Morgunblaðið - 22.03.1942, Page 5

rSunnudagur 22. mars 1942.
Útgef.: H.f. Árvakur, Heykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jönsson.
'/ Rltstjórar:
■ Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgtSarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiiSsla:
Austurstræti 8. — Slmi 1600.
Áskriftargjald: kr. 4,00 á mánutJi
innanlands, kr. 4,50 utanlands.
þ *
I lausasölu: 25 aura eintakiö,
30 aura meö Lesbók.
Baráttan gegn er-
lendu áhrifunum
"f^íÐUSTU missiri hafa menn
í ræðu og riti talað um, að
'h.ióðinni g-æti stafað hætta af
sambýlinu við hið fjölmenna er-
lenda setulið. Að hin ríka þjóð-
crniskend, sem hefir verið skjól
og skjöldur Islendinga, kynni
..að geta dofnað, þegar þjóðin í
fyrsta sinn verður fyrir erlend-
um áhrifum í heimahögum sín-
m
Þeir, sem bjartsýnari hafa
verið, hafa gert sjer vonir um,
að sambýlið myndi hafa gagn-
stæð áhrif, myndi örfa þjóðern-
ískendina, að því skapi, er hætt-
urnar verða augljósari.
Rjett er að benda þeim bjart-
sýnnl mönnum á, að nýlega hafa
gerst þeir atburðir, sem benda
í gagnstæða átt, ao áhrif þeirra
sem kastað hafa þjóðrækni og
trygð við hinn íslenska málstað,
hafa farið vaxandi.
All-margir höfuðstaðarbúar,
• er eigi hafa áður ljeð kommún-
istum fylgi sitt, greiddu lista
|>eirra atkvæðí við bæjarstjórn-
.: arkosningarnar.
Allir vita það, að kommún-
istar hafa í mörg ár verið vilja-
Jaust verkfæri í höndum Moskva
manna. Komúnistar sjálfir hafa
ekki farið leynt með þenna
erindisrekstur sinn. Þeir hafa
sótt fyrirskipanir til Rússlands
ium það, hvernig þeir ættu að
; i*eka hjqlr ettúndi Rússa. (Þleir
: hafa í smáu og stóru lotið boði
. og banni hinnar erlendu einræð
: ísstjórnar. Svo ströngu eftirliti
hafa þessir föðurlandsleysingj-
ar lotið þar austan að, að þeir
hafa daglega tekið við áróðurs-
•greinum frá Moskva, sem þeim
hefir verið fyrirskipað að birta
í blöðum sínum.
En ljósasta dæmið um hina
fullkomnu undirgefni þeirra
imdir hið erlenda vald, er það,
nð þeir fyrir ári síðan töldu það
ganga glæpi næst, að íslenskir
verkamenn ynnu í þjónustu
hresku herstjórnarinnar. — Þá
töldu þeir, að Stalin væri stuðn-
ingsmaður Hitlers. En nú, þeg-
: ar Stalin er kominn á öndverð-
an meið við Hitler, er ofsafylgi
hinna ísl. kommúnista með mál-
staðnum, sem þeir börðust gegn
i fyrra, orðið svo mikið, að nú
þykir þeim það ganga glæpi
næst, ef ísl. verkamaður fer úr
vinnu setuliðsins, til þess að ljá
íslenskri framleiðslu, íslensku
þjóðinni lið.
Þessum erlendu leiguþrælum
hefir aukist fylgi. Menn, sem
hafa óttast hina erlendu hættu,
geta nú sjeð hana yfir höfði
. sjer. En þá fer skörin að fær-
ast upp í bekkinn, þegar komm-
linistar ofmetnast svo af fylgis-
auka sínum, og hnignun hins ís-
Ienska málstaðar. að þeir láta
sjer detta í hug, að nokkur ís-
lenskur stjórnmálaflokkur leyfi
sjer að líta við samstarfi við
: slíkt erlent málalið sem þá.
Reykjauíkurbrjef
Vertíðin.
ingaðtil hafa t.ogarar ekki
haft nema reitingsafla á
þessari vert.íð, og verið dreifðir
víða um sjó. Á Selvogsbanlia hef-
ir el^ki veiðst annað en upsi, en
allmikið af honum þar.
Yfirlit yfir aflafrjettir báta
i víðsvegar að af landinu er í stuttu
I máli þetta:
Iljer í Revkjavík hafa ýmsir
togbátar haft góðan afla upp á
síðkastið. í Keflavík og Sandgerði
hefir aflinn verið misjafn síðast-
liðna viku. Jlefir talsvert af fiski
verið saltað þar. Hafa á Iíeykja-
nesskaga komið á land uni 400
tonn af fiski á, dag og talsvert
mikið af þeim fiski farið í salt,
en 100—150 tonn verið flutt til
Hafnarfjarðar og farið þar í ís
í útflutningsskiþ. Hefir orðið að
hafa þetta lag á, vegna þess að
Keflavíkurbryggja skemdist um
daginn.
