Tíminn - 22.01.1873, Blaðsíða 4

24
stendur að láta yfirlit þetta verða lengra, endum
vjer það með því, að óska lesendum vorum gleði-
legs nýárs, með þeirri ósk, að ár það sem nú fer
í hönd, megi hafa aila blessun í för með sjer
fyrir oss íslendinga, að framkvæmdir vorar megi
aukast og magnast, og vjer komast sem lengst í
þeirri stefnu, að sjálfshöndin sje hollust, og að
það erum einungis vjer sjálfir, bæði hver fyrir sig,
og með því að leggja krapta vora saman, sem að geti
stuðlað til þess, að hagur hvers okkar fyrir sig,
og alls landsins sæti framförum.
TIL ÚTGEFENDA „TIMANS".
Síían jag sendi ybur ritgjórí) mína í fyrra blaíii nm
„járngjórí) fornn Islendinga4*, hef jeg fandib ýmislegt sem lít-
or ab Járngjórí) o?)a raufcablástur heflr tíbkast hjer langt fram
á 15. old og ab líkindum verií) umfangsmeiri en menn ntí
hafa hogmynd um. Sem dæmi upp á þetta vil jeg nefna aí)
í uppskript yflr eigur Gu'fcmundar ríka á Iieykhólum stendur,
aí) hann á Brjámslæk hafi átt rauí)ablástnrssmibju stóra meí)
óllum tálnm, og a?)ra smí?)a smi'Sjn minni. I „Gamari og AI-
vóra“, óbru hepti flnnst og ágæt ritgjúrb um járn og stál
eptir herra Conferenzráb Magniís eál. Stephensen, og er hún
ásamt svo morgo óíiru, Ijásasti vottur um lærdám hans og
nákvæmni í ab tína saman og Játa prenta allt þab er haun
bjelt ab lóndum vorom mætti fráblegt þykja, og þeim ab gagni
ver<fca, og maklega megum vjer sem nú lifum 6kammast vor,
þegar vjer lesum þær mórgu og fógru ritgjórí)ir sem liggja
eptir þennan mann, ogsamanberum þær vib þvætting þann er
nú til helzt liggor á bobstólum, og af hverjura vjer aí) eius
getnm lært þab aí) nú e r 5 1 d i n o n n u r o. s. frv.
Fjelagsritin gómlu voru og full af slíkum ritgjórbum, enda
hafa ritgjórbir þessar eigi gjórt alllítib gagu hjer á Jandi á
meT)au þær voru lesnar, og þnrftu eigi aí> sitja á hakanum
fyrír púlitiskn rugli, gómlnm hjegiljum og smekkleysum sem
þessi óld nú er orífcin svo aulfcng af, og 6em opt eigi stefnir ab
obru eu kæfa nibur alla sanna vísindalóngnn hjá þjúbinui,
leiba menn á afvegn, olla tvídrægnis, flokkadráttar og haturs,
og draga svarta og saurnga skýlu yflr hinar fógru og fróblegu
ritgjórbir fyrri aldar. J>etta allt er því 6orgIegra sem íslend-
ingar eru af uáttúrunni gáfabir og námfúsir menn, og ættn
þaí) vel skilib ab þeir hefbu helbarlegar og Jærdómsríkar
hugvekjur, sjer tii gagns og landinu til sóma.
J>annig er hin éburnefnda ritgjórb þess vel verb, ab hún
væri prentnb a?) nýja meb tilsvarandi athngasemdum og frek-
ari upplýsingargreinum um allt þab er lítur ab járnsteinum
þeim er hjer flnnast, því þab skortir haua helzt sem vænta
máttf, ab meb því efnafræbin var þá eigi svo langt á veg
komin sem nó er hiSn, þá var þess eigi von ab hinn marg-
fróbi og lærbi rithófundor hennar, væri kominn lengra í þess-
um eba óbrom vísindnm en menn almennt voru á hans dóg-
um. Eitt af því sem rithófundinn heflr blekkt, er þab, ab
menn þá eigi vissn ab gjóra mismnn á stublabergs-járnsteini
og titanjárni, en þó er þab aptur gagnmerkilogt, ab hann af
reynslu sinni heflr tekib eptir því hversu stublabergib er vel
tilfallib í rekstrarsteina, en þab or einmitt hib blágráa titan-
járn-stublaberg er bezt er fallib tjl þessa, enda segir hann á
bls. 111 í tjebu riti: „en æflnlega eru þyngsli og blájárnslit-
ur þeirra steina í sárib, Jjós vottur járnsius, sem gjórir þá í
viblógnm stebjatæka og jafnan beztu rekstrarsteina vegna
sveigju og hórku, sem Járn valla vinnur á“.
Ank þeirra járngjórbarraanna, er eg nefndi í fyrra kafla
þessarar ritgjórbar, drepnr Stephensensálugi á jámgjórb Gests
Oddleifssonar fyrir vestan, og um abra fyrir norban vib
M ý v a t n. Hin þribja heldnr hann hafl verib í Múlasýslom,
og bætir því vib, ab raobablásturssmibjur, mnni á eldri tím-
um hafa verib álíka almennar hjer á landi, og þær á vornm
dógum eru mebal sænskra bænda í Svíþjób, hvar margir
bændnr, einkum upp til dala, sjálflr hafa brætt þab járn, er
þeir vib þurfa til smíba sinua.
Af því sem hjer er á drepib, er þab ljóst, ab járngjórb
heflr í fyrndinni tíbkast um allt iand sumsje bæbi fyrir sonn-
an, vestan, norban og austan, enda bendir og „Konungs-
skuggsjá“ Ijóslega á þetta, þar sem hón segir ab hjer á landi
sje mikib af málmi þeim, er raubi heitir og vibhaíi menn
liann til járngjórba.
Eins og abrir gáfumenn, heflr Conferenzráb M. Ste-
phensen sál. haft mjóg Jjósa hugmynd om hversu járnib er
áríbandi fyrir þjóbirnar, því í niburlagi greinarinnar segir
hann: „markverbara nmtalsefni ten náttúrusaga járnsins)gefst
valla í náttúrusógu vorrar jarbar, nema mabnrinn einnu. Svona
ritabi M. Stephensen árib 1818 þó menn þá eigi, hvorki
þekktu járnbrautir, járnskip eba hinn ótólnlega grúa af ýms-
um járnvjelnm, er nú tíbkast nálega nm allan heim. Hvab
ætli hann mondi segja, ef hann gæti nú litib upp úr gróf
sinni? Uvík 18. Jan. 1873. Jón Hjaltalín.
Hjer meb bib jeg hÍDa heibrubu kanpendur „Tím-
ansu, í Eyjafjarbar- fjingeyjar- ogMúlasýsInm ab greiba and-
virbi blabsins til verzlunarþjóns Einars Th. Hallgríms-
sonar á Akureyri, 6em nú heflr útsóln þess á hendi í tjebum
sýslum. Sómuleibis bib jeg alla þá, er ógoldib eiga fyrir 1.
árib, ab greiba þab einnig til hans vib fyrsta tækifæri.
Reykjavík, 21. jan. 1873. Páll Eyjúlfsson.
Utgefendur: Nokkrir Reykvíkingar.
Ábyrsðarmaður: Páll Eyjúlfsson.
ÍPrentafeor í prentsmi&jn íslands. Eiuar (5 rfe ar s on.