Morgunblaðið - 21.08.1938, Blaðsíða 5

TSunnudagur 21. ágúst 1938,
MORGUNBLAÐIÐ
\ —— JjporgtmMaðið ---------------------------
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjðrar: Jðn Kjartansson og Valtýr Stefánsson (ábyrgOarmaBur).
Auglýsingar: Árnl 6la.
Ritstjðrn, auglýsingar og afgrelBsla: Austurstrœtl 8. — Slml 1600.
| Áskriftargjald: kr. 3,00 á mánuBi.
i lausasölu: 15. aura eintakiB — 25 aura meB Lesbðk.
HITAVEITAN OG ALÞYÐUBLAÐIÐ
verjum er Alþýðublaðið að
ojóna með skrifum sínum
---fyr og síðar — um hitaveitu
.Reykjavíkur? Ekki getur blaðið
verið að þjóna íbúum bæjarins
og síst verkalýðnum í bænum.
Hver einn og einasti íbúi
Reykjavíkurbæjar vill hitaveit-
una. Verkamenn eru þar engin
undantekning, síður en svo. —
,'Sennilega hafa engir meiri þörf
hitaveitunnar en einmitt verka-
mennirnir.
Fyrst er nú á það að líta, að
hitaveitan myndi færa verka-
mönnum aukna atvinnu, sem
næmi mörgum miljónum króna.
Þetta er máske smávægilegt í
„augum burgeisa Alþýðuflokks-
ins, sem sitja í feitum embætt-
um við kjötkatla ríkissjóðs. En
þetta myndi vera hreinn hval-
reki á fjörur verkamanna bæj-
.arins.
Og hitaveitan sjálf; hún yrði
*ekki síður kærkomin á heimili
•verkamanna. Eða hvernig held-
ur Alþýðublaðið, að umhorfs
yrði á þúsundum heimila verka-
i manna í þessum bæ, ef kola-
verðið skyldi einhvern tíma eiga
eftir að komast upp í 100—200
---300 krónur tonnið? Myndi þá
, ekki vera gott fyrir verkamenn,
; að hafa rennandi, heitt vatn úr
iðrum jarðar í miðstöðvarofn-
íunum?
★
' Hversvegna er Alþýðublaðið
•_æ ofan í æ að ljúga því að les-
er.dum blaðsins, að sænski verk-
fræðingurinn hafi talið rann-
: sóknir og áætlanir verkfræðinga
i bæjarins á hitaveitunni einbera
• vitleysu og að engu hafandi?
Og hversvegna bætir Alþýðu-
i blaðið þeirri lýgi ofan á, að
• sænski verkfræðingurinn hafi
rtalið að nægilegt vatn væri ekki
til á Reykjum, til þess að hita
tbæinn?
Alþýðublaðið hefir þó í hönd-
i um skýrslu sænska verkfræð-
ingsins, sem sýnir og sannar, að
’jnunurinn á áætlun hans og
verkfræðinga bæjarins er að
»eins 4 %. Það er alt og sumt!
1 sömu skýrslu segir sænski
verkfræðingurinn, að hann telji
það vatn, sem þegar er fyrir
hendi á Reykjum nægilegt til
-'ð hita allan bæinn, innan
Hringbrautar, með því að nota
hitamiðstöð, sem kynt verði
með kolum mestu frostdagana.
Það er álit sænska verkfræð-
ingsins, að það sje miklu hag-
kvæmara og gefi miklu betri
útkomu á fyrirtækinu, að hafa
slíka hitamiðstöð í stað þess að
nota eingöngu heita vatnið
mestu frostdagana. Á þetta
sama bentu verkfræðingar hjer
síðastliðinn vetur.
Sænski verkfræðingurinn
bendir rjettilega á, að rann-
sóknir þær á meðalhita í Rvík,
sem gerðar hafa verið undan-
farin ár sýni, að köldustu mán-
uði ársins (janúar—febrúar)
sje meðalhitinn h- 1°. Það sjeu
því aðeins örfáir dagar, sem
grípa þurfi til hitamiðstöðvar-
innar.
★
Hversvegna erB Alþýðublaðið
að ljúga því, að sænski vérk-
fræðingurinn telji útilokað að
meira vatn fáist á Reykjum,
og þessvegna sje hann í áætlun
sinni með hitamiðstöðina?
