Morgunblaðið - 16.02.1924, Blaðsíða 4

MORGUNBLAÐIÐ
svifið yfir þýsku skólunum og
gagnsýrt þá guðleysi, liernaðar-
anda og hnefarjettar.st. Englénd-
íiigar vandlættu þetta mest. En
jafnframt því þótti þeim þörf á
að endurreisa ensku skólana; þeir
sáu hvar fiskur 14 undir steini
og vildu gjarnan eiga máttuga
fikóla.
Löngu áður hjelt Henrv Mand-
ley sálfræðingur því fram, að
skólamentunin geri illa innrætta
menn verri og hættulegri en þeir
annars væri. Og flestir „menta-
vinirnir'1 á „upplýsingatímun-
um“ hjeldu því líka fram, að
inennimir yrðu því bctri og sælli,
sem upplýsingin yrði meiri í heim-
inum. Sumir þeirra fullyrtu jafn-'
vel, að þegar hver maður kynni
að lesa og skrifa, þá rynni upp ný
gullöld meðal þjóðanna; þá hyrfi
fátæktin, og siðleysið úr heiminum.
Göethe hafði ekki þessa trölla-
trú á upplýsingunni. Hann sagði,
að alt sem auki andlegt frelsi
ruanna, án þess að það fái til-
svárandi vald yfir ástríðuin og
Ittnderni þeirra, sje einungis til
óhamingju þjóðanna. Hann kveið
því, að upplýsing þjóðanna yrði
að lokum svo mikil, að sjálfur
guð yrði leiður á mannskepnunni
og afmáði hana af jörðinni, en
skapaði í staðinn nýtt, og hetra
mannkyn.
Um sömu mundir hjelt upp-
•eldismeistarinn Rousseau því fram,
@ð alt hið illa í heiminum stafaði
frá upplýsing mannanna, öfugu
uppeldi og tíðskulærdómi. Hann
vænti þess, að mennirnir.sjái þetta
best, og biðji almáttugan guð,
að frelsa þá frá upplýsing feðr-
anna, en gefa þeim aftur einfeldn-
ica og sakleysið!
Rúmum 2000 árum áður, sagði
Sókrates, hinu spakvitrasti maður
mannkynsins, að þekkingin væri
vald og gerði manninn færarí
en ella í því, að vinna öðrum
mönnum mein. Grísku sófistarnir
voru prófsteinninn. En Sókrates
bætti því við, að sjálfsþekking og
samræmislegur þroski tilfinninga
og hugsana geri manninn betri og
dygðugri. Mest. alla æfina var
hann að, fræða unga og gamla.
Minna má á það, að ekki gat,
sjálfur Jsókrates gert Alkibíades,
lærisvein f^inn að góðum og ráð-
vöndum manni. — „Náttúran er
náminu ríkari“. Og eitthv. murdi
þykja athugavert við þá kynslóð,
sem fengið hefði þá þekkingu og
það uppeldi, sem ,,Emil“ átti að
fá hjá Rousseau.
pað má telja staðreynd, að skól-
ar geta haft ólík áhrif eftir anda
þeim, sem ríkir í þeim og hver
er stefna þeirra. Hnífurinn er alt-
af hnífur til hvers sem þann er
notaður. Með honum má særa
menn líkamlegum sáruin, en einn-
ig skera burt meinsemdir líkam-
ans og græða þær. Alþýðufræðsl-
unni er líkt farið; —- hún getur
verið tvíeggjað sverð, eftir því
hvernig hún er.
FramJi.
S p.
—-------X------—
DAGBÓK.
Messað á morgun í Dómkirkjnnni
ikí. 11 sjera Friðrik Friðriksson. —
Engin síðdegismessa.
f Fríkirkjnnni í Reykjavík kl. 5
e. h. sjera Ámi Sigurðsson.
Old Boys. Æfing í kvöld kl. 5%.
•— Mætið.
Frændum Síðu-Halls svarað nefn-
ist erindi, er sjera Jakob Kristins-
son flyttir í Nýja Bíó kl. 3 e. h. á
riorgun. Aðgöngumiðar á eina krónu
fást í Isafold í dag.
Messufall verður í fríkirkjunni í
Hafnarfirði á morgun vegna sam-
komubannsins.
• \
Happdrætti stúdenta. Dregið verð-
ur um það í dag og úrslitin tilkynt í
Haraldarskemmu.,
íþróttafjelag Reykjavíkur byrjar
aftur æfingar í Old Boys og V. fl.
og VI. flokki. Fjelagsmenn eru beðn-
ir að fjölmenna á æfingar.
Redd-Hannesarríma er nú komin
út., Höfundur hennar er, eins og
kurinugt mun vera, Steingrímur Thor-
steinsson skáld. Orti hann rímuna á
skólaárum sínum, 'og hefir hún ekki
verið prentuð fyr. Útgefandinn er
sonur skáldsins, Axel Thorsteinsson.
