Fósturjörðin - 01.07.1911, Side 1
Ur. 1.
Reykjavík, 1. júlí 1911.
1. árg.
Blaðfyrirtœki þetta, er tileinkað minningu JÓNS SIGURÐSSONAR forseta og föðurlandsvlnar; og er til þess stofnað á 100 ára afmælisdegi hanns þann 17.júníl9U.
Hann ávann þjóðinni frelsið. Vér viijum hvetja hana til að njóta þess alment.
■ ————■. ................................................................- ' ............— ■■ ■■ ----1 I-L.Í--1— J!!-U-i!gggW
Fón Siqurðsson
J *J
er viðurkendur að hafa verið, sómi
íslands, sverð þess og skjöldur.
Hann varði lífi sínu til þess, að frelsa
T
þjóð sína úr útlendri einveldis-ánauð;
til þess að hún gæti verið frjáls og
mentuð og sæl og sjálfstæð þjóð,
— í heild sinni, farsœl þjóð. —
En ekki til þess, að hún misbeitti frels-
inu né vanrækti það, til þess að stofn-
setja innlendan aðal úr minni hlut-
anum, til þess að kúga meiri hlutann,
eftir rússneskri fyrirmynd.
er lífsins óhjákvæmilega skilyrði. Án
frelsis, getur engin framkvæmd, engin
sönn menning eða lífs unaður átt sér
s að.
En jafnframterfrelsiðsvo viðkvæmt,
og hættulegt í meðferðinni, að það bæði
deyðir og deyr; þegar því er mis-
beitt. - Þegar það fer út yfir sín réttu
takmörk, — siðferðis- og mannúðar-
takmörkin. — Þegar það fjarlægist
jafnréttistakmarkið, á hvora hlið-
ina sem er
Frelsi, bundið jafnréttis takmörkun, er
öllum mönnum heimilt og nauðsynlegt.—
F.n ótakmarkað frelsi er voði, sem hefir
engan rétt á sér.
jffœru landsmenn, konur og karlar!
Þannig ávarpar yður, hin íslenska þjóð, lítill hópur alþýðumanna og
kvenna, í og umhverfis Reykjavík, sem kallar sig Menningarfélagið .
Um tilgang þess má lesa hér á öðrum stað.
Hér með birtist yður nýtt blað, í viðbót við þau tiltölulega mörgu sem
fyrir eru í landinu. Vér ætlumst til að það verði, svo sem föng eru fram-
ast til, gott og siðlegt og þarflegt blað, og vér treystum öllu góðu fólki
til þess, að styðja að því eftir mætti, að svo megi verða.
Tilgangur þessarar blaðstofnunar er ekki sá, »að krækja alla hlykki á
almanna leið«, eftir því aðeins, hvaðan vindurinn blæs; né heldur sá, að
trufla og æsa fólkið, til fylgis við fáeina valdaþyrsta klikkuhöfðingja,
með rógí, lygum og rangfærslum, í þeirri lúalegu trú, að fólkið sé nógu
heimskt og þekkingarlaust til þess að láta leiðast í blindni, með slíkum
meðölum, eins og skynlausar skepnur, til þess að fela vissum mönnum,
öllum öðrum fremur, en skilyrðalaust þó, takmarkalaust umboð til að fara
með löggjafarvald og fjármálavald þjóðarinnar, eftir þeirra óháða eigingjarna
vilja.
En þar á móti er tilgangur blaðs þessa sá, að ræða almenn mál þjóðar
vorrar, á sannleikans og jafnréttisins grundvelli, með menning, réttindi og
hagsmuni almennings fyrir augum, eftir ákveðinni stefnuskrá, sem lesa má
í þessu fyrsta númeri blaðs vors.
Vér lítum svo á, að eins og takmarkað vald er óhjákvæmilegt til allra
framkvæmda, og getur verið hættulaust, séu takmörkin rétt, svo sé ótakmarkað
vald eða einveldi, vanalega hættulegt; og eins og hér stendur á, einnig
óþarft, svo framarlega, að þjóðin sé nú þegar á því menningarstigi, að
hermi beri nokkurt borgaralegt vald yfir sínum eigin sameiginlegu málum,
sem vér viljum ekki efa. En ótakmarkað umboð er einveldi.
Takmörkum því einveldi þjóðfulltrúa vorra, svo að þeirgeri oss ekki skaða
og óvirðingu, en vinni þjóðarheildinni það gagn, sem þeir geta. Til þessa,
hafa stjórnmálaleg réttindi þjóðarinnar alment, komið aðallega, og að
heita má eingöngu, fram, í valinu um nöfn manna og flokka, eftir skoð-
unum þeirra um einstök sameiginleg mál vor við Dani; — rétt eins og skoð-
anir manna, svo þingmannanna sem annara, um al-innlendu málin, hafi
enga þýðingu og komi almenningi ekkert við. — Er ekki slíkt einkennileg
| pólitík? — Jú, líklega alveg einstakleg fyrir oss, svo tiltölulega stjórnfrjálsa
þjóð sem vér erum nú, að því er snertir samband vort við Dani. Afleið-
ingarnar eru nú þegar komnar á daginn, og það enda fyrir löngu, þó mest
beri á þeim nú i síðustu tíð. — Og hvar eru takmörkin, fyrir skaðræðis
afleiðingum af slíkum stjórnmála-barnaskap í framtíðinni, ef ekkert verður
aðgert nú þegar, til að afstýra því? — Það er víssulega orðið alt of seint.
En betra seint en aldrei.
Og skoðun vor er sú, að þjóðina varði mikið meira um það, hvað
valdhafar hennar gera, heldur en það, hvað þelr helta; og að þjóðin
hafi ekki að eins rétt, heldur einnig skyldu, til að setja gjörðum þeirra þau
takmörk, sem nauðsynleg eru fyrir sameiginlega heill þjóðfélagsins.
Fyrsta mál á dagskrá vorri verður því:
Takmðrkun einveldislns. —
Takmörkun fulltrúavaldsins, er vér köllum einveldi, af því að fulltrú-
arnir (eða meiri hluti þingsins), ráða einir lögum og lofum þjóðarinnar, sem
einn maður; að mestu leyti, án tillits til vilja almennings, og án viðleitni til
að vita um vilja hans svo að segja í nokkuru.