Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1989, Side 27

Náttúrufræðingurinn - 1989, Side 27
mánaðar skeið (Ashton 1988). Sama hegðan, þ.e. massablómgun allra ein- staklinga sömu tegundar með löngu millibili, er vel þekkt meðal trjáa í tempraða beltinu (Silvertown 1980) og er fyrirbærið kallað mast fruiting og mast years á ensku og mætti þýða sem gnóttár á íslensku. Ef til vill hefur ver- ið valið fyrir óreglulegri blómgun með ofgnótt fræja vegna afráns dýra á fræj- unum. Flest ár eru þá fá eða engin fræ og afræningjar (þ.e. frææturnar) svelta en í gnóttárum yfirfyllist mark- aðurinn og framboðið verður miklu meira en afræningjar ná að torga (Janzen 1970). Þar með er líklegra að einhver fræ sleppi og nái að spíra. I flestum tilfellum er ekki vitað hvað hvetur'blómgunina en gnóttár diptero- karpa hafa verið tengd við komu hlýja hafstraumsins E1 Nino (Ashton 1988). Blómin eru frævuð af skordýrum. Fræin eru skammlíf, þau spíra strax eða deyja þannig að þessi tré safna engum fræforða í jörðu. Kímplönturn- ar eru skuggaþolnar en vaxa mjög hægt (Ashton 1988). Með tímanum ná nokkrir einstaklingar að teygja sig upp í laufþykknið og þeir sem heyra til há- vöxnustu tegundunum mynda að lok- um hvelfdar krónur langt fyrir ofan hið samfellda laufþak (5. mynd). Að lokum má svo geta þess að eins og flestöll eða öll regnskógatré, lifa dipt- erokarpar í sambýli við rótarsvepp. Annar hópur plantna sem setur mjög svip sinn á regnskóga Suðaustur- Asíu eru klifurpálmarnir. Þeir eru ekki bundnir við Asíu (nokkrar teg- undir finnast einnig í Afríku), en þar eru þeir langútbreiddastir og hafa ver- ið greindar a.m.k. 550 tegundir (Dransfield 1981), flestar á Malakka- skaganum og Borneó. Þeir tilheyra mörgum ættkvíslum pálmaættarinnar (Arecaceae eða Palmae) en öllum er það sameiginlegt að reiða sig á stuðn- ing annarra plantna og oft vinda þeir sig langar leiðir eftir laufþakinu. Sveigjanlegur bolurinn er þakinn löngum, illvígum göddum (8. mynd) sem stundum eru krókbognir. Fremsti hluti stöngulsins er mjúkur og hring- aður, vex upp á við og sveigist til og frá uns hann finnur hald í annarri plöntu. Gaddarnir myndast seinna og festa pálmann tryggilega. Alþýðuheiti þeirra í Malasíu er rotan og hafa þeir verið kallaðir „rattan palms“ á ensku. A íslensku hefur verið notað orðið reyr eða spanskreyr. Reyr klifurpálma er mjög eftirsóttur í húsgögn. Honum svipar nokkuð í útliti til bambuss, en er sveigjanlegri og hvorki holur að innan né með liðamótum. Ekta reyr- húsgögn eru ávallt dýrari en bambus- húsgögn en nokkuð mun um það, að húsgögn úr alls óskyldum plöntum, bambus, Phragmites tegundum eða víði, séu seld sem reyrhúsgögn. Reyrpálmar eru yfirleitt ekki ræktaðir og erfitt er að ná þeim einum og sér úr laufþakinu. Aður höfðu menn ekki önnur ráð en að toga stofnana niður en nú er farið að notað stórvirkar vél- ar og fella allan skóg á svæðinu. Upp úr 1970 komust reyrhúsgögn í tísku í Evrópu og var þá gengið mjög á þessa pálma, einkum í Malasíu. Eftirsótt- ustu tegundirnar eru sumar orðnar mjög sjaldgæfar og a.m.k. ein er nær útdauð í sínum náttúrulegu heim- kynnum þótt hún sé enn til í grasgörð- um (Ðransfield 1981). Kyrkiplöntur eru einkennilegur hópur. Þær byrja líf sitt sem ásætur hátt í einhverju tré. Síðan senda þær niður rætur sem í fyrstu hanga lausar utan á bol hýsiltrésins en vaxa síðar niður í jarðveginn. Upprunalegu ræt- urnar leggjast þétt að bolnum, þykkna og greinast með tímanum. Greinarnar renna svo saman og mynda fyrst net en síðan nær samfelldan hólk utan um 21

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.