Alþýðublaðið - 09.07.1997, Blaðsíða 6
6
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 9. JÚLÍ1997
Trvggvi Þór Aðalsteinsson skrifar frá Svíþjð
um aðild
EMU1999
Svíþjóð hefur nú verið í hópi
adildarríkja Evrópubandalags-
ins (EB) í tvö og hálft ár, en
meirihluti kjósenda lýsti sig fylgj-
andi adild í þjóðaratkvæðagreiðslu
haustið 1994 og mikill meirihluti
sænska þingsins greiddi atkvæði með
inngöngu í bandalagið. Enn eru
Evópumálin og EB eitt aðalmálið í
sænskri pólitík. Nú snýst umræðan
mest um Efnahags- og myntbanda-
lagið (EMU) og hvort Svíar eigi að
taka þátt í því. Sumir eru fylgjandi
fullri adild, aðrir vilja bíða og sjá til
og enn aðrir vilja að Svíþjóð standi
utan við myntbandalgið. Skiptar
skoðanir eru meðal stjómmálaflokk-
anna og sömuleiðis innan flokkanna,
ekki síst meðal jafnaðarmanna.
Samkvæmt fyrri ákvörðunum inn-
an EB mun EMU taka til starfa 1
janúar 1999. Ekki er sjálfgefið að öll
aðildarríki Evrópubandalagsins fái
þá þegar inngöngu. Löndin verða að
uppfylla viss skilyrði og ná ákveðn-
um mörkum varðandi verðbólgustig,
ríkisfjármál, stöðu gjaldeyris og
vexti. EMU-umræðan í sænska þing-
inu, stjórnarráði og á vettvangi EB
hefur af hálfu Svía mest snúist um
þrjú atriði:
Samskipti landanna í EB sem
verða aðilar að EMU og hinna sem
standa utan við.
Kröfur EMU-samkomulagsins um
stöðuleika í ríkisfjármálum.
Réttarstöðu nýs sameiginlegs
gjaldmiðils (euro).
Þessi atriði öll hafi pólitíska þýð-
ingu og em flókin og jafnvel tækni-
leg eðlis, sem erfitt er fyrir venjulegt
fólk að setja sig inn í og hafa skoðun
á. Umræðan meðal almennings
minnir á umræðuna fyrir þjóðarat-
kvæðagreiðsluna um aðild að EB,
sem snérist mikið um aukin yfirráð
EB yfir aðildarríkjunum. Fólk hefur
áhyggjur af að með aðild landsins að
EMU fái Svíar enn minna ráðið um
eigin mál. Fólk óttast að valdið
flytjist frá stjómmálmönnum til emb-
ættismanna sameiginlegs evróps
seðlabanka, þar sem aðeins er tekið
tillit til peninga- og gjaldeyrismála
og ekki til annarra þátta þjóðfél-
agsins. Fjármál og aðstæður ríkjanna
era þar að auki svo ólík að erfitt er að
taka ákvörðun um t.d. vexti og
gjaldeyri, sem hentar öllum aðildar-
ríkjunum. Hætta er á að niðurstaðan
verði einhvers konar málamiðlun,
sem í raun passar engum. Að dómi
þeirra, sem era þessarar skoðunar, er
málunum betur komið í höndum
þjóðkjörinna stjómmálamanna hvers
lands. Þeir þekkja aðstæður heima
fyrir og verða að líta á hvert mál í
breiðu samhengi.
Afstaða jafnaðarmanna
Jafnaðarmenn sitja við stjómvöl-
inn í Svíþjóð eins og löngum áður.
Afstaða þeirra til aðildar að EMU
hefur afgerandi þýðingu í umræð-
Jafnaðarmenn vilja bíða og sjá til
unni næstu vikur og mánuði. Margt
bendir til að EMU-málið muni bera
hátt í kosningunum næsta haust, en
þá verð þingkosningar og jafnframt
kosið til sveitarstjóma og héraðs-
þinga. Um skeið hefur verið beðið
eftir því að jafnaðarmanna lýsi stefnu
sinni í EMU-málinu. Fyrstu boðin
komu nýlega þegar flokksstjórnin
tók ákvörðun, sem er mikilvægur
vegvísir fyrir umræðu og ákvörðun á
þingi flokksins í september næst
komandi. Flokksstjómin valdi „bíða
og sjá til“ stefnuna og telur ekki
nauðsynlegt að Svíþjóð gerist aðili
ópuríkja getur ekki byggst á völtu
gjaldeyrissamstarfi“, skrifar leiðara-
höfundurinn.
Þjóöaratkvæöagreiðsla
um EMU?
Samkvæmt skoðanakönnunum
hefur stuðningur Svía við EB minnk-
að síðan þjóðaratkvæðagreiðslan fór
fram. Ef kosið væri um máli núna er
vafasamt að meirihlutinn myndi
segja já. Hik jafnaðarmanna verður
að skoða m.a. í þessu ljósi og að
aðeins ramt ár er til næstu kosninga.
