Morgunblaðið - 02.04.1950, Blaðsíða 2
MORGUNBLAÐlfí
Sunnudagur 2. apríl 1950.
Ofbeldislíðlð frá 30. mars dæmt
Frh. af bls. 1.
VEKKSUMMERKI vift Austurvöll eftir „skítkast unglinga“, eins og blað kommúnista orðar
,,Þjóðin“ frá Þórsgötu 1 þurfti að nota hraungrj ótið úr blómabeðunum!
það.
Fundarboð kommúnista.
Síðari umræðudaginn 30,
mars, boðuðu Fulltrúaráð
verkalýðsfjelaganna í Rvík
og Verkamannafjelagið Dags
brún til útifundar við Mið-
bæjarbarnaskólann kl. 1 e.
- h. til að Reykvíkingum gæf-
ist tækifæri til að krefjast
þjóðaratkvæðagreiðslu um
inngöngu íslands í hernaðar-
bandalag Norður-Atlants-
hafsríkjanna enn einu sinni
áður en Alþingi tæki fuiln-
aðarákvörðun um málið eins
og það var orðað í fundar-
boðinu, og var skorað á al-
menning að taka sjer frí frá
störfum til að mæta á úti-
fundinum. — Þennan sama
morgun höfðu formenn
stjórnarþingflokkanna
þriggja skorað á friðsama
borgara að koma á Austur-
völl kl. 12—1 þennan dag til
að sýna að þeir vildu að Al-
þingi hefði starísfrið. Mikili
fjöldi fólks varð við þessari
áskorun. Að loknum útifund
inum við Miðbæjarbarna-
skólann hjeldu fundarmenn
að Alþingishúsinu. Af þess-
um sökum safnaðist mikill
múgur manns að þinghús-
inu um og cftir hádegið.
enda var gott veður. Lög-
regian var öll á verði, búin
tækjum, þ. á. m. táragasi,
ef á þyrfti að halda. Að-
stoðarlið var að baki lögregl-
unnar úti fyrir þinghúsinu og
einnig inni í því. Klukkan
að ganga tvö, eða nokkru
eítir að fundarmenn af úti-
fundinum við Miðbæjar-
barnaskólann komu að þing-
húsinu, hófust nokkrar ó-
eirðir úti fyrir húsinu, hróp-
Uðu ýmsir „þjóðaratkvæði“
og fleira og um það leyti sem
atkvæðagreiðslan í þinginu
hófst, en hún stóð álllengi
yfir. var tekið að kasta
grjóti, mold, torfi og figgj-
um I húsið, að lögreglunni
og yfir mannfjöldann. Crjót,
mold og torf rifu menn upp
úr vellinum.
Reynt að sefa
óspektalýðinn.
Nokkrir óspektamenn rjeð-
ust á grindverk við Baðhús
Reykjavíkur, að því er virtist
í því skyni að brjóta það og ná
úr því bareflum, en lögregl-
unni tókst að mestu að hindra
það. Hún reyndi að sefa óeirð-
arseggina og fjarlægja þá frá
þínghúsinu. en eigi bar það ár-
angur í fyrstu. Hófst nú meðan
atkvæðagreiðslan stóð yfir nær
óslitin hríð að húsinu og þeim
sem við það stóðu og var kast-
að þeim hlutum, sem áður eru
nefndir. Með grjótkasti var
brotinn fjöldi rúða í þinghús-
inu og flugu steinar, sem inn
'um glugga neðrideildarsalsins
komu, víðsvegar um salinn. —
Olerbrot hentust einnig langt
ynn í salinn, en einkum lentu
þau þó við stóla forseta, ráð-
herra og fundarskrifara, sem
eiga sæti næst gluggunum. —
Framhlið þinghússins ataðist
mold og eggjum og lögreglan
og og hjálparlið hennar varð
ir.jög fyrir kasti þessu.
Stór-háskalegar aðfarir.
Grjótkastið var stórháska-
legt mannþrönginni úti fyr-
ir húsinu og þá fyrst og
fremst lögreglunni og hjálp-
arliði hennar, sent næst
stóðu húsinu, og verður síð-
ar vikið að þeim slysum, sem
það olli. Þegar kasthríðin
hófst fyrir alvöru fjarlægði
lögreglan mannfjöldann hús-
inu norður undir líkneski
Jóns forscta á Austurvelli.
