Morgunblaðið - 17.06.1944, Page 25

Morgunblaðið - 17.06.1944, Page 25
25 / I ) '1ÞJÓÐHÁTÍÐARBLAÐ 17. júní 1944 Framtíð landbúnaðarins Framh. af bls. 23. Gerðar hafa verið samanburðar- rannsóknir á ýmsum þessum atrið- um hjer og hjá nágrönnum okkar austan hafs og vestan. Rannsóknir þessar, sem bygar eru á opinberum heimildum, leiða í Ijós, að hátt kaup- gjald í landbúnaðarvinnu hjer á landi samfara mikið minni vinnutækni og minni vinnuafköstum veldur iang- samlega mestu um, hve samkepnin er íslenskum bændum erfið á erlend- um mörkuðum. Eftir atvikum er það hepni fyrir okkur, að meinsemd- in skuli aðallega vera á þessum svið- um, því á þessu er hægt að ráða bót. VI. AF FRAMANRITUÐU er það Ijóst, að bændur verða framvegis að leggja höfuðáherslu á að lækka fram- leiðslukostnaðinn. Helsta leiðin verð- ur að spara dýrt mannahald, en auka í þess stað vjelanotkun á öllum svið- um og hverskonar tækni utan bæjar sem innan, svo að vinnuhraðinn og afköstin aukist að miklum mun.v Jafnhliða þessu’ þúrfa bændur og þær stofnanir, er fyrir þá vinna, að kappkosta að auka vörugæðin á allan hátt, svo að vörur bænda verði eftir- sóttar af innlendum og útlendum kaupendum. Það hefir áður verið á það bent, hversu mjög bændur juku afköst sín á síðastliðnum 40 árum. íslenskir bændur safna nú kröftum til nýrra átaka að stríðinu loknu. Með stuðningi þess opinbera, þætti mjer ekki ólíklegt, að þeir gætu enn tvöfaldað afköstin á tiltölulega fáum árum. VII. TIL ÞESS að bændur geti alment rekið búskap með nýtísku sniði verða þeir með aðstoð ríkisins að vinna að því, að þau starfsskilyrði fáist, er henta hinu nýja búskaparlagi og geri þeim kleift að keppa við aðra at- vinnuvegi, bæði um fólk og fjár- magn, og við aðrar þjóðir um mark- aði. \ Skal nú vikið stuttlega að því, er gera þarf til þess að bændur fái við- unandi starfsskilyrði: 1. Að vísindi, vjelar og tækni ann- ara þjóða, er komið geta að gagni fyrir landbúnaðinn, verði notuð til hins ítrasta. Haft verði vakandi auga á öllum nýjungum erlendum og inn- lendum á þessu sviði og rannsakað gildi þeirra. Útbreiddar vjelar og vinnubrögð, er best reyndust, t. d. með því að láta þar til hæfa menn ferðast sveit úr sveit til þess að kenna bændúm eða húsmæðrum meðferð nýrra vjela eða hentugri vinnubrögð. 2. Að ítarlegar rannsóknir verði gerðar á ýmsum hagfræðilegum at- riðum, er snerta landbúnaðinn og við mismunandi skilyrði, t. d. hvaða jarðarstærð og bústærð svarar hæstri búrentu. Hvar mörkin liggja milli þess, að betur borgi sig að hafa sauðfje en kýr. Hvaða búrentu svar- ar stóðhrossaeign móts við annan búpening og margt fleira mætti telja. Búreikningaskrifstofa ríkisins er sjálfkjörin til þessa starfa, en hana skortir nauðsynlegt fje til að greiða aðstoðar- og eftirlitsmönnum við færslu búreikninga. Tillaga hefir komið fram um, að sett yrðu á stofn reynslubú, er hefðu á hendi hag- fræðilegar tilraunir o. fl. 3. Að öll tún og áveitueogjar verði gerð vjeltæk, svo að sláttur með orfi og ljá verði í mesta lagi aðeins ígripaverk. Nýjar og stórvirkar vjel- ar gera það kleift að sljetta á fáum árum alt túnþýfi, sem eftir er, og rífa sundur harðbalann. Það mun reynast hentugast sökum þess, hve vjelarnar eru dýrar og mikilvifkar, að Búnaðarsamböndin kaupi vjel- arnar með stuðningi þess opinbera og reki þær. Þar næst kemur röðin að túnútgræðslunni, sljettun engja, framræslu og áveitu, en alt þetta má vinna með stórvirkum vjelum. 