Morgunblaðið - 28.06.1931, Blaðsíða 6

I)
MOHGUNBLAtl.fi
Kjördæmamálið.
Líkt er um smithættu við fleiri
sjúkdúma. Taugaveiki kemur uá-
lega ætíð upp þannig, að heiihrigð
ur sýkilberi smitar út frá sjer. Bf
sýkilberinn er leitaður uppi og
honum kendar viðeigandi varúðar-
reglur þá smitar hann ekki frá
sjer. Þannig hefir hver tauga
veikisfaraldur verið upprætt-
ur hjer á landi hin síðari árin.
Þar er tekið fyrir orsökina. Fólk
er venjulegast hræddast við þá
sjúklinga, sem af hælum koma.
Langoftast eru þeir sjúklingar
alls ekki smitandi og þeir sem það
eru hafa lært varúðarreglur og
fara- því vel með hráka sinn og
hósta. Af þeim stafar því lítil
smithætta og engin, ef eftirlit er
haft með ytri aðbúð þéirra, svo
sém vera ber.
Margt er fleira, sem endurbóta
þarf í berklamálunum. Það er ekki
nóg að sjúklingar gefi sig fram
eða þeirra sje leitað, læknamir
verða að (hafa tök á að þekkja
veikina snemma, en það er mjög
oft hinn inesti vandi, þarf til þess
auk góðrar þekkingar meðal
annars smásjárrannsóknir. Plestir
læknar munu eiga eða hafa afnot
af smásjá, en ennþá hefir heil-
brigðisstjórnin ekki gert þá sjálf-
sögðu kröfu til embættislækna, að
þeir hafi smásjá, sem þó er ólíku
þarfari en hvert annað verkfæri,
sem læknir er skyldaður til að
hafa. Fátt er gert til að ýta undir
utanfarir lækna, heldur hið gagn-
stæða. Sjálfsögð krafa til embætt-
islækna er, að þeir fari utan á
ákveðnu árabili. Ekki þarf að
kosta upp á ferðirnar. fslensku
skipin sigla hálftóm milli landa og
ríkissjóður borgar tómu plássin í
skattaeftirgjöf og styrk. Væri ekki
sýnu nær að nota auðu plássin?
Röntgentæki eru ómetanleg
hjálp við greiningu lungnaberkla.
Hjálparstöðin í Reykjavík hefir
ekki slík tæki. Læknir stöðvarinn-
ar, Magnús Pjetursson, hefir reynt
að bæta úr því eftir megni, með
því að semja við Röntgendeild rík-
isspítalans um ókeypis myndatöku
af sjerstaklega grunsömum sjúk-
lingum. Er þetta bót en algerlega
ófullnægjandi. Hjálparstöðin á eft
ir eðli sínu að vera praktiserandi
læknum, í Reykjavík sama hjálp
við Röntgengreining lungnaberkla
eins og hrákarannsóknarstofa há-
skólans er,. að því er athugun á
hráka áhrærir. Við það vex lækn-
um tiltrú til stöðvarinnar, hún
kemst í samband við sjúklinga
þeirra, sem er markmiðið. Hjálp-
arstöðinni er éinnig nauðsyn að
ráða yfir sjúkrahússplássi, þar
sem hún geti lagt inn sjúklinga
þegar knýjandi ástæður eru.
Það er ilt til þess að vita, að
Reykjavíkurbær hefir ekki hlynt
svo að stöðinni, að hún hafi getað
eignast Röntgentæki. Verð þeirra
er 8—10 þús. og eru þau tiltölu-
lega ódýr í rekstri. Spítala1 á
Reykjavík, en hefir ekki sjeð sjer
fært að reka hann. Sjúkra- og
dánartölur berklaveikra í Reykja-
vík benda þó' til að vafasamur
hagur sje að ofantaldri sparsemi.
En það er ekki nóg að hjálpar-
stöðin í Reykjavík fái Röntgen-
tæki, þau verða að koma í hvert
einasta a .m. k. af hinum stærri
læknishjeruðum. Enda eru þau
gagnleg við fleira en greiningu
lun gnaberkla.