Nokkuð af loðnu hefir veiðst
útaf Reykjanesi og’ hún verið seld
á 100 kr. tunnan í beitu.
I Vestmannaeyjum hefir verið
mikill afli, bæði á línu, togháta og
í dragnót. Hefir allur aflinn þar
farið í ritflutningsskip. Talsvert
af loðnu er komið þar og eins við
Hornaf jörð.
Á Siglufirði er nú talsverð út-
gerð og óvenjugóður afli, miðað
við árstíma. Á ísafirði góður afli
og góðar gæftir, og á Breiðafirði
og Jökuldjúpi sömuleiðis. I Jök-
uldjúpi hafa útilegubáfar fengið
alt í 20 skpd. á dag.
Rannsóknir og friðun.
nýafstöðu Fiskiþingi voru
samþyktir gerðar um að
vinna ákuli áfram að friðun Faxa-
flóa. En heldur má búast við að
dragi úr áhuga manna í því máli,
þegar það kemur í Ijós, ,að „frið-
un“ fiskimiðanna hjer við land, af
öllum erlendum fiskiskipum í þess
ari styrjöld, virðist, lítíl áhrif liafa
á fiskigöngur. Og hætt er við, að
mörgum útvegsbændum hjer við
Faxaflóa myndi þykja „þröngt
fvrir dyrum“ ef hvergi mætti
drepa niður botnvörpu innan línu
frá. Garðskaga í Snæfellsjökul.
En mikið t.ómlæti er það, og
óafsakanlegt, að ekki skuli vera
gerð gangskör að því að mæla
þó ekki væri nema hitastig sjávar
á fiskislóðum, svo ha’gt væri að
fá vissu sína fyrir því, hvers-
konar áhrif mismunur á sjávar-
liita hefir á fiskigöngurnar. Með
þessum einföldu athugunum, sem
haldið yrði áfram ár eftir ár,
gætu fiskimenn vorir fengið ómct-
aidegar leiðbeiningár um það,
hvar væri aflavon og hvar ekkí,
og fengjust þá skýringar á fiski-
göngum, sem útgerð landsmanna
eru nauðsynlegar. Það er einkenni
legt að hjer skuli stárfa Fiski-
fjelag, rannsóknastofa og fjelög
útgerðarmanna, smá og stór, en
engin þessara stofnana tekur upp
þetta mál.
Vanræksla í svona einföldu máli
má ekki halda áfram.
Búnaðarþing:.
kveðið var í fyrra, að auka-
furnlur Búnaðarþings yrði
kallaour saman í ár, til þess að
ræða ýms íslryggileg vandamál
landbúnaðarins. Þetta búnaðar-
þiug hefir nú setið á rökstólum
um tíma, en því verður brátt lok-
ið.
Viunufólkseklan í sveitum hefir
þar verið athuguð í sjerstakri
nefnd. Hefir skýrslusöfnun farið
fram um Jhið, Iive margt fólk
muni vanta í sveitirnar í sumar,
til þess að framleiðsla geti þar
oi-ðið svipuð og árið 1939. Nú
má búast við, að sama eftirspurn
eftiá verkafólki verði aldrei eins
mikil í sumar og hún var þá,
vegna þess að bændur treysta sjer
ekld til að greiða svo mörgu
fólki hið háa kaupgjald, seiii nú
er.
Til þess að ríkisstjórnin fái yf-
irlit vfir það, hve margt manna
er í vinnu hjá setuliðunum, legg-
ur Búnaðarþing til, að sett verði
á stofn allsherjar ráðningarstofa
fyrir alt landið, er ráði alt fólk
sem fer í Bretavinnuna.
Búnaðarþing ítrekar áskorun
sína til Alþingis um að breytingar
])ær. sem lagðar voru fyrir þingið
í fyrra, á jarðræktarlögunum, nái
nú fram að ganga. Þær breytingar
miða m. a. að því, að jarðræktar-
styrknum verði beint meira en
gert hefir verið til undirbúnings-
starfa jarðræktarinnar, til fram-
ræslu o. þessh. En vegna þess hve
framræsla Iiefir verið Ijeleg, hefir
mörg nýræktin ekki komið að
fnllu, og stundum ekki að hálfu
gagni.
Þessar lagahreytingar köfnuðu í
meðferð þingsins og þjarkinu um
hina. margumræddu 17. grein Jarð
ræktarlagauna — jarðránið.