Togararnir. Nyban kom af veiðum
í gær og fór til Englands samdægurs
með aflann. Njörður, Tryggvi garnli
og Asa komu einnig af veiðum og
fóru með aflann til Englands. Ása
var með 1300 kitti.
Háskólinn. 1 frásögninni um laga-
prófið 'í blaðinu í gær höfðu tvær
einkunnirnar ruglast í prentuninni.
Hæstu stigatöluna hlaut Hermann,
Jónasson (f- glímukongurinn) 134%
stig (I. eink.), en Grjetar Ó. Fells
fjekk stigatölu þá, 56% stig, IT. eink.,
sem stendur við nafn II. J.
Skilagrein fyrir gjöfum og áheit-
um til Landsspítalasjóðs Islands árið
1924.: Frá nokkrum konum i Borg-
arnesi 100 krónur, í Bitru, Stranda-
sýslu 50 kr. Frá Akureyri ágóði af
hátíðahaldi 19. jún'í 1923 770 krónur.
Úr Reykjavík ágóði af hátíðahaldi
19. júní 1923 8201 kr. Áheit frá
Baulu 10 kr. Ágóði af lilutaveltu í
september 1923 2084 krónur. — Alls
krónur 11216,89.
Skilagrein fyrir gjöfum til Minn-
ingargjafasjóðs Landsspítalans árið
1923: Móttekið af frú Ásdísi Rafuar,
Útskálum 21 kr. Elísabetu Guðmunds-
dóttur, Gili kr. 70,50. Elísabetu por-
varðardóttur, Vík í Mýrdal kr. 32,50.
Guðrúnu Pjetursdóttur, ísafirði 287
kr. Guðrúnu Torfadóttur, Stokkseyri
76 kr. Herdísi Pjetursdóttur, Sauðár-
króki 75 kr. Ingibjörgu Finsen, Akra-
nesi 99 kr. Ingveldi Einarsdottur,
Svalbarði 12 kr. Jakobínu Sigurgeirs-
dóttur, Borg 185 kr. Jóhönnu Magn-
úsdóttur, Staðarhrauni 39 kr. Jóhönnu
Pálsdóttur, Bíldudal 36 kr. Margrjeti
Halldrsdóttur, Eskifirði kr. 265,50.
Oddrúnu porkelsdóttur, Eyrarbakka
21 kr. Ólafíu Asbjarnardóttur, Garð-
húsum 78 kr. Ólöfu Barðadóttur,
Siglufirði 75 kr. Ragnheiði Jónas-
dóttur, Vopnafirði 106 kr. Sigríði P.
Jensen, Reykjarfirði 10 kr. Viðdísi
Pálsdóttur, Stafholti 165 kr. por-
björgu Bergmann, Hafnarfirði 339
Kr. porbjörgu Pálsdóttur, Gilsá, Suð-
ur-Múlasýslu 18 kr. póru Halldórs-
dóttur, Reykjavík 3981 kr. frk. Iugu
L Lárusdóttur, Rvík kr. 3596,75, frk.
Ingibjörgu H. Bjarnason, Rvík 1410
kr. frú Soffíu Guðmundsson 165 kr.
Alls krónur 11160,25.
Qllum sem styrkt hafa sjóði þessa,
vottum vjer kærar þakkir.
Reykjávík í janúár 1924.
Ingibjörg H. Bjarnason, form. sjóðs-
stjónar. Ágústa Sigfúsdóttir, gjald-
keri. Inga L. Lárusdóttir, ritari.
Alþingi. Fundúr í dag kl. 1. Búist
er þar við umræðum um kosninga-
kærurnar, sem getið er í þingfrjett-
unum hjer á öðrum stað í blaðinu.
Rannsókn kæranna í kjördeildunum
varð ekki lokið í gær.
Akureyri, 15. febr. FB. Samkvæmt
skýrslum lækna eru nú 78 manns
veikir af inflúensu bjer í bænum.
Veikin er alstaðar mjög væg.
Dálítill afli af smáfiski hefir ver-
ið hjer á Pollinum undanfama daga,
og fyrir utan Oddeyri.
I
Stokkseyri, 15. febr. FB. Dálítill
afli hefir verið hjer undanfarið af
ísu og þorski, hæst 150 af þorski á
skip. Silungsveiði hefir verið mikil
í pykkvabæjarvötnum undanfarið.
„Tengdainamma' ‘ Kristínar Sig-
fúsdóttur hefir verið leikin bjer
nokkrum sinnum, og þótti taLast
vel.
