgum smnum
Þetta var eins og gamalt dægur-
I lag, sem fyrir löngu er orð'ð
leiðigjarnt. Margir bæjarfullwú-
ar, og þar með einnig sumir fylgis
menn ræðumannsins, risu úr
sætum sínum og leituðu skjóls í
hliðarherbergjum í Skúlatúm 2,
meðan á ræðunni stóð. Þetta var
sama platan um „sukk og óráð-
síu íhaldsins“, um að taka ætti
milljóna tugi lán handa bænun,
sem enginn veit hvar ætti að fá,
og annað fram eftir þeim göt’in-
um. í lokin kom svo fjarskalega
þokukennt tal um að „bæjar-
nýta“ öll kvik-iyndahú., ' snum
og ennfre - framleiðslu gos-
drykkja og sælgætis. Eins og bær
inn yrði eitthvað sælli fyrir það,
þó hann færi að framleiða gos og
s—Iwceti! Mur.di ekki vera hyggi-
legra að láta þá sem til kunna
annast þá atvinnu, en
vegar á þá útsvör til bæjarþarfa,
eins og líka er gert og það í rík-
um mæli!
Þannig var um ræðu oddvita
stærsta andstöðuflokksins Ekki
voru hinar ræðurnar .’eig-imciri.
Hér var staðið andspænis sta'i-
reyndum, sem ekki verða umr.ún
ar. Vinstri flokkarnir urðu að
svara fyrir það í bæjarstjórninni,
sem þeir voru að samþykkja á
Alþingi þennan sama dag. Reikn-
ingsskilin létu ekki bíða eftir sér,
ekki einu sinni einn dag. Hér bar
allt upp á sama daginn.
ekki frekari ræðuhöld af hálfu
þeirra vinstri manna og settist
hann síðan niður.
Sólin leit í hvern krók bæjar-
stjórnarsalarins og þar var ailt
kyrrt. Alfreð Gíslason baðst loks
leyfis forseta til að mega segja
„örfá orð“ og að þeim loknum
settist hann niður aftur. Þessi
maður var nýkominn frá því að
simþykkja verðhækkanafrum-
varp ríkisstjórnarinnar á Alþingi.
Hann hafði að vísu látið sér um
munn fara þau hreystiyrði, að
hann mundi aldrei samþykkja
það frumvarp — í hæsta lagi sitja
hjá. En auðvitað rétti hann upp
hendina, þegar a hólminn kom
Það bjóst heldur enginn við öðru.
Og nú sat hann þarna í sæti sínu
— með landlæknisembættið í
baksýn.
Þeir voru sízt af öllu öfunds-
verðir fulltrúar minnihlutaflokk-
anna í bæjarstjórn á fimmtudag-
inn var. En það skiptir minnstu
máli, hvernig um þá fór. Hitt,
skiptir öllu máli, að alþjóð verð-
ur að borga fyrir róðleysi og svik
in loforð þessara flokka, sem nú
ráða hér á landi. Allan ófarnað-
inn verður að borga í auknu verð
lagi, líka í hækkunum á rafmagm
og hita. Áfram er haldið út í al-
gleyming verðbólgu og hrörnandi
verðgildi íslenzkra verðmæta. —
Það er annað að standa ó vegum
úti og stöðva umferð með hótun
um og vöðvaafli, en stjórna mál-1 brigða á gefnum loforðum.
því, og töldu það freklegt brot
á gefnum loforðum. — Þegar á
Alþing kom snerist sjálfur for-
maður Sósíalistaflokksins, Einar
Olgeirsson, öndverður gegn frum
varpinu. Tveir Alþýðuflokks
menn, Eggert G. Þorsteinsson og
Áki Jakobsson, greiddu atkvæði
á móti því. E. G. Þ. skilaði sér
stöku nefndaráliti og taldi að
frumvarpið fæli í sér brot á yfir-
lýstri stefnu ríkisstjórnarinnar og
væri í ósamræmi við það, sem
Alþýðusambandið hefði lofað.
Hér riðluðust því allar fylkingar
í stjórnarherbúðunum, nema
Framsókn. Þar er ein hjörð og 2
hirðar. Og þar heyrist aldrei
stuna né hósti, enda vel séð fyrir
þrengstu klíkuhagsmunum Fram-
sóknarflokksins, eins og bezt sést
á því, að Alþingi hefur nú sam-
þykkt lög, sem fela í sér að opna
samvinnufyrirtækjunum leið tii
að ráða því að mestu eða öiiu
sjálf, hverja skatta þau greiða til
opinberra þarfa. Framsóknar-
klíkan hefur einn munn og einn
maga, og ef hann er fullur, þá
heyrist þar aldrei hljóð.
En meðal hinna flokkanna eru
háværar deilur og svo háværar,
að þær hafa sjaldan risið öllu
hærra.