Á erfiðleikatímum landbúnaðar-
ins, eins og þeim, sem nú standa
yfir, sjá menn það betur en
■nokkru sinni áður, hvílík lífs-
nauðsyn það er, að ræktað land
sveitanna, sje full ræktað, vel
ræktað, að sem mest fóðurmagn
og best fá.ist af sem minstu landi,
svo heyslcapur verði sem ódýrast-
ur, framleiðslan. í framtíðinni sem
auðveldust. Búast má við því eftir
styrjöldina, að gera þurfi í því
efni meiri átök en nokkru sinni
áður.
Verslunin.
iklir erfiðleikar hafa verið
undanfarnar vikur á sviði
viðskiftanna við útlönd. Hefir þar
margt komið til greina. Sífelt erf-
iðara um vörukaup frá Englandi.
ýmist geta. verksmiðjur ekki af-
greitt pantanir, ellegar útflutnings
bann er á vörunum.
Það tekur tíma að fá hentug
verslunarsambönd í Ameríltu, þeg
ar viðskifti lokast við England.
Og enn hefir verið hörgull á. am-
erískum gjaldeyri. En vonast er
eftir, að úr því rætist brátt. Eft-
irspurnin eftir innflutningi frá
Ameríku er á hinn bóginn mjög
mikil. Tryggara að ná sem mest-
um vörum þaðan sem fyrst. Hætt
við að verð fari þar hækkandi.
Og síður en svo að rýmkist um
skipakost. Leiguskipum, sem feng-
ist hafa þaðan, hefir hlekst á, og
þau tafist á ýmsan hátt.
Vísitalan.
ísitalan hefir reynst að verða
hin sama í mars og í febrú-
ar.
Allmikið umtal hefir verið um
útreikning vísitölunnar, vegna
þess að ,,dýrtíðarbandalagið“ og
blöð þess hafa haldið því fram,
að vísitalan væri skakt reiknuð
út.
Til þess að útreikningur henn-
ar yrði sem öruggastur, liafa verið
fengnar um 40 fjölskyldur til þess
að lialda mjög nákvæma 1 >ú reikn-
inga. Eru á búreikningum þessum
upptaldar 98% af öllum útgjöld-
um fjölskyldna þessara og sá út-
gjaldareikningur lagður til 'grund
vallar fyrir vísitölureikningum. Ef
þessi víðtæka uinlirstaða reynist
röng, þá er það af því, að ekki
hafa verið valdar rjettaf fjöl-
skyldur til þess að hafa þessar
nákvæmu athuganir á hendi. En
það val hefir ekki verið vjefengt.
Sambýlið.
il meiri árekstra hefir komið
upp á síðkastið í sambýlinu
við setuliðin en áður hefir verið,
svo telja má fullkomið áhyggju-
efíii. Hroðalegasti atburðurinn
gerðist fyrir viku síðan, er Gunn-
ar Einarsson vjelfræðingur var
skotinn til bana hjer inn við
Hálogaland. Ilefir verið sagt ná-
kvæmlega frá þeim atburði hjer
1 blaðinu, eins og hann kemur
íslendirigum fyrir sjónir.
Menn bjuggust við því, að her-
stjórnin ameríska kynni að gefa
ahnenningi einhverja skýringu á
þessu máli, þessu slysi. Því menn
vilja kalla ]>að því nafni. En
ekki hinu, að af því íslenskur veg-
farandi fer aðra leið en amerísk-
ur varðmaður vill, þá sje hann af
herstjórn talinn rjettdræpur. • 1
En auglýsing, sem ameríska her
lögreglan gaf út nýlega, gerir
almenningi erfitt fyrir að átta
sig á þessum málvnn. Þar var
komist að orði á þá, leið, að lög-
regian bæri ekki ábyrgð á lífi
þeirra, er óhlýðnuðust ,umferða-
reglum hersins. Síðan var, með
annari orðsendingu frá sama stað,
nokkuð dregið úr þessu næsta
kaldranalega orðalagi.
En eftir stendur þetta í hugvnn
rnanna. Að úr því menn sem eru á
ferð hjer í nágrenninvv geta átt von
á að lenda í lífsháska. þegar þeir
brjóta í bága við umferðareglur
hersins, þá sýnist eðlilegt og sjálf
sagt, að gerð sje gangskör að því,
að almenningur fái sem greini-
legasta vitneskjvv um þessar regl-
ur. Að öðrum kosti finst okkur
íslendingum einkennileg og óskilj
anleg brotalöm á verndinni.
Afstaða íslendinga.
Iöllunv þessum máluvn meguvn
við enga stund gleyma á-
byrgðinvvi senv hvílir á okkur
sjálfunv.