Það kemur þó skýrt og skil-
merkilega fram í skýrslu
sænska verkfræðingsins, að upp
ástungan um hitamiðstöðina
byggist fyrst og fremst á því,
að með henni myndi hitaveitan
gefa meiri arð.
Sænski verkfræðingurinn vill
hagnýta heita vatnið til hins
ýtrasta, og telur óþarfa eyðslu,
að nota það eingöngu til upp-
hitunar þá fáu daga, sem frost
eru hjer mest.
Af sömu ástæðu er það, að
ænski verkfræðingurinn slepp-
ir ekki hitamiðstöðinni í áætlun
sinni fyrir 325 sek. lítra hita-
veitu, sem þó nægði fyllilega
til að hita upp allan bæinn,
einnig mestu frostdagana. En
þá vill sænski verkfræðingurinn
færa veituna út í nánustu út-
hverfi bæjarins, utan Hring-
brautar, því að með því myndi
fyrirtækið gefa enn meiri arð.
★
Alþýðuflokkurinn hefir átt
aðalfylgi sitt hjer í Reykjavík.
Hitaveitan er mesta velferðar-
mál allra Reykvíkinga, og ekki
síst verkamanna, sem myndu
fá feikna vinnu um leið og ráð-
ist væri í framkvæmdir.
Finst ekki verkamönnum
bæjarins skrif Alþýðublaðsins
furðuleg í þessu langstærsta
velferðarmáli þeirra? Er þeim
það ekki hulin ráðgáta, hverj-
um Alþýðublaðið er að þjóna
með rógsskrifum sínum um hita-
veituna?
Umræðuefnið í dag:
Slysið við Tungufljót.
Lund skipstjóri
á „Lyra“
heiðraður
Osló í gær.
ráðuneytisfundi í dag var
samþykt að veita Jacob
Lund skipstjóra á Lyru Robins-
s j óðs- b j ör gunarver ðlaunin fyrir
1938, fyrir að bjarga í Norðursjó
23. janúar 1937 áhöfninni, sex
mönnum af sænska fiskikúttern-
um Norrlandi. (NRP — FB).
Betanía. Samkoma verður í
kvöld kl. 8 y2. Ólafur Ólafsson
kristniboði talar. Allir velkomnir.
5 1
— H eykjavf kurbrjef —
- 20. ágúst----
Síldarvertíðin.
ann 13. ágúst, á laugardaginn
var, var bræðslusíldaraflinn
rúml. 1 miljón hektólítrar. Er það
helmingur ársaflans í hinu mikla
síldarári í fyrra, en % af þeim
afla sem kominn var á land á
þeim tíma.
Nú halda sjómenn því fram, að
óvenjulega góðar horfur sjeu á
því, að síldarafli lialdist með
lengra móti fram á haustið. Marka
þeir það ef til vill að nokkru
leyti af því, að síldarmagn hefir
undanfarnar vikur verið alveg ó-
hemjumikið og óvenjulega mikið
fyrir Norðurlandi. En þó er annað
sem er meira virði í þessu tilliti.
Síldin kom seint í ár. Og hún hef-
ir verið og er enn óvenjulega mög-
ur. Það er alment álit sjómanna,
er þeir marka af reynslu uudan-
farinna ára, að sje síldin orðin
mjög feit, þá sje liætt við að hún
hverfi af miðunum, en veiði hald-
ist fremur, sje hún mögur.
Sumarið 1935 var síldin óvenju-
lega feit snemma sumars, svo hún
var fullltomlega nægilega feit til
söltunar í miðjum júlí. En þá tók
fyrir veiði óvenjulega snemma.
Hvort þær vonir rætast, að veiði
haldist lengi frameftir í ár, fer
mjög eftir því, að því er kunnug-
,ir segja, hvernig fer um höfuð-
dagsstraumana. Menn hafa veitt
því eftirtekt, að í veðrabrigðum
sem þá verða oft á Norðurlandi,
hefir síldin liorfið að miklu leyti,
þó vel hafi veiðst fram að þeim
tíma. Haklist veiði fram yfir höf-
uðdag, gera menn, sjer miklar von-
ir um að vertíðin verði ekki snubb-
ótt.
Óvenjulegt síldarmagn.
