Lesbók Morgunblaðsins - 18.08.1990, Blaðsíða 6
Rústir í Qumram, þar sem eitt sinn fundust fræg handrit.
einnig tengst hópum gyðinga, sem vilja
vinna með okkur að friði í landinu. Persónu-
lega bind ég miklar vonir við þessa sam-
vinnu milli gyðinga og palestínumanna,
hvort sem þeir eru múslímar eða kristnir,"
segir Khalil.
Af Sjónarhóli
Khalils Mahshi
„Hvað um afstöðu Norðurlanda?" spyr ég.
Og Khalil svarar eitthvað á þessa leið:
Þau eru mjög hliðholl ísrael og oft gætir
fordóma í garð okkar Palestínumanna í við-
horfuÉi þeirra. Þó er þetta að breytast. Við
höfum tekið á móti sendinefndum frá Finn-
landi og Svíþjóð og í Svíþjóð eru viðhorf
manna óðum að breytast. Okkur hefur geng-
ið verr að koma sjónarmiðum okkar á fram-
færi í Noregi. En hingað hafa á undanförn-
um tveimur árum komið sendinefndir hátt-
settra kirkjunnar manna frá Norðurlöndun-
um og óhlutdrægni þessara manna hefur
verið mjög uppörvandi. Við kristnir Pal-
estínumenn vonumst til að þau sjónarmið
fái hljómgrunn í kirkjum viðkomandi landa.
Okkur finnst við ekki eiga margt sameig-
inlegt með þeim kristnu gyðingum sem
leggjast einvörðungu á sveif með ísraels-
stjórn og vinna gegn sjálfstæðiskröfum okk-
ar og frelsishugsjón. Við getum ekki átt við
þá viðræður. Við eigum miklu betri sam-
skipti við marga ísraelska gyðinga, sem
styðja kannski ekki stofnun Palestinuríkis,
en vilja þó koma af stað friðarviðræðum.
Okkur finnst við standa nær þessum mönn-
um, þótt við séum ekki alltaf sammála um
lausn deilumálá okkar, heldur en kristnu
gyðingunum sem tengjast hinu „kristna
sendiráði" í Jerúsalem. Þetta er kirkjunnar
mönnum hér í landi mikið áhyggjuefni.
Mér finnst að kirkjan um allan heim
ætti að styðja kristna menn í Palestínu,
kristna araba í þessu landi. Þetta land er
mjög mikilvægt fyrir heimstrúarbrögðin.
þijú, kristindóm, íslam og gyðingdóm. En
áhrif kristinna manna hér fara sífellt
dvínandi og þeim fækkar stöðugt. Við
kristnir menn vorum áður 6-7% af íbúum
landsins, en nú fer okkur sífellt fækkandi.
Ef áfram heldur sem horfír mun kristinna
áhrifa sáralítið gæta hér í landi, hér í þessu
landi þar sem vagga kristinnar trúar stend-
ur, landi sem er kristnum mönnum öðrum
löndum helgara.
Eg vil þvf lýsa áhyggjum mínum, áhyggj-
um hinna kristnu kirkjudeilda hér, af því-
að við horíum upp á það hvernig kristnir
menn flýja Palestínu. Þeir flytja héðan
vegna þess að þeir óttast um líf sitt, þeir
sjá ekki fram á að þeir hafi atvinnumögu-
leika og þeir fá lítinn stuðning frá trúbræðr-
um sínum erlendis. Gyðingar aftur á móti
njóta stuðnings gyðinga alls staðar að úr
heiminum og múslímar fá aðstoð frá araba-
löndum og öðrum múslímum. Okkur finnst
hið kristna samfélag hér ekki hljóta sama
stuðning frá trúbræðrum okkar. Þetta dreg-
ur úr okkur kjark og margir hyggja á brott-
flutning héðan. Einkum þar sem áhrifa
þröngsýnna bókstafstrúarmanna gætir æ
meir, bæði meðal múslíma og gyðinga. Við
vlljum ekki taka þátt í slíkri baráttu. Við
erum kristið fólk og við reynum að láta
ekki leiðast til ofbeldisverka. - Á þessa -leið
fórust Khalil Mahshi skólameistara frá
Ramalla orð er við hittumst á uppstigning-
dag í höfuðstöðvum Rauða krossins í Jerú-
salem.
Friðarbarátta Eða
FÚNDAMENTALISMI
Styijaldartímar eru til alls annars fallnir
en laða fram umburðarlyndi og sanna
mennsku í samskiptum manna. A síðustu
árum og áratugum hefur trúarlegum öfga-
hópum vaxxið fiskur um hrygg um leið og
ídeólógíur aldarinnar hafa verið að renna
skeið sitt til enda eða opinbera gjaldþrot
sitt. Fúndamentalismann - bókstafstrúna -
má hiklaust nefna meðal þessara fyrirbæra,
þar sem hún hefur haft geysileg áhrif á
framvindu mála jafnt í hinum íslamska heimi
með byltingu Khomenis í íran sem forseta-
kosningum í USA, en það er kunnara en
frá þurfi að greina að bæði Reagan og
Bush hafa verið hafnir til valda með atkvæð-
um þessara afla, hvort heldur þau ganga
undir nöfnum eins og Moral Majority eða
einhverjum öðrum. En hvernig mætti skýr-
greina þetta fyrirbæri nánar, fúndamental-
ismann sem ég kalla hér bókstafstrú?
