Ísafold - 31.05.1913, Síða 1
■^'...........
| Kemur út tviavar
| í viku. Verð árji.
1 4 kr.. erlendis 5 kr.
| eða 1 £ dollar; borg;-
1 istfyrirmiðjanjúlí
| erlendis fyrirfram.
| Lausasala 5 a. eint.
f Uppsögn (skrifl.) |
| bundin við áramót, |
1 er ógild nema kom- 1
1 in só til útgefanda j
| fyrir 1. oktbr. og f
| só kaupandi skuld- |
| laus við blaðið. f
■..................*>m m
XXXX. árg.
I. O. O F. 94669.
Alþýðufél.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—9.
Augnlækninp: ókeypia i Lækjarg. 2 mvd. 2—3
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—8 og 5—7
Eyrna- nef- hálslækn. ók. Pósth.str.l4A fid. 2—8
íslandsbanki opinn 10—21/* og 51/*—7.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8 Ard.—10 siðd.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* siðd.
Landakotskirkja. Ghiðsþj. 9 og 6 á helgum.
Landakotsspitali f. sjúkraviti. 11—1.
Landsbankinn 11-2*/*, 51/*—61/*. Bankastj. 12-2
Landsbókasafn 12—3 og 5—8. Útlán 1—8.
Landsbúnaðarfélagsskrifstofan opin frá 12- 2
Landsféhirðir 10—2 og 5—6.
Landsskialasafnið hvern virkan dag kl. 12—2
Landssíminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 28 þd. ogfsd. 12—1
Náttúrugripasafnið opið l1/*—2l/a á sunnud.
Samábyrgð Islands 10—12 og 4—6.
Stjórnarráðsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsími Reykjavíkur Pósth.B opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14Bmd. 11—12
Vifilstaðahælið. Heimsókt. j.rtimi 12—1
þjóðmenjasafnið opið þrd., fimd. og sd. 12—2.
Og
Reynast beztí Endast lengstí
Jafnframt ódýrust.
Nýja Bló
sýnir i kvöld (laugardag 31. mai)
og næstu kvöld:
Sjómenn seldir mansali
(Shanghaiet).
Afar-áhrifamikill sjónleikur.
Prýðilega leikinn.
Pantið bílæti í talsima 344. Op-
ínn hálf tíma á undnn sýningum.
Sem er viðurkent bezt og
óclýrast, er aftur komið
í miklu úrvali i
Brauns verzlun
Aðaistræti 9, Reykjavik.
Erl. simfregnir.
Khöfn 30. maí.
Friður.
Undirbúnings (Prœlimtnœr) ýriðar-
skilmálar við 1 yrki undirriíaðir i dag
í Lundúnum. Horjur á Balkanskaga
samt ískyggilegar.
Simfregn frá tíðindamanni vorum
| Khöfn i gærkveldi staðfesti fregn-
Itla um fyrirhuguð stjórnarskifti í
hanrnörku, er ísafold flutti í síðasta
blaði.
Reykjavík, laugardaginn 31. maí 1913
Framsýni.
Svu heitir grein, sem Björn heit.
Jónsson reit í lsajold 1890, þegar á
döfinni var stofnun »Gufuskipafélags
Faxaflóa og Vestfjarðac. Hann lét
þá sem ella hendur standa fram úr
ermum, til þess að vinna því máli
framgang. Það voru þá 80,000 kr.sem
safna þurfti til félagsstofnunarinnar.
Sýnir B. J. ljóslega fram á hversu
lítið landsmenn þurfi á sig að leggja
til þess að hafa upp þetta fé t. d.
minka ofboð lítið við sig kaffidrykkju,
eða tóbaks- eða áfengisnautn o. s.
frv. Hann bendir og á, hvernig
Ameríkumenn hafi farið að, þegar
þeir vildu losa sig undan »ójafnað-
artiltæki yfirdrotna sinna, Englend-
inga« — neituðu sér algerlega um
uppáhaldsmunaðarvöruna sína teið.