Óeirðaseggir beittu þá lög-
regluna barsmíðum og grjót-
kasti og varð hún að beita
kylfum í harðri viðureign við
þá og tók lijálparliðið þáít í
henni. Að þessu loknu íærði
lögreglan sig á norðurgang-
stjettina við Kirkjustræti. en
óeirðaseggir fylgdu eftir með
grjótkasti.
Mannfjöldinn aðvaraður.
Þegar hjer var komið var á-
kveðið að dreifa mannfjöldan-
um með táragasi, en áður en
það var gert kallaði lögreglu-
maður í hátalara í anddyri þing
hússins aðvaranir um þetta til
mannfjöldans og bað hann að
hverfa á brott, en ella yrði að
beita táragasi. Illa heyrðist í há-
talaranum enda hávaði úti fyr-
ir húsinu og mjög í sama mund
og í hann var kallað hófust
gasaðgerðirnar. Við þær þusti
mannfjöldinn burt, en þegar
gasreyknum hafði ljett af Aust-
urvelli sótti fólksstraumur þang
að aftur. Var gassprengjum þá
aftur kastað og völlurinn’hreins
aður af fólki. Um kvöldið urðu
óspektir á Austurvelli og þrjár
sprengjur sprengdar þar svo að
hús í nágrenni skulfu við og
rúður brotnuðu í Sjálfstæðis-
húsinu. Litlu síðar voru tvær
sprengjur sprengdar þar í
grennd og safnaðist þá hópur
manna að lögreglustöðinni og
hóf grjótkast á glugga hennar
og braut þannig nokkrar rúður
á norður- og vesturhlið henn-
ar. Hóp þessum var síðan dreift
með táragasi. Upp úr þessu
fjöruðu óeii’ðirnar út og um kl.
1 um nóttina var komin kyrrð
á í bænum.
Ofagurt umhorfs
Eftir óeirðirnar var ófag-
urt umhorfs viö Aiþingis-
húsið og á Ausíurvelli. Kúð-
ur voru sem áður segir brotn
ar í húsinu og það atað auri
utan, grjót- og moldarhrönn
á göíunni framan við það og
völlurinn og gangstigabrúnir
á honum meira og minná
rifnar upp, en úr gangsiiga-
brúnunum höfðu ócirðasegg-
irnir rifið upp grjótið, sem
kastað var.
Þingmenn
fara úr þinghúsinu.
Um leið og forseti þingsins
sleit fundi tilkynnti hann þing-
mönnum þá ósk lögreglustjóra
að þeir færu ekki úr húsinu
fyr en hann teldi það óhætt
vegna óeirðanna úti fyrir. Urðu
þingmenn við þessaii ósk. Tveir
þeirra ætluðu þó að fara út
þrátt fyrir þessi tilmæli, en
urðu þá fyrir eggjakasti og
hörfuðu þá aftur inn í húsið.
Þegar mannfjöldanum hafði
verið dieift komu bifreiðar að
þinghúsinu og fóru þingmenn
á brott í þeim. Við brottförina
var veitst að foi'sætisráðherr-
anum Og utanríkisráðherranum
án þess þó að meiðsl hlytust af,
en að öðru leyti komust þing-
menn vandræðalaust á brott.
Óeirðaseggirnir æstir upp.
Eftir áðurnefndan útifund
við Miðbæjarbarnaskólann
kom jeppabifreiðin R. 6156
fram í sundið sunnan við
Hótel Borg við Austurvöll og
síðar í Pósthússtræti og var
úr bifreið þessari kallað með
hátalara til fólksfjöldans og
virtust þau köll, einkum að
þingmenn Sameiningarfl. al-
þýðu, sósíalistaflokksins,
væru fangar í þinghúsinu,
hafa mjög æsandi áhrif á þá,
sem óeirðirnar höfðu í
frammi, og kom aðalhríðjn
að þinghúsinu og lögreglunni
í kjölfar hins síðasta þessara
kalla. V'erður nánar að þessu
vikið síðar.“
Meiðsli á mönnum.
Síðan eru rakin meiðsli þau,
sem ui’ðu á mörgum mönnum
í þessari viðureign. Urðu nokkr
ir lögregluþjónar fyrir stórfelld
um meiðingum af völdum grjót-
kastsins. Var það þó hrein til-
viljun og mesta mildi að ekki
skyldu fleiri menn slasast í hinu
æðisgengna grjótkasti.
