Íslenzk tunga - 01.01.1965, Qupperneq 111

Ritfregnir
Biiuno Kress. Laut- und Formenlehre des Islandischen.
VEB Max Niemeyer Verlag. Halle (Saale) 1963. 252 bls.
öf. þessarar bókar er vel kunnur a£ fjölda rita um íslenzka málíræði. Ber
J-X [jar einkum að nefna doktorsritgerð hans, Die Laute des modernen Is-
landischen (Berlin 1937). Hann hefur nú sent frá sér bók um íslenzka mál-
fræði, efnismikið verk og skipulegt. Formáli er enginn fyrir bókinni, en svo er
að sjá sem hún sé ætluð sem kennslu- eða handbók um íslenzka málfræði, og
er það vel, að slík bók hefur verið rituð, þar sem bagalega hefur vantað hand-
bók á þýzku um málfræði íslenzks nútímamáls.
Bókin fjallar sem sé um málfræði nútimamáls, og er samtima lýsing þess, en
ekki greining á sögulegri þróun. Þó er í bókinni kafli, sem heitir „Lautgesetze"
(bls. 45—61), og eru þar raktar ýmsar hljóðbreytingar, er enn sér merki um í
nútímamáli (t. d. falla : fcllur, sök : sakar, berg : bjarg, bíta : beit, himinn :
himni o. m. fl.). En kaflinn er í eðli sínu ekki hljóðsögulegur, heldur eins kon-
ar inngangur að beygingafræðinni, þó að honum sé hnýtt aftan í kaflann um
ldjóðfræði; höf. segir (bls. 45): „Die verschiedenen Flexionsformen eines Worts
weisen oft Vokalwechsel auf_____Er geht zuriick auf eine Reihe von Lautge-
setzen, die in verschiedenen Vorstufen des Islándischen wirksam waren und
deren Kenntnis wenigstens in grossen Ziigen zum Verstandnis der heutigen
Sprache notwendig ist“ (skáletrað hér). Eins og þessi orð standa, er erfitt að
fallast á þau. Er það einkum orðið „Verstándnis," er því veldur, því að margs
konar túlkun þess er hugsanleg. Betra hefði verið, ef í stað „Verstándnis" hefði
staðið t. d. „Erklárung," en hefði þó raunar ekki breytt miklu. I bók sem þess-
ari er það sem sé ekki markmiðið að skapa ‘skilning’ — hverja tungu er hægt
að skilja án þess að hafa málfræðireglur hennar á takteinum — né að koma
með ‘skýringu’ á málinu, heldur er tilgangurinn að setja fram málfræðilegar
staðreyndir á eins skýran og skipulegan hátt og unnt er fyrir þá, sem ekki eru
þessum staðreyndum kunnugir. Hér ætti því ekki fremur en endranær í bók-
inni að leggja hið sögulega sjónarmið til grundvallar, enda eru í þessum kafla
alls ekki komin saman öll þau hljóðfræðilegu atriði, sem rekja má til sögu-
legra hljóðlögmála; t. d. er rætt um brottfall samhljóða (ef. lan(d)s, þgf.