Þessum 80,000 kr. tókst ekki að
safna þá — þrátt fyrir góðra manna
atfylgi.
Hvernig stóð á því?
Því mun í raun réttri svarað í
seinni hluta greinar B. J., sem Isa-
Jold getur eigi stilt sig um að taka
hér upp. Hún hljóðar svo:
Nei, það er ekki getuleysið, sem
hamlar oss.
Það er — Jramsýni, ein einkenni-
leg tegund af framsýni.
Það er ekki algeng framsýni; það
er ekki ensk eða amerísk eða frönsk
eða þýzk eða dönsk eða norsk fram-
sýni. Það er íslenzk framsýni, —
íslenzk tegund af framsýni. — Það
eru ti) íslenzkar tegundir af dygðum,
eins og t. d. af jurtum, svo sem
íslenzk fjallagrös o. fl.
Þessi íslenzka framsýni lýsir sér
meðal annars í þessum eða því lik-
um orðum af rnunni þeirra, er mest
hafa til að bera af henni: »Egatla
að vita Jyrst, hvort nokkuð verður at
pví. Eg er með, ef nokkuð verður
úr því«.
Svo biður hver eftir öðrum, til
þess að vita hvort nokkuð verður
úr því.
Tugum og jafnvel hundruðum
sanran bíða menn nú með að taka
þátt í gufuskipafyrirtækinn, eftir þvi,
hvort nokkuð verður úr því.
Það er mein, að sá eða þeir, sem
búið hafa til hinar alræmdu Molbúa-
sögur, þektu eigi þessa makalausu
íslenzku dygð, »framsýnina< þannig
lagaða. Hún hefði annars sjálfsagt
komist í það kostulega þjóðsögusafn.
Lífspeki sú, er hún er grundvölluð
á, stendur eigi hót á baki hinni
nafntoguðu hagsýni og ráðsnilli Mol-
búanna.
Tiu menn þurfa nauðsynlega að
vera samtaka til þess að koma ein-
hverju fram. Þá segja níu þeirra
hver í sínu horni: »Eg œtla að sjá
Jyrst, hvort nokkuð verður úr pvi«.
Eða jafnvel að þeir segja það allir
tíu, hver í sínu horail
Meiri hluti liðsmannanna segir á
undan orustunni við minnihlutann,
sem veit að lifsnauðsyulegt er eða
óhjákvæmilegt að heyja bardaga:
»Vér viljum vita fyrst, hvernig ykk-
ur gengur; við komum með, ef
ykkur gengur vel«, þ. e. ef nokkuð
verður úr því fyrir ykkur að balda
uppi bardaganum.
»Við erum með ef aðrir eru með«.
Ef allir 100 væntanlegir félagsmenn
í einhverju fyrirtæki segja þetta hið
sama, hver í sínu lagi, hvað verður
þá stór tala þeirra, sem verða með ?
Enginn + enginn er = enginn.
í stjórnarbaráttu vorri hinni fyrri
var alt af nokkur flokkur manna,
hinn svonefndi minnihluti, sem hugs-
aði — og talaði stundum lika — á
þessa leið: »Víst væri það mikið
gott, ef' það fengist, þetta sem þið
farið fram á. En við erum svo
hræddir um, að það sé ófáanlegt,
það sé enginn vegur að hafa það
fram. Við erum með, ej nokkuð
verður úr pví, að það fáist«. , Fyrir
þessa »framsýni« þeirra meðfram
eða að miklu leyti var það, að vér
urðum að bíða meir en 20 ár eftir
stjórnarbót þeirri, er vér fengum
1874. En — það er satt: þá voru
þeir með; þá var minni hlutinn með,
þegar sigurinn var unninn. Hann
sló ekki hendi á móti ávöxtum sig-
ursins, þegar hann var fenginn.