Alt að því mánaðartíma fram-
an af síldarvertíðinni var
veiðin ákaflega lítil að þessu sinni.
En síðan fór að veiðast að marki,
þegar vika var eftir af' júlí, hefir
svo mikil síld verið fyrir Norður-
landi, að sjómenn telja það alveg
óvenjulegt. Síldarmagnið hefir oft
verið svo mikið, að það hefir blátt
áfram gert veiðimönnum erfitt
fyrir.
Sjómenn hafa skýrt svo frá: Þó
þeir liafi kastað fyrir torfur, sem
á yfirborðinu hafa sýnst litlar, þá
hefir svo mikið af torfunni verið
neðan við yfirborð, eða torfan ver-
ið svo þykk, að margfalt meira
magn hefir komið í nótina, en
menn liafa átt von á, svo veiði-
menn liafa oft átt ákaflega erfitt
með að ráða við síldina, stundum
hafa næturnar rifnað af þunga
síldarinnar, og komið hefir það
fyrir, að gripið hefir verið það
örþrifaráð, að skera á nótina og
hleypa síldinni út, til þess að ná
þó minsta kosti nótinni, þegar við
ekkert varð ráðið á annan hátt.
Mönnum hefir virst síldin líka vera
óvenjulega þung í sjónum á þess-
ari vertíð, en ekki getað gert sjer
grein fyrir hvernig á því hefir
staðið, orsökin kannske sú, að
vegna þess hve hún er horuð,
drepst hún fyr í nótinni en ella.
Þessir erfiðleikar, sem hjer hef-
ir verið lýst koma vitanlega fyrir
oft og einatt á öllum síldarvertíð-
um. En kunnugir segja, að óvenju-
lega mikið hafi borið á þessu í
sumar.
Stóru næturnar.
á hafa síldveiðimenn oft haft,
við þá erfiðleika að stríða,
að síldin hefir vaðið á svo grunnu
vatni, að þegar veiðimenn hafa
ætlað að snurpa hana, þá hafa
næturnai’ rifnað í botni. Síldar-
nætur þær sem stærstu veiðiskipin
nota eru nú orðið alt að því 38
faðmar á breidd, svo ekki er hægt
að koma þeim við þar sem ekki
er meii’a dýpi.
Til þess að varast að ldeypa
sjer í vandræði með því að fá
meira af síld í næturnar, en menn
búast við eða ráða við, þá hafa
síldveiðimenn tekið það ráð, að
sneiða hjá að kasta á torfur, sem
eru litlar á yfirborðinu, en kast-
að lieldur á stærri torfur, sem þá
sennilega eru allar uppi, og sneitt
af þeim mátulega iitskækla í
liverju kasti. En skiljanlegt er,
að það hlýtur að vera freistandi,
að reyna að ná sem mestu í einu,
ekki síst þegar menu liafa sveim-
að um öll mið viku eftír víkn
framan af vertíð og litla sem enga
veiði fengið.
Yfirleitt hlýtur þessi síldarver-
tíð að liafa verið ákaflega erfið
fyrir sjómenn. Fyrst sú raun að
fá engan afla að kalla vikum
saman, og síðan þrotlaust erfiði
við að glíma við síldina, sem er
orðin svo mikil, að hún reynist
lítt viðráðanleg. Skamt öfganna á
milli, þar sem síldin er.
Vantar olíugeyma.
Verðið á síldarlýsi er enn mjög
lágt, og má segja að það sje
lítt seljanleg vara. En eftir þessa
löngu aflahrotu er geymslupláss
fyrir síldarlýsi mjög á þrotum við
sumar verksmiðjurnar. Við verk-
smiðjur ríkisins á Siglufirði liefir
t. d. jafnvel verið talað um, að
safna lýsi í hina svonefndu „gull-
kistu“, en það er hin margumtal-
aða síldarþró Gísla Halldórssonar,
þegar allir geymar eru orðnir
fullir.
Takmarkið verður að vera það,
að tíl sjeu i landinu geymar fyrir
ársframleiðslu lýsisins. Því meðan
svo er ekki, þá verður að senda
út lýsið þessar vikur, rneðan
véiðiíi stendur yfir, annað hvort
til þess að selja það þá, hvernig
sem verðið er, í þann svipinn,
ellegar kosta Jiarf upp á geymslu
á því í útlöndum. Er hætt við,
að meðan kaupendur vita, að lýsið
verður að fara hjeðan, svo að
segja „npp á stundina“, geti þeir
notað sjer af þessum vandræðum.