Vestmannaeyjum, 15r febr. F®*
Seint í gærkvöldi kviknaði frá olíu-
lampa í beituskúr einum hjer
höfuina, og eru þar tugir slíkra skura
sambygðir, svo mikið tjón hefði get'
að 1 orðið að, ef eldurinn hefði náð
að breiðast út. En það tókst s®
slökkva hanu þegar í stað.
Afli er hjer heldur tregur.
-------o-------
HITT OG ÞETTA.
Verkamannastjórn og aðaB.
prír ráðherrar og aðstoðarráðherr81’
í verkamannaflokksstjórninni ensk«
hafa nýlega tekið aðalstign af bend*
konungsins. En það eru þeir Siánef
Arnold, aðs toðarr áð h erra, nýleod0'
mála; Sidney Olivier Indlandsra^'
herra og Thomson loftfararáðherW*
Peir eru állir gerðir barónar.
Marcus Hartog
frægur náttúrufræðingur og ritböf'
undur, sem um tíma staraði meðal
annars á Ceylon, er nýlega dáinæ
Dixmuide.
Stórt franskt loftskip, Dixmeriáer
fórst um áramótin, eftir allmikl®
hrakninga. Foringi skipsins hjet
Duppessis, en alls voru á því S®
manns, og munu allir hafa farist.
Jafnaðarmaðurinn.
888EÉ2 Skáldsaga eftir Jón Björnason
á eftir. Þá fer þá að þyrsta í að verða menn
og vaxa upp úr moldinni. Og þegar sá þorsti
kemur innan að, en ekki frá falsspárnönnurn
eins og þjer — þá verðiir honum svalað. Sálin
og hjartað á undan kronunum — það er veg-
urinn.
— Þetta er bull, sagði Þorbjörn fyrirlitlega.
— Blindur maður sjer ekki sólina. Heimsk-
um manni finst spekin vitleysa.
— Þú ert fdllur, Samson. Það er ekki hægt
að svara þéssu rugli þínu.
— Iljer í bæ er fúlt af hræsnurum, gleið-
gosum, yfirskinsmönnum, sagði Samson og ljet
sem hann hefði ekki heyrt til Þorbjamar. En
þið eruð verstir, Þorbjöm! ,Verstir af því að
þið hafið hæst, dreifið eitrinu lengst, nemið
hræsninni stærst land. Alt til þess að stíga sjálf-
ir feti framar. Svöngum hefir þú gefið mjer
mat í dag. En samt hefi jeg óbeit á þjer cg
öllu þínu starfi, óbeit á öllu — nema þessu eina
sorgarandliti.
Samson stóð upp og færði sig yfir í legn-
bokkinn og fleygði sjer þar endilöngum.
Þorbjörn gekk um gólf, brúnaþungur og
þögull. Þegar hann leit á Samson, var hann
sofnaður. Þorhjörn sótti frakltann sinn og
breiddi hann yfir hann.
Þorbjöm vakti fram á nótt og skrifaði kosn-
ingagreinar í „Þjóðina“.
Samson svaf — hafði ekki hreyft sig.
Þorbjörn las greinarnar, þegar hann hafði lok-
ið við þá síðustu. Eftir lesturinn datt honum
í hug, að sterkasti þáttur þeirra væri lífshat-
ur. Honum, varð bylt við. Væri hugsanlegþ að
hann hefði nokkur áhrif með þessum kaldrænu,
hvassvrtu greinum 1 Þyrfti ekki gróðrarhita, vor-
mátt, til þess að skapa nýtt líf, nýja, sterka
stjett úr gamalli?
Hann stóð upp og reikaði um gólfið. Klukk-
an var tvö. Bifreið ók um götuna, geyst, svo hús-
ið skalf við. Tveir síðförulir, ungir menn sungu
neðar á götunni drykkjuljóð með lágri rödd.
Annars var alt hljótt.
En nú gæti hann ekki skrifað öðm vási —i
lQdega aldrei hjeðan í frá. Kuldinn væri setst-
ur að hjartanu.
Hanii stakk greinunum uiður í skrifborðs-
skúffuna.
Samson glaðvaknaði alt í einu og fleygði af
sjer frakkanum.
— Hvemig er heilsan? spurði Þorbjöm.
—: Heilsan er ágæt. Jeg funa allur af nýj-
um þrótti. Og sál mín er eins og þúsundradd-
aður söngur. Samson reis á fætur.
— Áttu vatn, Þorbjörn? Nóg vatn?
— Fulla vatnsflösku og fulla þvottakönnu.
Er það nóg?
— Gott!
— Ertu þyrstur?
— Jeg þarf að þvo mjer. Fátt er jafn dýr-
legt og vatnið. Jeg hefi tilbeðið litla uppsprettu-
lind. Má jeg þvo mjer?
— Velkomið! Þorbjörn opnaði dymar að
svefnherberginu.
— Má jeg sitja hjema í stofunni þinni og
drekka wisky og yrkja kvæðið um andlitið?