En hvar á að taka fje til þess-
ara. eða annara umbóta. Stjóm-
Verslnnarmannafjel. fflerkár
Hðlbókhaldari.
sem unnið hefir í. mörg ár við
stærstu verslunarfyrirtæki, óskar
eftir stöðu. Upplýsingar eru gefn-
ar á ráðningarskrifstofu Merkúrs,
Lækjargötu 2, sími 1292.
málamennimir munu flestir vilja
heldur skerða en auka opinber
fjárframlög til berklamála. Hjer-
uðin sjálf eru fjelaus nema þá
helst Reykjavík. Erlendis hjálpa
berklavarnarfjelög mikið til með
fjárframlegum og fjársöfnun. —
Berklavarnarfjelag var stofnað
hjer fyrir fáum árum, en mun lítið
eiga undir sjer. Áhugi almennings
fyrir berklavörnum er svo lítill,
;að varlegast ’mun að treysta
ekki um of þeirri fjáröflun, þó
vel gefist í menningarríkjiim.
Er þá sú eina leið eftir að finna
nýja tekjustofna, sem notaðir yrðu
í þarfir berklamála-.
í Noregi virtist rnjer að flestar
nauðsynjavörur væru seldar lægra
verði en hjer. Hins vegar era vind
lingar þar ca. 30% dýrari en hjer.
Sama var reynsla mín í Færeyj-
um. Einn ferðafjelaga minna sagði
mjer að reyktóbak væri 20—30%
dýrara í Danmörku en hjer heima.
Enda er mjer sagt, að tóbak sje
hjer svo hagkvæm verslunarvara,
að tóbaksfjelög gefi áður óheyrð-
an hlutgróða (50%!?). Er þetta
háskalegt mjög, að hjer sjeu nauð-
svnjar úr hófi dýrar, en erlendar
munaðarvörur seldar vægu verði.
Er það verðhlutfall einkar hag-
kvæmt berklaveikinni. Legg jeg
því til, að lagður sje sjerstakur
heilsuskattur á tóbak, sem hækki
útsöluverð þess a. m. k. um 25%.
Vita allir að tóbak er heilsuspill-
andi og sýnist því ekki vera úr
vegi að leggja á það heilsuskatt
eins og vegaskattur er lagður á
bíla, þó þarfari sjeu. Heilsuskatt-
urinn af tóbaki gengi síðan óskert-
ur til berklavama og skift niður
á hjeraðin eftir fólksfjölda. Ekki
þarf að óttast að ríkið missti fyrri
tekna vegna minni tóbaksnautnar.
Reyktu Norðmenn- vindlinga sína
með bestu lyst þó dýrari væra.
Þá held jeg að kaupendur Spán-
arvínanna myndu ekki firrast þó
lögð væri á þau t. d. 5% útsölu-
gjald til viðreisnar berklamálum.
Yrði það hækkun sem næmi ca.
kr. 0.20—0.50 á flösku.
Þannig má finna ótal leiðir til
fjáröflunar til berklavama, án
þess að skerða núverandi tekjur
ríkissjóðs eða skattleggja til ba>ga
aðra borgara en þá, sem kjósa
fremur að eyða síðasta eyri í er-
lendar eiturjurtir eða drykki en
eiga það á hættu að eignast skild-
ing til sjúkdóms eða elliára. Eru
slíkir menn hvort sem er byrði
hverju þjóðfjelagi.
Jeg hefi nú bent á, að berkla-
veiki rjenar alls staðar nema hjer,
að berklavamir okkar þurfa um-
bóta við og að ekki þarf að skorta
fje til þeirra umbóta. Er tilgangur
minn að vekja athygli á þessu svo
að síður verði fyrir einstrengings-
skap og skilningsleysi lagður
steinn í götu berklavarnanna, ef
síðar skyldi renna upp sú menn-
ingaröld, að við tækjum okkur
fyrir ihendur að hreinsa lanaið að
berklum.
Það er undarleg deila sem risið
hefir um kjördæmaskipunina hjer
á landi. Deilan er ekki merkileg
aðeins fyrir það, að skoðanamun-
urinn í þessu máli virðist vera
’höfuðorsök þess, að Framsóknar-
flokkurinn hlaut meirihluta þing-
sæta við kosningarnar 12. þ. m.,
heldur vegna þeirrar hugsunar,
sem að baki þeirrar deilu stendur.