Við gerunv okkur það fyllilega
Ijóst, að herir þeir, sevn hivvgað eru
sendir og hjer dvelja, eru hjer
ekki okkar vegna, vegvva íslensku
þjóðarinnar. Þeir væru hjer engu
að síður, þó þeir hefðvv komið að
óbygðu, nvanvvlausu landi.
Sjónarmið þessara aðkomu-
vvvanna eru fyrst og frenvst hern-
aðarlegs eðlis. Þeim ætti að vera
hugstæðast, að geta verið sem
mest vit af fyrir sig, nveðan þeir
dvelja hjer.
Þetta ætti að vera sameiginlegt
áhugamál okkar og þeirra. f þvv
nváli eigum við íslendingar að
9
mrnmrniNKKtimmii ■—rimtmmiiiiin—
21. mars.
immillflllimiKIIIIHKIIHIIIIHIIUIIHIIHIHIW
standa óskiftir. sem einn vnaður,
hvernig svo senv hugvvr hvers ein-
staks Islendings er til þeirra helj-
ar átaka, senv nvv stauda yfir í
heiminunv. Kesknisleg og stráksleg
fravnkoriva eiustakra nvanna gagn-
vart setuliðununv eða einstökum
hervnönnum, sývvir engan nvanns-
brag, enga, dirfsku, ekkert annað
en heimskulegan oflátungshátt,
sem getur kovnið allri þjóðinni
Iváskalega í koll.
Við verðvvvvv að skilja það ís-
lendingar, allir og einn, að í landi
voru ervv starfandi að sínuvvv hags-
munamálum, menn, með okkur ó-
skild sjónarnvið, ólíklegt skapferli
og starfsaðferðir.
En nveð virðvvlegri og óaðfinn-
anlegri fravvvkomu okkar sjálfra,
og engu öðru, getvvm við bygt
kröfu okkar unv að fá vernd og
skilning frá þessunv nvömvunv.
Nýtt andlit.
C* ramsóknarnvenn höfðu oft
orð á því, þavv ár, senv þeir
áttu savti v bæjarstjórn, að þeini
ljeki hvvgur á að setja nýtt and-
Iit á bæinn. Þeir ætlvvðu að móta
þetta nýja andlit, v samstarfi við
Alþýðvvflokk og komnvvuvista.
Nvi hefir svipbrevtingin orðið.
Ekki sú, senv Tínvivvn lvefir talað
vvm. Heldvvr hvtt, að andlitsdráttur
Franvsóknarflokksins þurkaðist af
bæjarstjóriiinni.
Stjórn FramsÓkriarflokksins
hafði hvvgsað sjer, að sýna um-
önnun súva fyrir bæjarmálefnumt
Reykjavvkur, vneð því að koma
Jens Hólmgeirssvni fyrverandi
bæjarstjóra þeirra ísfirðinga í
bæjarstjórn hjer. Afstöðu sína í
bæjarmálum ísfirðinga og Reyk-
víkinga hafði -Tens sýnt nveð því
að senda þá, sevn voru ísfirðing-
um til fjárhagsbyrði hingað til
Reykjavíkur. Þannig var forsjá
hans þar. Ekki Ijet hann þess get-
ið fyrir kosningar, hvert hann
hvgðist að senda styrkþega
Reykjavíkur. Hefði sennilega orð-
ið erfitt að koma þvv við.
En þetta konv ekki til. Reykvík-
ingar vildvv ekki Jevvs, hvorki
flokksnvenn hans nje aðrir. Flokks
mennirnir strikuðu havvn vit af
listanum, svo Iiann hefði ekki
konvist að, þó listinn lvefði fengið
vvæga atkvæðatölu til þess að
konva að nvanni. En þeir voru of
fáir, senv greiddu listanum at-
kvæði, sem kunnugt er. Svo eng-
ivvvv Framsóknarmaður komt að.
Jens Hólvngeirsson fyrv. bæjar-
stjóri tvífjell því við sövnu kosn-
inguna, og mun það eins dæmi í
pólitískri sögu landsins.
Eiv allmargir þeirrá, sevn áður
hafa fylgt hjer Framsóknarmönn-
unv í bænum, vildvv ekki B-listann,
hvorki nveð Jens eða hauslausum.
Þeir brugðu sjer að þessu sinni
gegnunv leynigöngin, senv altaf
eru opin nvilli Framsóknar og
kommvvnista, og kusu erindreka
Stalins, { þakklætisskyni fyrir
það fylgi, sem kommúnistar hafa
veitt Framsóknarþingmönnum í
dreifbýlinu á undanförnum árum.
Kvennadeild Slysavarnafjelags-
ins ætlar að hahla upp á 12 ára
afnvæli sitt í Oddfellowhúsinu ann-
að kvöld. Eru kovvur mintar á að
sækja, miða að afmælishófinu.
i