Innan kommúnistaflokksins
standa yfir harðvítugar deilur.
Einar Olgeirsson og þeir sem hon
um fylgja vilja að kommúnistar
rjúfi stjórnarsamstarfið vegna
móti þeim standa hinir nýju Al-
þýðubandalagsmenn, með Finn-
boga Rút Valdimarsson í broddi
fylkingar. Einari Olgeirssyni
mun nú vera ljóst, að hann og
hinn gamli Moskvukjarni innan
Sósíalistaflokksins eru í alvar-
legri hættu. Með því að leita lags
við vinstri menn á borð við Rút,
Hannibal bróðir hans, Alfreð
Gíslason og aðra þvílíka,
hafi myndazt hætta á klofningi
innan flokksins, en slík hætta var
ekki til áður. Slíkt er algerlega
nýtt fyrir Einar Olgeirsson og
félaga hans. Nú geta þeir„á hverri
stundu átt á hættu, að iflenn eins
og Finnbogi Rútur kljúfi sam-
tökin, ef ekki er farið að þeirra
vilja. Rútur er nú mjög eindreg-
inn talsmaður þess, að halda
stjórnarsamstarfinu áfram til
þrautar, enda mun hann telja sig
hafa mikla persónulega hagsmuni
þar í veði. Fylking kommúnist-
anna er því sízt af öllu he.il, og
má vera, að þeirra sé vandinn
ekki minnstur, eins og nú standa
sakir.
Verkfallaalda?
Það er alkunnugt að öll stærstu
verkalýðsfélögin í Reykjavík og
nágrenni hafa sagt upp samning-
um þegar 1. júní. Fjölda mörg
félög hafa sent Alþingi harðorð
mótmæli gegn „bjargráðunum“
Síðustu vikur hefur verið mikið
um það rætt milli manna, að verk
fallaalda kynni að vera í upp-
siglingu. Á föstudag segir Tím-
inn, „að afstaða Einars Olgeirs-
sonar og áhangenda hans hafi
innan verkalýðshreyfingarinnar
sett skriðu af stað, sem vel getur
leitt til nýrrar verkfallsöldu”. —
Tíminn gleymir því ekki í leið-
inni að segja, að Sjálfstæðismenn
„rói kappsamlega undir“. Verk-
fallsalda er aldrei lausn á neinu
máli og ekki heldur nú, en skelli
sú alda yfir eiga þar engir meiri
sök en Framsóknarmenn, sem
eiga mestan þátt í þvi, að nú
hafa verið lagðar nýjar stórálög-
ur á þjóðina, án þess að hún sjái
nokkra von til þess að vandi efna
hagsmálanna verði leystur. Ef
það verða verkföll, sem ríkis-
stjórnin sker upp, má ekki
gleyma þvi, að það er hún, sem
hefur sáð til þeirra, og ekki aðr-
ir. —•
Var samið
eða ekki?
Laugardaginn þann 24. maí gaf
að líta yfirskriftir í blöðum
stjórnarflokkanna um gð sam-
komulag væri orðið milli þeirra.
Alþýðublaðið og Tíminn lögðu
áherzlu á orðið „samkomulag“,
en Þjóðviljinn notaði orðið „sig-
ur“. Blaðið taldi að sinn flokkur
hefði unnið „sigur“ í landhelgis-
málinu og á miðvikudag'inn var
birt í blaðinu reglugerð, um út-
færslu íslenzku landhelginnar.
Jafnframt réðst blaðið með miklu
offorsi að utanríkisráðherranum
fyrir afstöðu hans til þess máls.
Alþýðublaðið tók nú til and-
svara á fimmtudag. Sagði það að
sinn flokkur hefði „stöðvað
Nasser-stefnu kommúnista í
landhelgismálinu" Sú reglugerð
sem Þjóðviljinn prentaði, hefði
„ekkert gildi, enda málið enn til
umræðu milli stjórnarflokk-
anna“. Kvað blaðið svo sterkt að
orði, að ef áhrifa Alþýðuflokks-
ins hefði ekki notið við, mundi
Lúðvík Jósefsson, sjávarútvegs-
málaráðherra hafa „eyðilegt ís-
lenzka togaraútgerð og hafið ill-
deilur við aðrar þjóðir“. Hér
hefði ráðherra kommúnista stofn.
að til „glæfraleiks", og sá leik-
ur hefði verið gerður í þeim til-
gangi að „draga ísland í fang
kommúnistaríkjanna í austri“.
Taldi Alþýðublaðið að kommún-
istar hefðu reiðst því, að þeir
fengu ekki komið áformi sinu
fram, og af því væri heift þeirra
í garð utanríkisráðherrans
sprottin.
Tíminn lét sig þessar deilur
Alþýðuflokksins og Þjóðviljans
Framh. á bls. 14