4. Að vegir færir bifreiðum verði lagðir um allar sveitir og komist smám saman á öll sveitaheimili, þar sem slíkt er kleift. Þetta er eitt af frumskilyrðum fyrir því, að hægt sje að ná miklum afköstum. Það kæmi t. d. að litlu haldi, þótt bóndi hefði nýtísku mjaltavjelar, ef hann eyddi hálfum deginum í að flytja mjólkina á akfæran veg. Vegagerðin hefir til skams tíma notað aðallega skófluna, gaffalinn og kerruna. Nú eru stór- virkar vegavinnuvjelar að koma í stað þessara tækja og þeim fjölgar vafalaust mjög á næstu árum. Við þessa breytingu verður margt kleift í vegamálum, sem áður virtist óvinn- andi. Svo heppilega vill til, að sömu vjelar má nota að miklu leyti við jarðvinslu og skurðagröft og við vegagerðina. Virðist auðsætt, að Búnaðarsambönd og sýslufjelög hafi samvinnu um kaup slíkra vjela og noti þær jöfnum höndum til jarð- vinslu og vegagerðar, eftir því sem með þarf á hverjum stað, sparast við það flutningur á vjelum milli vinnu- staða o. fl. 5. Að rafmagn til verkaljettis, Ijósa, suðu og hitunar komist á sem allra flest sveitaheimili. Mjer er það Ijóst, að mörg heimili og bygðarlög verða að bíða lengi með þeim aðferðum, sem nú eru notaðar við flutning raf- magnsins. En hver veit, nema einn- ig það breytist og að hægt verða að flytja áður langt líður sterkan raf- straum á einfaldan og ódýran hátt jafnvel út á ystu annes. ' Fátt eða ekkert mundi verða hús- mæðrum í sveitunum jafn mikið til verkaljettis og ánægju, ef jafnframt fylgdu fjölbreytt, vinnusparandi tæki, en slíkum tækjum fjölgar og verða fullkomnari með hverju ári, sem líður. Þá má ekki gleyma vjel- um, sem notaðar eru við utanbæjar- störf og sem ganga fyrir rafmagni, s. s. mjaltavjelar o. f 1., er geta haft mikla þýðingu fyrir bændur. Auk þessa mundi ýmiskonar iðnaður rísa upp í sveitunum, ef kostur væri á nægri raforku, þeim til mikils hag- ræðis. 6. Að íslenskur búpeningur verði kynbættur fyrst og fremst með ströngu úrvali og sæðisflutningi frá útlendum kynjum, ef þess gerist þörf, til þess að ná eiginleikum, er samrýmast markaðskröfum og ís- lenskum aðstæðum. Jafnframt ver^i gerð rækilega undirbúip tilraun til að,útrýma öllum þeim sauðfjárkvill- um, sem hægt er að losna við með einfi átaki. 7. Að íbúðar- og útihús til sveita verði bygð með sjerstöku tilliti til þess að ljetta umgengnina, þ. e. spara vinnu og tíma þeirra, er þar starfa. Til þess að koma byggingarmálum sveitanna í viðunandi horf hygg jeg, að líklegasta leiðin verði, að Bún- aðarsambönd eða smærri heildir tækju byggingarmálið að sjer, þann- ig að það hjeldi úti vinnuílokkum byggingarmanna með fullkomnustu tækjum, sem kostur er á, t. d. hræri- vjelum, mótorum, steypumótum úr málmblendingi o. s. frv. Húseigandi sæi um, að alt efni væri fyrirliggj- andi á staðnum, en Sambandlð legði til vinnu og vjelar og skilaði húsinu fokheldu, tækju þá fyrir næsta hús o. s. frv. En innanhússmíðið yrði vetrarvinna, sem eigandi annaðist. A þennan hátt yrði komið við full- komnurft vjelum og fljótvirkustu og bestu aðferðum, sem tæplega verður við komið, ef hver baukar fyrir sig. Eins og áður er tekið fram, eru öll þessi mál þannig vaxin, að fram- kvæmd þeirra er nauðsynleg til þess að bændur fái þau starfsskilyrði, er þeir þarfnast við atvinnurekstur sinn og geti teki upp nýtt búskapar- lag. Þessar framkvæmdir eru einnig nauðsynlegar, ef bændum á að verða kleift að lækka afurðaverðið innan- lands og utan, en fá þrátt fyrir það fult framleiðsluverð. Þetta tel jeg að verði eitt af höfuð viðfangsefnum bændastjettarinhar næsta áratuginn. Jeg jhefi orðið nokkuð langorður um þenna þátt framtíðarmála land- búnaðarins. -Stafar það af því, að jeg tel, að framleiðslan og samkepn- ishæfni hennar sje grundvöllurinn, sem framkvæmdir og framtíðar- draumar bænda byggjast á. Skal nú vikið litillega að öðrum viðfangsefn- um, sem framundan eru. VIII. ÞESS verður mjög vart, að bænd- tir eru svartsýnir á framtíðina, þótt fjárhagsástæður þeirra sjeu ýfirleitt vel viðunandi. Það er fólksleysi, sem nú háir landbúnaðinum svo, að slíks munu ekki dæmi áðúr hjer á landi, og eykur stórlega erfiði þeirra, sem eftir sitja, svo að mörgum finst þeir geti