— Gerðu það, sem þú vilt. Þjer levfist hvort
sem er allur andskotinn!
Samson þvoði sjer vandlega — gekk í bað
með höfuð og brjóst og herðar. Þegar hann
hafði lokið því, sótti hann wiskyflöskuna fram
í frakkavasa sinn og bað Þorhjörn um vatn
og glas.
Ilann bar honum það með auðsýnilegri óbeit
á þessúm aðförum. Svo lokaði hann herberginu
og háttaði.
En hann gat ekki sofnað. Freyju hefði hann
hrakið burt úr huga sjer. En innan veggja hans
sæti nú maðnr, sem stilti strengi sína til lof-
söngs um hana. Undarlegt væri lífið.
Honum datt í hug að reka Samson út. En
önnur hugsun bar þá ofurliði. Og jafnskjótt
fanst honurn, að liann geta fallið um háls þeim
manni, sem ætlaði að vaka og lykja um Freyju
allri liugsun sinni með lotningu og tilbeiðslu.
Hann steig fram úr rúminu nokkm síðar og
ljet á sig ilskóna. Opnaði svo hurðina hægt og
hljóðlega og spurði:
— Má jeg trufla þig, Samson?
Sámson skrifaði og leit ekki upp, en sagði:1
— Þó fjöllin hryndu, hnöttum rigndi og eld-
ingar leiftruðu um mig, mundi það ekki trufla
mig. Guðs eldur logar í mjer. Kom þú, Þor-
björn!
Þorbjörn gekk fram á gólfið og leit með sam-
blandi af lítilsvirðingu og lotningu á Samson.
Nokkur skrifuð blöð lágu á borðinu við hlið
skáldsins. Beint fram undan því stóð flaskan,
tóm langt niður fyrir axlir. Nær honum stóð
tómt glasið.
— Blandaðu fyrir mig, Þorbjörn. Sinn helm-
inginn af hvom! Samson skrifaði tvær ljóð-
línur.
— Þú ert búinn að drekka nóg. Jeg snerti
ekki á þessu!
— Aldrei of mikið drukkið, meðan ort
Þú hefir ekkert vit á þessum hlutum
Samson seildist í flöskuna, blandaði og -- ,
Hárið, þylct og, mjúkt, hjekk niður fyrir eJjBl
hans, kinnarnar voru rjóðar og auguu
andi.
Þorbjörn stóð um stimd og horfði á baJ^
þögull og hugsandi. Ilann skildi ekki sjálf8®
sig á þessari nóttu. Ný og máttug tilfinning sValí
í sál hans og ljet hann gleyma bosningutt1
stjettabaráttu.
Þeir sofnuðu báðir klukkan fimrn. En Jdv&'
an átta stóð Samson yfir rúmi hans með
glas í lrendinni og sagði:
— „Dagur er á lofti,
dynja hanafjaðrir.
Mál er vflmögum
að vinna erfiði.“
Þorbjörn klæddist skjótt og bað húsfreyj
um kaffi handa þeim báðum. Þeir urðu
ferða út á götuna., En skildu þar.

ÞOT'
— Jeg sendi þjer kvæðið, þegar jeg hefi $ ^
gert það, sagði Samson að skilnaði. A11®
færðu ekki fyrir ma.tinn og húsaskjólið.
Egill ritstjóri skrifaði af kappi í bla®
fyrir kosningarnar. Og nú sýndi hann
hverja grein áður en hún fór í blaðið. ÞeS
þurfti ekki. Ritstjórinn mintist aldrei a
björn — nú orðið. En hann varaði í sífeHu
stjettabaráttunni og iTlfúðinni í þjóðfje^a^g,
og livatti til samhugs og samúðar milli alls *aJl
lý8s- ~ . . JCOJ®
Einn daginn, skömmu fyrir kosnmgar,
Ilildur inn í skrifstofu manns síns með SJ
eintakið af „Þjóðinni“. 0
— Hvað segir Þorbjörn í dag? spurði ja
og benti lconu sinni að setjast við hlið $Jer'
— Hann er að skýra fyrir lesendutt1
ins á hvern hátt auður þeirra ThordarseIlS e
sje fenginn.
— Ilvað segir liann um það mál? ,
— Jeg get varla haft það eftir. HaTin
ur að vera fenginn með lýgi o.g sviku'U o„ ^
• gglJl
un og undirokttn á verkamönnum þeiir - ’
þeim hafi unnið. birUJ
— Það er auðvitað mál. Þetta er 0 r
líkt. Hvað segir hann fleira? Einhveriu
hann við þetta. ag
— Hann dregur þær ályktanir af Þ ^ 0g
verkamönnum beri skylda til að sameJ^
Iirinda slíkum mönnum úr götu sinni
sjálfir ráðin í sínar hendur.