Doktorsritgerð
Halldórs Pálssonar.
yrir nokkru er dr. Hall-
dór Pálsson frá Guðlaugs-
stöðum komínn hingað heim, eftír
að hafa lokið doktorsvörn við
Edinborgarháskóla. Hins og áður
hefir verið minst á hjer í blaðinu,
fjallar doktorsritgerð hans um
kjötgæði. Hefir hanu lagt í rit-
gerð þessa feikimikið verk, enda
er Halldór eljumaður mikill.
Rannsóknir lians lúta aðallega
að því, að hann hefir gert mjög
ítarlegar og margbrotnar mæling-
ar á líkamspörtum og skrokkum
ýmsra fjárkynja. Hefir lianu sett
mælingar þessar í ákveðið kerfi,
þannig, að eftir þessum málum er
hægt að meta gæði einstakra kjöt-
skrokka og fjárkynja í hedd sinni.
A mælingum þessum hefir hanu
bygt sjálfstæðar rannsóknir á sato-
anburði holdafjárkynja, sem b'era
vott um rnikla skarpskygni og
ríka athugunargáfu. Er ekki að
efa, að dr. ILalldór er fróðastur
Islendinga á sínu sviði.
Verkefni.
ann er nú genginn í þjón-
ustu Búnaðarfjelags ís-
lands, sem ráðunautur í sauðfjár-
rækt. Verkefni lians verður nú að
ákveða að hve miklu leyti er reyn-
andi, með þeirri meðferð sem ís-
lenska fjeð fær, að kynbæta það,
og gera úr því verðmætara af-
urðafje. Nokkrar bendingar eru
um það m. a. í einblendingsdilk-
unum norðlensku, sem hann hefir
tekið með í samanburði í doktors-
riðgerð sinni.
Mjög telur Halldór að bændur
verði fyrir miklu afurðatjóni er
þeir leggja langa rekstra á slát-
urfjeð, enda eru menn alment
farnir að gefá því gaum. Þá er
það naumast, að menn geri sjer
eins mikla grein fyrir því sem
skyldi, hve fjeð missir mikið við
reksturinn.
Væri mjög æskilegt, að gerðar
yrðu nákvæmar tílraunir með
þetta. Þær yrðu ekki kostnaðar-
samar. Að taka jafna fjárhópa,
reka annan en slátra hinum á
staðnum eða flytja á bíl og sjá
msimuninn nákvæmlega á frálag-
inu. En þó yrði sá samanburður
ekki fullkominn, nema gerður yrði
einnig samanburður á því, hvern-
ig kjötíð geymist af því fje sem
rekið var, og hinu sem lógað var
ólúnu.
Skemtileg at-
vinnugrein.
uður í Fossvogi, í Trjárækt-
arstöð Skógræktarfjelagsine,
var fyrir nokkrum árum sáð all-
miklu birkifræi. Af fræi þessu er
nú komin upp mikil mergð birki-
plantna, sem fjelagið fyrst gróð-
ursetur í reiti þar sem plönturnar
geta dafnað í nokkur ár, áður en
þeim er dreift út um landið.
En þar eð Skógræktarfjelagið
hefir ekki mikil fjár- eða mann;;-
ráð, má búast við því, að eftir-
spurnin eftir birkiplÖntiim veroi
meiri, en f jelagið getur fullnægt.
Því væri það mjög æskilegt, ef
menn, sem víðast uin landið tæftju
sig til og sáðu birkifræi, tíí þess
á iiæstu árum að geta hjálpað
náunganum um birkiplöntar í
hundraða og þúsundatali. Fyrir-
höfnin er lítíl. Eigi þyrfti að selja
hverja plöntu háu verði, til þéss
að öll fyrirliöfn borgaði sig.
Aðferðin.
ðferðin við birkisáninguaa er í
stuttu máli þessi: í deigu
graslendi er grasrót skorin af á
smáblettum eins og litlar túnþök
ur á stærð, en svo þunnar eru
þökurnar, að eigi er allri rótinni
flett af, svo jarðvegurinu er vel
samloðandi í sárinu.
Sáningin fer þannig fram, að
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU-