Ísafold - 24.08.1880, Blaðsíða 3

83
fví dæmist rjett að vera:
Dómi undirrjettarins í máli þessu skal
óraskað, þó þannig, að sektin sje 20
krónur. Hinni ákærðu, prestskonu Elin-
borgu Kristjánsdóttur, ber að greiða
allan af áfrýjun málsins löglega leið-
andi kostnað, þar á meðal í málflutn-
ingslaun til sóknara og svaramanns
fyrir yfirdóminum, málaflutningsmann-
anna Jóns Jónssonar og Páls Melsteðs,
10 krónur til hvors þeirra.
Hið ídæmda greiðist innan 8 vikna
frá löglegri birtingu dóms þessa undir
aðför að lögum.
Herra ritstjóri!
Frá því fyrst að farið var opin-
berlega að hreyfa nauðsyninni á því,
að brúa ýmsar af stóránum hjer á ís-
landi, hefi'r mjer sýnzt mjög vafasamt,
hvort þau fyrirtæki myndi nokkurn
tíma geta borgað sig. Og með tilliti til
brúargjörðarinnar fyrirhuguðu á þ>jórsá
og Olfusá, sýnist mjer þetta nú orðið
meira en vafasamt. Jeg get ekki með
nokkru móti skilið, að landið, eðafólkið
í þeim hjeruðum, sem yfir þessar ár á
að sækja, geti haft svo mikil not af
brúnum yfir þær, sem svari hinum stór-
mikla kostnaði við smíði þeirra. En
hvort sem mjer nú sýnist rjett í þessu
eða ekki, þá leyfi jeg mjer að benda
á, hvernig greiða mætti með mjög litl-
um kostnaði úr örðugleik þeim, sem á
því er að komast yfir ár þær, er
þegar voru nefndar, og þá lika margar
aðrar hjer á landi. þ>að er með því að
hafa á þeim dragferjur. En dragferja
er eins konar flatbátur, aflangur timb-
urfleki eðafljótandi bryggja, sem dreg-
in er landa á milli á streng, er festur
er niður beggja megin árinnar. A
strengnum er hert og slakað eptir því
sem þarf með vindu, sem niður ersett
við annan enda hans. Strengurinn er
festur í þá hlið ferjunnar, sem snýr upp
á móti straumi, og aptrar því þannig,
að ferjuna. hreki ofan eptir ánni, en
ferjan er hægt og jafnt dregin yfir ána
eptir strengnum. Ferjan getur verið
svo stór eða lítil sem nauðsynlegt er á
þeim eða þeim s.tað. En þar sem umferð
er nokkuð mikil, þó ekki sje nema lítinn
hluta sumarsins, eins og yfir jýjórsáog
Ölfusá, þar þarf ferjan að vera svostór,
að hún í einu geti tekið allt að því tíu
klyfjaða hesta. Og ef vel væri búið
um landtökuna beggja megin árinnar,
eins og þyrfti að vera, þá mætti ferja
heila lest í einu yfir um, án þess klyfj-
arnar væri teknar af hestunum, og gæti
lestamenn þannig komizt yfir um ána
nálega án allrar tafar. Auðvitað er, að
einhver viss ferjumaður verður að vera
við hverja ferju, og þarf hann náttúr-
lega að hafa húskofa yfir sig, annað-
hvort á ferjunni sjálfri eða þá á öðr-
umhvorum árbakkanum.
Slíkar dragferjur ástóránum1) hjer
á landi myndi um sumartímann gjöra
alveg sama gagn eins og brýr, og í
raun rjettri miklu meira gagn, því ferj-
urnar, sem kosta svo lítið, mætti hæg-
lega setja alstaðar þar á árnar, þar sem
nokkur veruleg yfirferð þyrfti að vera;
og enginn hugsar víst hærra, þó að
brúargjörða-tillögunni væri fram fylgt,
en að fá eina brú á hverja stórá. Um
vetrartímann yrði ferjum náttúrlega eklci
komið við, en vöruflutningar og ferða-
lög manna á vetrardag yfir árnar hjer
á landi hlyti lílca ávallt að verða minni
en svo, að gjöranda væri að brúa árn-
ar þeirra vegna.
Jeg vil geta þess, að menn hafa
dragferjur á ánum í Ameríku alstaðar
þar sem auðsætt er að brýr borgi sig
ekki. Sama er víða í öðrum lönd-
um. — Englendingur einn, sem er
orðinn heimagangur hjer á íslandi, hefir
fullyrt, að koma megi upp eins mörg-
um dragferjum og við þarf á J>jórsá
og Ölfusá fyrir minna verð en kosta
myndi flutningur frá sjó á efninu áhinni
fyrirhuguðu brú á aðra ána. Og þessu
get jeg vel trúað.
Rvík, í ágúst I880.
‘Jón Bjarnason.
Herra ritstjóri!
Síðan .,Framfari“ hætti að koma út,
hefir almenningur hjerá landi átt miklu
örðugra en áður með að fylgja með ís-
lendingum í Vesturheimi, og vita, hvern-
ig þeim líður. En margir vilja vita, og
allir þurfa að vita, hið sanna i þessu
efni. Og því býð jeg blaði yðar það,
sem hjer kemur á eptir.
J>að eru nú tíu ár síðan fyrstu vest-
urfarar hjeldu hjeðan af landi burt.
Fyrst voru það að eins fáeinir fjölskyldu-
'lausir ungir menn, sem fóru, ogþaðvar
ekki fyr en árið 1873, að nokkur fjöl-
mennur hópur flutti vestur. Síðan hafa
farið stærri og minni hópar á ári hverju.
Óvíst er, hve margir íslendingar muni
alls komnir vestur, en það er tilgáta
min, að hátt á 4. þúsund íslenzkra sálna
muni nú fyrir vestan haf. par af áttu
rúmar þúsund um nýár í vetur heima
í Nýja íslandi, en í engu byggðarlagi
hafa hingað til eins margir íslendingar
verið saman komnir eins og þar. Utan
Nýja íslands hafa þegar myndazt tvær
íslenzkar aðal-nýlendur þarvestra, önn-
ur í norðausturhorni lands þess, sem
Dakota heitir, hin sunnan og vestantil
í Minnesota. pó eru þessar nýlendur
ekki íslenzkar í sama skilningi og Nýja
ísland, á þann hátt nefnilega, að ís-
lendingar einir sje þar búsettir og hafi
þar einir rjett til landnáms, heldur eru
á báðum þessum stöðum landar vorir
búsettir innan um annað fólk. Auk
Minnesota-nýlendunnar og Dakota-ný-
1) Flestar árnar í Skaptafellssýslu eru svo lagað-
ar, að þær verða hvorki brúaðar, nje heldur
verður þar komið við dragferjum.
lendunnar eru stærri og minni hópar af
íslendingum niður komnir í þessum
byggðarlögum : Shawano county í Wis-
consin, Washington-ey í Michigan-vatni
(líka í Wisconsin), Lancaster county í
Nebraska, Muskoka í Ontario,_ og Hali-
fax county í Nýja Skotlandi. I þessum
síðast nefnda stað eiga eflaust flestir
heima. En í engum bæ í Vesturheimi
er eins margt af íslendingum saman
komið eins og í Winnipeg, sem er stjórn-
arsetur Manitoba-fylkis í Canada; þar
hefst íslenzkt fólk við svo hundruðum
skiptir, og evkst tala þess árlega. í
bænum Mihvaukee í Wisconsin, þar sem
hinir fyrstu íslendingar settust að, eru
enn nokkrir íslendingar. Víða annar-
staðar, bæði í bæjum og á landsbyggð-
inni, eru íslendingar á strjálingi. Ein-
staka hafa jafnvel komizt allar götur
vestur að Kyrrahafi. (Niðurl. síðar).
Svar
til yfirkennara H. K. Friðrikssonar.
(Framli. frá bls. 79).
III. Hið breiða e-hljóð.
Eg hefi hvergi sagt, að é hafi fengið hið
breiða hljóð fyrs t á 13. öldinni. Yfirkenn-
arinn hafði spurt: tHve nær var þetta upp-
hafiega? Er það á 13. öldinni?’ Egsvaraði:
(þetta upphafiega næryfir 13. öldinaogmik-
inn hlut hinnar fjórtándu’. Eg talaði að eins
um tímatakmarkið að neðan. Hinar undan-
fömu aldir nefndi eg ekki, enda gat það eigi
verið ætlun mín, að hinn breiði framburðr
e-hljóðsins hafi eigi átt sér stað fyrr enn um
1200. Eg hefi því eigi komizt í neina mót-
sögn við sjálfan mig. það er því mishermt af
yfirkennaranum, að eg ætli, að e hafi fengið
þetta hið hreiða hljdð fyrst á 13. öldinni.' Eg
stend eigi einn uppi með þá skoðun, að é
hafi verið langt í fornöld; það mun nú vera
skoðun allra þeirra frœðimanna um víða ver-
öld, er stunda forntungu vora, nema yfir-
kennara Halldórs Kr. Friðrikssonar. Hann
stendr einn sér í þessu sem svo mörgu öðru.
Eg hefi áðr sagt, í 10. tölublaði Isafoldar,
hvernig eg hugsi mér að framburðrinn hafi
verið á é og þarf því eigi að endrtaka það.
Um granna og breiða stafi, eftir því semmál-
ið er nú, skal eg gefa yfirkennaranum þá
skýring, að grannir stafir eru ýmist skammir
eða Iangir. E er grannr stafr; það er langt í
men, skamt í menn; a er grannr stafr, langt
í man, skamt í mann. Breiðir stafir eru mis-
langir. 0, breiðr stafr, er lengra í húl enn í
hdll; á, breiðr stafr, lengra í pál enn ipáll.
Alment er þaðnú meðalútlendrafræðimanna,
að kalla hina breiðu stafi langa (yfirkennar-
inn kallar þá fláa), ennhinagrönnusfamwa,
og líklegt er, að svo hafi verið í fornöld; enn
eigi er auðvelt að segja með vissu, hvé
snemma hafi orðið breyting til þess hljóð-
lengdarsamstœðis (Kvantitetssystems), sem
núdrotnar hér á landi. Hittervíst, aðfram-
burðr hefir í mörgu breytzt hjá oss frá því
sem var í fornöld og þar á meðal framburðr-
inn á é.
Yfirkennarinn hefir eigi leitað við að hrinda
þeim rokum, er eg leiddi að breidd e-hljóðs-
ins af uppbótarbreiðkuninni og tillíkingar-
breiðkuninni. Hins vegar hefir hann reynt
til að ónýta þau orð mín,' að e og é hafi eigi
verið rímuð saman í aðalhendingum í forn-
öld, og hefir tilfœrt nokkur vísuorð máli sínu
til sönnunar.