Það er ekki vitað að nokkur
maður hjer á landi líti öðravísi
á, en að grundvöllur stjórnskip-
unar landsins sje lýðræði, en af
því leiðir að menn verða að viður-
kenna rjettmæti hins almenna
kosningarjettar. •
Menn hefir ekki greint mikið á
um það hjer, að takmörkin fyrir
kosningarjetti skuli vera þroski
mannsins, vitsmunalega og sið-
ferðilega, og að lokum era flestir
á það sáttir, að þar skuli aðeins
miðað vlð aldur, og sje þá um
heiðarlegan mann og fullvita að
ræða. Aftur hefir menn greint á
um það, hvar þetta aldurstakmark
væri, þó nú megi víst telja, að
flestir hallist að þeim aldri, sem
til þess þarf að verða fjár síns
ráðandi, 21 árs aldrinum.
Um það hefir aldrei heyrst nokk
ur rödd fyr en nú, að atkvæði
þeirra- manria, sem á annað borð
hafa fengið kosningarrjett, eigi
að hafa mismunandi gildi. Það er
sjálfsagt öllum ljóst, að með hinni
upphaflegu kjördæmaskipun var
ekki verið að gefa hinum sjer-
stöku íhjeraðum kosningarjett, held
ur fólkinu í hjeraðunum, þess
vegna var landinu í upphafi skift
þannig niður í kjördæmi, að sem
svipaðastur kjósendafjöldi stæði
að hverjum þingmanni, og látin
standa opin leið til að fjölga þing-
mönnum, bæði með skiftingu kjör-
dæma og fjölgun þingm. í kjör-
dæmi, eftir því sem hlutföll milli
kjósenda og þingmanna röskuðust.
Það kom þó í ljós, áður langt
leið, að þetta hlaut að leiða til
hraðfjölgunar þingmanna. Eins
varð bert, að með þessu fyrirkomu
lagi fjellu ógild atkvæði þeirra
kjósenda allra, sem ekki studdu
atkvæðaflesta frambjóðandann. —
Hefir þannig oft komið fyrir, að
ógild hafa fallið atkvæði mikils
meirihluta kjósenda í kjördæmi,
ef fleiri en tveir hafa verið í kjöri.
Þroskuðustu stjórnmálamenn
þjóðfjelagsins sáu brátt, að þetta
var fullkomin röskun á grandvelli
stjórnskipulagsins, er það skyldi
velta á tilviljun einni, hvort lýð-
ræðisstjórn væri í landinu. Virtust
menn vera mjög sammála um það,
hvaða flokk sem þeir skipuðu, að
úr þessu bæri að bæta', og eins
það, á 'hvem hátt því marki yrði
náð að tryggja lýðræðið, en það
var með hlutbundnum kosningum.
Þessari skoðun hafa haldið fast
fram fremstu menn aðalflokkanna
þriggja, Sjálfstæðisflokksins, Fram
sóknarflokksins og Alþýðuflokks-
ins, en engin rödd lieyrst á móti,
fýr en á síðasta ári.
Þegar þetta hvort tveggja nú
er athugað, hve sjáifsagt það
virðist vera í lýðræðisríki, að allir
kjósendur hafi jafnan kosninga-
rjett, og eins hitt, að allir núver-
andi stjómmálaflokkar í landinu,
eða að minsta kosti fremstu menn
þeirra, höfðu gert þetta að sínum
málstað, þá virðist það ekki ein-
leikið, að hin gagnstæða skoðun
skuli hafa ráðið kosningaúrslitum
hvað þingmannafjölda snertir. Er
víst full þörf á að gera sjer grein
fyrir orsökunum.
Til þingrofsins liggja sjálfsagt
margar og alvarlegar orsakir, þó
aðeins væri ein uppi látin af ríkis-
stjóminni, sem sje kjördæmamálið.
Nú er það ekkert undarlegt, þó
stjómin legði mikið upp úr þessu
máli, því við undangengnar kjör-
dæmakosningar árið 1927 hafði
greinilega komið í Ijós, að Fram-
sóknarflokkurinn græddi stórkost-
lega á hinum ójafna kósningar-
rjetti. Eftir siðferðisþröska stjórn-
arinnar var ekki undarlegt, þó
hún ljeti sjer vel líka- að lifa á
misrjetti. Og með því að fje er
jafnan fóstri líkt, var þetta einn-
ig eðlilegt um aðra Tímamenn. En
nú er það sýnilegt, að allmargt af
Sjálfstæðismönnum hefir kosið
með Framsókn, auk þess sem meiri
hluti jafnaðarmanna utan Reykja-
víkur hefir einnig gert það.