vart undir því risið og örvænta um sinn hag. Svo er jafnan, er harð- indi ganga yfir, venjulega hafa þau verið tengd vi hafís eða eldgos. Að þessu sinni stafa þau af óáran í mann fólkinu. Fjárstraumur stríðsáranna hefir raskað dómgreind fjölda fólks á hinn óheillavænlegasta hátt, svo það virðist hafa mist öll stefnumið nema krafsa til sín fje. En þessum harðindum er líkt farið og öðrum, þau taka enda og þá taka bændur til starfa með nýjum áhuga og björtum vonum. Fólksleysið og örðugleikarn- ir, sem af því leiða, kennir bændum að draga ekki lengur að hlíða kalli tímans og taka vjelarnar og ódýrari orku en mannsaflið í þjónustu sína strax, þegar um rýmist, og sannast þá, að fátt er svo með öllu ilt, að ekki boði nokkuð gott. En þótt vjel- arnar sjeu ágætar og breyti striti í leik, þá þurfa þær manninn með sjer. Verkafólksmál sveitanna verða því þrátt fyrir þær eitt af framtíðar- málunum, því ekki geri jeg ráð fyr- ir tómum einyrkjabúskap í framtíð- inni, hann hefir ekki þótt eftirsókn- arverður hingað til, þótt margur verði að bjargast við hann eins og nú standa sakir. Margt fólk setur markið aldrei hærra en að hafa lífvænlega at- vinnu og eigið heimili. Kjör verka- manna í kaupstöðum fyrir stríðið voru ekki eftirsóknarverð, þótt kaup ið væri hlutfallslega hátt. Það virð- ist því undarlegt, ef bændur geta ekki á eðlilegum tímum veitt því verkafóiki, sem er uppalið í sveit og hefir yndi af skepnum og sveita- vinnu, lífsskilyrði, sem meir en jafn- ist á við að hírast í kjallaraholum kaupstaðanna og oft við óvissa at- vinnu. Líklegustu framtíðarlausnina til að tryggja bændum gott ársfólk til bústarfa, hygg jeg vera að þeir sem fest hafa jáð sitt eða hafa það í hyggju, eigi kost á lítilli en góðri íbúð, helst í sjerstöku húsi, þar sem það hefði heimili sitt. Kaupið yrði greitt að nokkru í búvöru og fóðr- um eftir gömlu lagi. A þenna hátt verða hjúin þátttakendur í búrekstri heimilisins og báðir hafa haginn ef vel gengur. í gamla daga var það besti skólinn fyrir ungt fólk að starfa á góðu heimili áður en það reisti bú. Þrátt fyrir allar skólagöngur er það svo enn, og mun verða einnig í fram- tíðinni. IX. NOKKUÐ er rætt öðru hvoru um samvinnubygðir og nýbýlahverfi sem framtíðarlausn til þess að bæta úr á- göllum einyrkjabúskaparins. Færi vel á því, að tilraunir yrðu gerðar í þá átt, en ekki kæmi mjer á óvart, þótt þar kæmu fram gallar, sem yrðu þess valdandi, að þessar lausnir þættu ekki eftirsóknarverðar er fram liðu stundir. Takist bændum að koma framleiðslumálum landbúnaðarins í viðunandi horf, mun þróunin aðal- lega verða á þá leið, að bygðin þjett- ist við skiftingu jarðanna. Þetta hygg jeg að verði framtíðarlausnin og að öllu leyti sú æskilegasta. Þegar ak- vegakerfið nær inn til dala og út á annes, munu margar þær sveitir, sem íólkið flýr nú vegna vegleysis ogþ>ar af leiðandi einangrunar, fyllast að nýju af starfandi fólki. ísland er ekki of stórt, ef horft er til framtíðarinnar, en bændurnir eru ennþá of fáir. Gæði landsins notast best í dreifbýli, og í dreifbýlinu hef- ir íslensk menning þroskast. i X. ÞEGAR jeg hugsa um framtíð land búnaðarins, öfunda jeg þá bændur, er verða á ljettasta skeiði, er stríðs- ólgan þrýtur. Þá hefst, ef ekki verð- ur því ver á haldið, nýtt starfs- og nýskipunartímabil, sem verður ein- stakt í búnaðarsögu okkar. Nýjar vjelar og ný vinnubrögð ryðja sjer til rúms. Jarðrækt allskonar, kyn- bótum og vöruvöndun fleygir fram. Kornrækt blómgast í hinum veður- sælli hjeruðum, sem fullnægir að minsta kosti fóðurkornsþörf lands- manna. Nýjar og verðmætar trjáteg- undir verða gróðursettar um land alt. A hverju býli, þar sem landrými og önnur skilyrði leyfa, rísa upp skógarteigar, er þegar fram líða Framh. á bls. 30.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.