Stjómarandstæðingar kvarta sáran
yfir „skoðanleysi" jafnaðarmanna og
vilja fá skýrari afstöðu. Meðal
stjómarandstæðinga hafa komið
fram tillögur og kröfur um þjóðar-
atkvæðagreiðslu um EMU. I fyrstu
lýstu jafnaðarmenn sig andvfga slík-
um hugmyndum en hafa breytt um
tón og telja það ekki útilokað. Göran
Persson forsætisráðherra vill samt
gjaman hafa frjálsar hendur í hugs-
anlegum samníngum um EMU eftir
1999 og telur því meira eða minna
bindandi niðurstöðu úr þjóðarat-
kvæðagreiðslu óæskilega. I skoðana-
könnun, sem gerð var í fyrra, var
„Pólitískt samstarf Evrópuríkja
getur ekki byggt á völtu
gjaldeyrissamstarfi" segja
gagnrynendur EMU.
að EMU frá byrjun 1999. Hags-
munum Svía sé vel borgið þótt þeir
fari sér hægt í sakimar og sjái til um
sinn. Ef flokksþingið fylgir þessari
stefnu skapast betri möguleikar
innan flokksins til umræðna og síðari
ákvörðunar. Nú era skoðanir skiptar
og þótt ætla megi að meðal
flokksforystunnar séu þeir fleiri en
færri, sem vilja aðild strax 1999,
vilja þeir ekki reyna að keyra í gegn
slíka stefnu. Margir Svíar hafa hafa
látið í ljós andstöðu og efasemdir um
adild að EMU og era jafnaðarmenn
þar engin undantekning. í blöðum
jafnaðarmanna koma fram gagnrýnar
raddir, m.a. í tímaritinu Tiden, sem
nýlega helgar leiðar blaðsins þessu
málefni. Blaðið studdi ákaft aðild
Svíþjóðar að EB og telur mikilvægt
að treysta samstarf f Evrópu. Blaðið
telur hins vegar að EMU sé ekki til
þess fallið. „Pólitískt samstarf Evr-
Atvinnumálin og EMU eru nátengd mál. Ef Svíar segja nei við aðild
að EMU missa þeir tækifæri tii áhrifa á þróun atvinnumála í Evrópu.
m.a. spurt um hvort fólk væri
fylgjandi þjóðaratkvæðagreiðslu um
EMU-ntálið. 62% aðspurðra svöraðu
því játandi. Ennfremur kom í ljós að
andstæðingar aðildar að EMU voru
helmingi fleiri en hinir, sem vildu að
Svíþjóð gerist aðili að myntbanda-
laginu. Kannanir hafa líka sýnt að
áhugi fólks fyrir þjóðaratkvæða-
greiðslu um mikilvæg pólitísk mál
hefur aukist.
Að sjálfsögðu eru ekki allir jafn-
aðarmenn tvístígandi og óvissir um
hvert beri að stefna varðandi EMU.
Stjóm samtaka kristinna jafnaðar-
manna samþykkti nýlega að mæla
með því við þing samtakanna, sem
verður haldið í lok júlí. að Svíþjóð
beri að sækja um aðild að EMU
1999. Formaður samtakanna, Bemt
Ekholm, sem jafnframt er þingmað-
ur, er ákafur stuðningsmaður aðildar.
Niðurstaða þess þings getur haft
áhrif á sjálfu flokksþinginu í septem-
ber. Hins vegar hafa bæði samtök
ungra jafnaðarmanna og kvenna-
samtök jafnaðarmanna ákveðið að
bíða um sinn með ákvörðun í málinu.
Ástæður fyrir aðild að
EMU
Jan Andersson, sem á sæti á
Evrópuþinginu, er meðal þeirra sem
er fylgjandi aðild Svía að EMU.
Andersson fer m.a. með atvinnu- og
félagsmál. Hann skrifar nýlega í blað
evrópskra jafnaðarmanna europa nytt
og fjallar þar um afstöðuna til EMU:
Hann segir m.a.: f fyrsta lagi mun
skýr efnahagsstefna þar sem lítil
verðbólga og jafnvægi í rekstri ríkis-
ins era mikilvægir þættir, tryggja
lága og stöðuga vexti. í öðru lagi
mun Svíþjóð ekki geta rekið aðra
stefnu í peningamálum en EMU þótt
landið velji að standa utan við
samtökin. í þriðja lagi er sam-
eiginlegur gjaldmiðill besta aðferðin
til að halda fjármálöflunum í skefj-
um. Ríkin í EMU verða mun sterkari
en önnur ríki í gagnvart vafasömum
fjármálaumsvifum og peningabraski
og að geta staðið gegn slíku er
mikilvægt hverju lýðræðisríki. f
fjórða lagi er trúlegt að þau lönd sem
ekki verða með í EMU munu ekki
hafa sömu möguleika til áhrifa í
öðram sameiginlegum málum í
Evrópu, s.s. útvíkkun EB og at-
vinnumálum.
Jan Andersson segir ennfremur að
það sé mikilvægt að tengja EMU-
málið atvinnumálunum, en atvinnu-
málin og baráttan gegn atvinnuleysi
hefur verið það mál sem Svíar hafa
lagt hvað mesta áherslu á innan EB.
Jan Andersson heldur áfram og segir:
„Hvort sem okkur líkar betur eða ver
verður EMU að veruleika innan fárra
ára“. Og Andersson spyr: „Hvaða
stefnu ætti Svíþjóð að hafa í peninga-
málum sem væri önnur en sú sem
EMU hefur? Auðvitað enga aðra“.