Hvernig gengur tiðum í kosn-
ingum, — alþingiskosningum, sveit-
arnefndarkosningum ? »Eg kem og
kýs, ef hann (sá og sá) kemur. Eg
kem ef aðrir komac. Kjósendur
eru 100. Þar af segja 80 þetta
sama, hver í sinu horni. Af hin-
um 20 ráða svo 11 kosningunni,
eða þá að ekki verður löglegur kjör-
fundur. Alt afleiðing af hinni sömu
óviðjafnanlegu — framsýni.
Þegar þjóðin fyrir þessa »fram-
sýni« sína er orðin að strandaglóp
í framfaraleiðangri mannkynsins og
er dottin úr sögunni — komin
undir græna torfu, þá mætti setja á
leiði hennar þessi orð:
»Hér liggur þjóð sem var
alt af að b í ð a eftir því,
hvort nokkuð yrði úr s é r«.
Svo reit B. J. fyrir 23 árum.
Ætli hiu islenzka þjóð sýni það eigi
að þessu sinni, að önnur sé öldin
nú en þá?
Ætli hún sýni ekki, að þessi og
aðrar líkar hvatningargreinar haji
orðið að gagni.
Ætli hún verði ekki búin að sýna
það þ. 1. júlí, að nú lyfti hún nær
5 sinnum stærra hlassi en hún gafst
upp við 1890 — lyfti því eins og
að drekka?
Fimm hundruð krónum skrifaði skó-
smiður einn á Bíldudal sig fyrir ný-
lega í Eimskipafélaginu og fimm
hundruð krónum skrifaði bóndi í Kjós-
inni sig fyrir um daginn.
Verði þeir margir í alþýðustétt,
er láta þjóðþrifa-áhuga sitja svo í
fyrirrúmi getu sinnar, sem þessir
ágætismenn hafa gert — þá verður
oss eigi skotaskuld úr því að reisa
Eimskipafélagið á öruggum grund-
velli.
1—íi caeo——m
Leikhúsið.
En Forbryder. Leikrit í 3
þáttum. Eftir Sven Lange.
Boesensflokkurinn lék þetta leik-
rit fyrir 2 árum. Þá var það bezt
leikið þeirra leikrita er sýnd voru.
Nú var það samt betur leikið en
þá.
Sjálft er leikritið prýðisvel samið
og áhrifamikið á leiksviði.
Það hlutverkið, sem þessu sinni
var mun betur leikið en í hitt eð
fyrra var »morðinginn« August Han-
sen. Hann var leikinn af Chr. Frier
og á honum tekið með þeirri greind
og leiksviðslægni, sem þessi leikari
er sérstaklega gæddur. Hr. Frier
kvað vera nýbyrjandi, en ef þar er
eigi verulegt leikaraefni, »þá er
eg illa svikinn*.
Þau jungfr. Carla M ller og Boe-
sen léku sömu hlutverk og í hitteð
fyrra mjög vel bæði — eins og við
mátti búast.
Okurkarlinn Engström (hr. Olaf
Petersen) var og allgóður, en þenna
leikara skortir þó ímyndunarafl og
lipurð til þess að greina vel sundur
milli ólíkra hlutverka. Með lokuð-
um augum hefði maður alveg eins
getað ímyndað sér, að þetta væri
Fagin í Oliwer Twist eða gyðingurinn
í Aladdin, svo var málrómur likur.
Dutlungadrósina og tildursrófuna
Emmu leikur frú Carla Petersen og
kann góð skil á.
Eg hefi séð En Forbryder leikinn
í Dagmarleikhúsinu fyrir 9—10 ár-
um. En merkilega lítill munur finst
mér á leiknum yfirleitt — svo vel
leikur Boesensflokkurinn.
En þrátt fyrir þessa góðu leiklist
sækir fólk ekki leikhúsið, nema
strjálingur.
Það er eins og Reykvíkingar kupni
ekki að meta almennilega ieiklist.