Blöð stjórnarinnar hafa talið
mönnum trú um tvent, er þeir
virðast hafa ginið við í þessu máli.
í fyrsta lagi það, að með hlutfalls-
kosninga fyrirkomulaginu væra
sveitimar sviftar rjettinum til að
kjósa þingmann, að minsta kosti
að nokkru leyti, og Reykjavík
fenginn sá rjettur, sem þær nú
liefðu. I öðru lagi það, að Reyk-
víkingar og aðrir kaupstaðabúar
væra miklu lítilsigldari menn en
sveitafólk (sbr. „Reykjavíkur-
skríll“, „Grimsbylýður“ o. fl. þ.
h.) og ættu þess v>egna ekki að
hafa ja-fnan kosningarjett við
sveitafólkið.
Af þeim 42 þingmönnum, sem
kosnir eru alls, ráða kjósendur ut-
an Reykjavíkur einir vali 32ja.
Að sönnu fá þeir einnig að taka
þátt í va-li hinna 6 landskjömu
þingmanna, en sá rjettur er ekki
sjerlega mikils virði í þessu sam-
bandi, því Reykjavík hefir ætíð
ráðið vali þeirra og við tvenn síð-
ustu lamdskjör hafa efstu og
kosnu menn allra listanna verið
Reykvíkingar. Er engin ástæða til
að ætla að það muni breytast í
framtíðinni.
Nii flutti Tíminn þá fregn, að
ef hlutfallskosningin kæmist á,
væra Reykjavík ætlaðir 9 þing-
menn. Þetta var nú víst alveg ó-
afráðinn hlutur. En ef út frá þessu
væri nú samt sem áður gengið og
einnig því, að tala þingmanna yrði
sú sama og nú, fengju þá kjós-
endur utan Reykjavíkur að ráða
vali 33ja þingmanna.
Að sönnu er það eðlilegur 'hlutur
að þeir menn, sem lesið hafa- Tím-
ann ár eftir ár, og kannske lítið
annað, sjeu orðnir heimskir, að
maður ekki nefni innrætið, en þó
liggur við að maður roðni af blygð
un við þá staðreynd, að það reynd-
ist ofvaxið skilningi allmikils
hluta hinnar íslensku þjóðar að
sjá, að rjettur kjósenda utan
Reykjavíkur minkaði ekki við það,
að fá að kjósa 33 þingmenn í stað
S2ja.
Um síðara atriðið: hvort kaup-
staðabúar, og þá sjerstaklega
Reykvíkingar, sjeu lítilsigldari
Niðursuðuvörur:
Uaffalbitar,
Fiskbollur,
Bayjarabjúgu,
Kjötkál,
^ Kindakjöt,
;o Nautakjöt,
Kæfa.
Áskurðttr (á brauð):
Svínslæri, reykt,
Svínasíður, reyktar,
Spegepylsur,
Malacoffpylsur,
Mortadelpylsur,
Skinkupylsur,
Kjötpylsur,
Cervelatpylsur,
Lyonpylsur o. fl.
O s t a r:
Bachsteiner, 83
ÖO
Edamer,
QD
^ Taffel,
^ Gouda, %
Steppe.
Smjör í kvartclum og % kg.
stykkum,
Tólg, í V2 kg. stykkjum,
Rúllupylsur, sauða,
Hangikjöt, sauða,
Dilkakjöt, saltað.
Kaupið þessar vörar frem-
ur >en sams konar erlendar. —
Það eykur atvinnu og vel-
megun í landinu.
Slátnrfj el. Saðnrlands.
Sími 249 (3 línur).
Cft
£
o
FA.BRIEKSMERK
Suðusukkulaði
„Overtrek“
Átsúkkulaði
KAKAO
EKGERT CLAESSEN
hæstarjettarmálaflutnmgsmaður
Skrifstoia: Hafnarstræti 5.
Sími 871. Viðtalstími 10—12 f. h.