Fúndamentalisminn er orðinn alheims-
vandi. . . í fúndamentalismanum leita menn
innan allra trúarbragða andlegrar fótfestu,
leita að einhveiju hellubjargi til að standa
á, en hann byggist á ósagnfræðilegri og
bókstaflegri túlkun á sögulegum og trúar-
legum ritum, og þessi túlkun tekur ekkert
tillit til þeirrar staðreyndar að reglur og
ákvæði í helgiritum trúarbragðanna eru
sprottin upp úr og tóku óhjákvæmilega mið
af samfélagsháttum síns tíma og eiga því
ekki ávallt við gjörbreyttar aðstæður nú-
tímans.
Hin gagnrýna rannsóknaraðferð sagn-
fræðivísinda nútímans er einmitt erkióvinur
allra bókstafstrúarmanna. Þar sjá þeir trú-
leysi og fráhvarf, og þeir sem beita þessum
vísindalegu aðferðum kallast fijálslyndir og
eru fordæmdir.
Um leið og við Khalil slítum tali okkar
fer kliður um hópinn undir satún-tijánum,
nýir suðningsmenn á ferð, sendinefnd ísra-
elskra friðarsinna er komin á staðin. Ég
hugleiði þau orð, sem ég las skömmu áður
en ég lagði upp í þessa för, að þeir sem
ekkert lærðu af sögunni væru jafnan dæmd-
ir til að fremja þau hervirki á öðrum sem
þeir sjálfir hefðu orðið að þola af hendi
óvina sinna.
Seinni hluti birtist í næstu Lesbók.
Höfundur er prestur á Staðastað.
Francis Bacon s
Ekki er ég viss um að vegfarandinn á götunni
í London, Reykjavík eða Buenos Aires viti um
tilvist Francis Bacon; hvað þá að hann geti
lýst myndum hans. Samt hygg ég, að meðal
innvígðra í myndlistarheiminum, sé Bacon talin
Maðurinn hefur lengst af
verið yrkisefni þessa
sérstæða og áhrifamikla
málara. Bacon málar
einangrað fólk, oft í
einhverskonar búri og
þjáning eða ótti lýsir af
þvL Kannski er þetta 20.
öldin í hnotskurn.
stærsta núlifandi stjarna myndlistar í heim-
inum ásamt de Kooning. Og kannski er de
Kooning ekki almennt þekktur heldur.
Áhrifamestu myndlistarmenn heimsins
verða ekki alltaf poppstjörnur þótt Picasso
næði því. Líklega eru hann og Dali þeir
frægustu meðal myndlistarmanna á öldinni
og síðasta poppstjarnan var ugglaust Andy
Warhol. Hann brenndi kertinu í báða enda
í heimi viltra nautna og var sífellt blaðamat-
ur. Aðrir, svo sem milljón marka málarinn
Anselm Kiefer, forðast sviðsljósið og gerast
óaðgengilegir.
Francis Bacon hefur ekki beitt kúnstug-
um brögðum til að verða umtalaður éins
og Dali og heldur ekki vistað sig í gamalli
hlöðu í dimmurn skógi eins og Kiefer. En
þegar áhrif Picassos voru búin í þeim mæli
sem verið hafði, og þegar fór að sjást út
úr rétttrúnaðarfargani abstakt-tízkunnar
um 1960, fór nafn Bacons æ oftar að heyr-
ast. Menn vissu það eitt um hann þá, að
hann var Breti.
Á tímabili átti heimurinn eftir að fá yfir
sig holskeflu áhrifa frá þessum manni og
óhætt að segja, að á síðari hluta aldarinn-
ar, hefur enginn málari orðið eins áhrifamik-
ill. Það helgaðist ekki sízt af því, að í lista-
skólum var hann mjög hafinn til skýja; ann-
ar hver ungur málári, sem sýndi á tímabili
var undir Bacon-áhrifum. Páfar abstrakt-
hyggjunnar höfðu sagt, að geómetrían væri
eðlilegur hlutur eftir kaos stríðsins; nú vildu
menn koma réglu á hlutina (með reglu-
stiku). En það er jafn sannfærandi þegar
sagt er, að túlkun Bacons á manninum
væri eðlileg eftirstríðsáralist. Þetta er mað-
urinn (eða mannskepnan) sem lifði af helför-
ina, sem lifði af loftárásirnar, maðurinn sem
engdist af ótta og jafnframt af hatri. Það
komst í tízku að reyna að túlka þjáninguna
eins og bezt kefnur fram í Kristsmyndum
þessa tíma. Þar sjáum við ekki Krist Fjall-
ræðunnar, ekki Krist kraftaverkanna, ekki
Krist upprisunnar, heldur umfram allt Krist
þjáningarinnar.
Samt hefur Bacon ekki svo ég viti málað
Krist. Þjáning van Goghs og geðveiki stóðu
honum nær; þaðan komu áhrifin framan af.
Fræðingar hafa einnig nefnt áhrif frá Velas-
ques og ekki sízt Goya, sem gerði stríðshör-
mungum og þjáningu slík skil, að þar er
erfitt að bæta um. En þegar frægð Bacons
barst út fyrir Bretlandseyjar, var hann löngu
búinn að melta þessi áhrif og skapa sér
„Portret afIsabcl Rawsthorne standandi á götu íSoho 1967. Frumkast að porti
isárinu 1989.