Eins og þéir vilji helzt sjá alt í
grænum sjó — eftirherma og gam-
anvísna — og ekkert annað!
Það er lista-smekk vorum til lít-
illar sæmdarl
Ego.
Hið íslenzka fræðafélag
í Kaupmannahöfn
hélt fyrsta ársfund sinn 6. maí. For-
seti, mag. art. Bogi Th. Melsteð,
skýrði frá gerðum félagsins á um-
liðna árinu. Stofnun félagsins og
bókum þess hefði verið vel tekið
bæði á Islandi og víða annarsstaðar,
þar sem menn stunda íslenzkar bók-
mentir. Félagið hefði gefið út á
árinu Endurminningar Páls Melsteðs
og Pislarsögu síra Jóns Magnússon-
ar, 1. hefti. í ár kæmi út 2. hefti
af Píslarsögu síra Jóns Magnússon-
ar, Bréf Páls Melsteðs til Jóns Sig-
urðssonar og 1. heftið af Jarðabók
þeirra Árna Magnússonar og Páls
Vídalíns.
Endurskoðaðir reikningar félagsins
voru lagðir fram og samþyktir.
Stjórnin var endurkosin: Mag. art.
Bogi Th. Melsteð formaður, prófess-
or Finnur Jónsson féhirðir, og undir-
bókavörður við Kgl. bókasafnið Sig-
fús Blöndal skrifari og bókavörður.
44. tölublað
/ dauðanum.
í dauðanum blómið bleika,
býður mér sína skál.
Grœtur nú vonin veika
með vœngjaðri dularsál.
Titrar með bikars brúnum,
blikandi dauðans veig.
Drekk eg í rauðum rúnum
raunir í sælum teig.
Ekkert með lífsins anda,
ilmar sem dauðans skál.
Bjarmi til beggja landa,
brosir við minni sál.
”/1—'13-
H. Hamar.
Tarinní
Nú er ég farinn
til framandi landa.
Ég kem til þín hljóður
og kyssi í anda.
Einnirðu ilminn
af ungum greinum,
þá er það ást mín
með anda hreinum.
Þér vonin vaggi
á vœrum beði.
Við sjáumst seinna
í sœlli gleði.
9/4'—’13.
H. Hamar.
ísland erlendis.
Bókin um Stgr. Thorsteinsson,
sem Poestion hinn óþreytandi braut-
ryðjandi íslenzkra bókmenta á þýzka
tungu, gaf út í fyrra, hefir verið
gerð að umtalsefni í fjölda þýzkra
blaða og tímarita.
í tímaritinu das literarische Echo,
sem út kemur í Berlín, er mjög ítar-
legur ritdómur um bókina eftir C.
V. Susan og lofsorði lokið á hana
miklu, er nær til beggja: skáldsins
og þýðandans. I stórblaðið Neue
Jreie Presse ritar Otto Hauser og í
Oesterreichische Rundschau 1. mai þ.
á. ritar August Gebhardt um bók
Poestions. Báðir þessir ritdómarar
fara mörgum góðum orðum um til-
lag vor íslendinga til bókmenta og
um Stgr. Th. og skáldskap hans
tala þeir mjög veglega. En þeim
finst eigi siður mikið til um þýð-
inga-hæfileika Poestions og frámuna-
legan dugnað við að kynna Þjóð-
verjum ísl. bókmentir. Væri í sjálfu
sér freistandi að færa til nokkur
dæmi úr dómum þessara manna, en
ísafold sleppir því með því að von
bráðar mun birtast grein um Poestion
í einu tímariti voru og verður þar
að sjálfsögðu all nákvæmlega út í
þá sálma farið.
Til eldstöðvanna
fóru þeir Guðm. Björnsson landl.
og Guðm. Magnússon skáld í önd-
verðum þessum mánuði. Landlækni
hafðij stjórnarráðið falið að athuga
eldana. Hefir hann sent stjórnarráði
skýrslu, sem Lögr. hefir svo birt.|