í dómsforsendunum segir að
í hinum mikla mannfjölda og
við þær aðstæður, sem óeirð-
irnar ?köpuðu hafi lögreglunni
veist mjög erfitt að taka eftir,
hvei’jir það voru, sem óspekt-
irnar höfðu í frammi og hafi
það torveldað mjög alla rann-
sókn málsins.
Þáttur
Stefáns Ögmundssonar.
Þá rekja dómsforsendurn-
ar þátt hinna ákærðu i óeirð-
unum. Er þar fyrst vikið að
Stefáni Ögmundssyni. Af
framburði fjölmargra vitna
þykir það sannað að hann
hafi tvívegis talað í liátalara
þann, sem kommúnistar
höfðu sett upp á jeppabif-
reið, er þeir höfðu til taks á
staðnum. Höfðu ákærðu út-
vegað sjer jéppa þennan, dag
inn áður, þann 29. mars og
útbúið hann nauðsynlegun,
tækjum, magnara og hátal-
ara. í bæði skiptin, senv
Stefán Ögmundsson talaði til
mannfjöldans í gegnum há-
talara jeppans hnigu orð
hans i þá átt að æsa til ó-
spekta. í síðara skiptið þyk-
ir sannað að hann hafi sagt
að þingmenn sósíalistaflokks
ins væm fangar í þinghúsinu
og einnig talað um „land-
ráðasamning“ út af sam-
þykkt Alþingis á þátítöku
íslands í Atlantshafshanda-
laginu.
Um þetta segir í dómsfor-
sendunum:
„Orð þau, sem samkvæmi:
framansögðu er sannað að á-
kærði Stefán Ögmundsson,
mælti tii fólksins í Kirkju-
stræti og í gegnum hátalarai
í Pósthússtræti í umrætt:
skipti, beindust gcgn Al-
þingi og sjálfstæði þess, vons
eins og á stóð til þess fallins
að æsa til frekari árása á
Alþingishúsið og truflana
þingsins í störfum þess.“
Dómur Stefáns Ögmunds-
sonar, sem eins og kunnugt
er var 18 mánaða fangelsii
og svipting kosningarjettar
og kjörgengis, er þannig
h.vggður á þeim verknaði acS
hafa forgöngu um æsingar
til óeirða og árása.
Grjótkastsliðið.
Þrír hinn-i ákærðu, þeir
Stefán Sigurgeirsson, Stefnir
Ólafsson og Magnús Jóel Jó->
hannsson, se- ’ lutu 12 mán
aða fangelsi og voru sviptir
kosningarjetíi og ltjörgengl
ævilangt, voru dæmdir fyr-
ir grjótkast, tveir hinna fyrr
nefndu fyrir að hafa kastafá
því í þinghúúð en sá síðast-
nefndi fyrir að standa fram-
arlega í hópi manna, sem
tóku þátt í árásinni á þing«
húsið m. a. íneð grjótkasti-
Ofbeldi við lögregluna,
skítkast og eggjakast.
Á aðra hina dæmdu var það
sannað að þeir hefðu tekið þátb
í ofbeldi við lögregluna, skít-
kasti og eggjakasti í þinghúsiU
og fleiri þrifaverkum!!
í þeim hópi voru þeir Jöa
Kristinn Steinsson, Jón MúU
Árnason, sem hlutu hvor unT
sig 6 mánaða fangelsi, Magnúg
Hákonarson, Jóhann Pjeturs—
son, Kristján GuðmundssonP
Garðar Óli Halldórsson, Guð-
mundur Jónsson, sem hlutia
fjögra mánaða fangelsi, Friðrik
Anton Högnason, Gísli Rafn ís<>
leifsson, Árni Pálsson, Guð-»
mundur Helgason, Páll Theó-
dórsson, Ólafur Jensson, Hálf->
dán Bjarnason og Hreggviðun
Stefánsson, sem hlutu þriggj;;
mánaða fangelsi hver.
;
Óllum dómunum áfi-ýjað
til Hæstarjettar.
Allir hinir dæmdu hafa á-*
frýjað dómum sínum til Hæsta-
rjettar. Vegna þess, hversu um-
fangsmikið og sjerstætt þettei
mál er, má gera ráð fyrir að
meðferð þess fyrir Hæstarjetti
taki alllangan tíma, Er dóms-
úrskurður rjettarins því tæp-
lega að vænta fyrr en mjöfj
seint á þessu ári.
EINN hinna slösuðu lögregluþjóna, Ágúst Jónsson, þungt haldinn
í sjúkrahúsi.
á